چکیده
یکی از شیوه‌های پیشگیری از بزهکاری، پیشگیری وضعی است که با ایجاد تغییر در محیط فیزیکی و شیوه های نظارت و کنترل، در صدد کاهش آمار جرم است. راهبردهای این شیوه، بخشی بر تغییرات محیطی، بخشی بر کنترل بزهکاران و بخشی دیگر نیز بر حفاظت از بزه‌دیدگان تمرکز یافته است. این مقاله به استفاده از روش های تغییر محیط مانند به کنترل درآوردن موقعیت های زمانی و مکانی جرم زا اختصاص دارد. ضرورت دارد با بررسی موقعیت ها و شرایطی که در شهرها به نفع بزهکاران و بزهکاری ایجاد شده، با سلب این فرصت های مجرمانه زمینه تحقق جرایم را کاهش داد. ویژگی های خاص جوامع شهری مانند تراکم جمعیت و کاهش نظارت، شیوه های معماری و شهرسازی و سیاست مسکن، معضل حاشیه نشینی، اثرگذاری بر موقعیت های مکانی جرم زا و استفاده از قابلیت های محلی در پیشگیری از جرم از جمله موضوعاتی است که مورد بحث قرار می‌گیرد. این نوع پیشگیری، هرچند فرایند گذار از اندیشه به عمل را با مانع مواجه می‌کند، اما خود با موانع و محدودیت‌هایی همراه است که کارایی آن را کمرنگ می‌نماید. افزون بر ملاحظات حقوق بشری، این محدودیت‌ها عبارتند از: تحمیل هزینه و ایجاد مسؤولیت برای بزه‌دیدگان، ایجاد ترس از جرم، همچنین ایجاد اضطراب و ترس در افراد ضعیف و ناتوان از مشکلات ناشی از اجرای راهکارهای پیشگیری وضعی است. همچنین جابه‌جایی جرم، امری که سبب تغییر عمل مجرمانه در زمان، مکان، شیوه‌ی ارتکاب و نوع جرم ارتکابی می‌‌شود؛ به عنوان یکی از چالش‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.
کلیدواژگان
پیشگیری از جرم؛ پیشگیری وضعی؛ چالش‌های پیشگیری وضعی؛ حقوق بشر؛ آماج جرم.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه
فصل اول :
(تعاریف و مفاهیم جرم و پیشگیری از جرم )
مبحث اول : تعریف و عناصر جرم
گفتار اول : تعریف جرم
بند اول : تعریف لغوی و اصطلاحی جرم
بند دوم : تعریف جرم در فقه اسلامی
بند سوم : تعریف علمای حقوق از جرم
بند چهارم : جرم در قانون مجازات اسلامی
گفتار دوم : تقسیمات کلی جرم
گفتار سوم : عناصر تشکیل دهندۀ جرم
گفتار چهارم : ماهیت جرم
مبحث دوم : تعاریف و مفاهیم پیشگیری از جرم
گفتار اول : تعریف پیشگیری
گفتار دوم : پیشگیری از جرم
بند اول : پیشگیری کیفری
گفتار سوم: اسلام و پیشگیری از وقوع جرم
گفتار چهارم : مجازات‌ها و پیشگیری از جرم
بند اول : ارعاب و جلوگیری عمومی‌جرم
بند دوم : ارعاب و جلوگیری خصوصی از جرم
گفتار پنجم : اقدامات تأمینی و نقش بازدارندگی از وقوع جرم
بند اول: پیشگیری به وسیله‌ی درمان و بازسازگاری بزهکار
بند دوم : بی‌اثر‌ساختن و مراقبت از فرد
گفتار ششم : ماهیت راهکارهای پیشگیری از جرم
گفتار هفتم : مدیریت اقدامات پیشگیرانه از بزه
گفتار هشتم : مبانی یک طرح پیشگیری از جرم
هدف پیشگیری از جرم
فصل دوم :
( تعاریف و مبانی نظری پیشگیری وضعی )
مبحث اول : موقعیت و تعریف پیشگیری وضعی
گفتار اول : موقعیت پیشگیری وضعی در بین انواع پیشگیری ها
گفتار دوم : تعریف پیشگیری وضعی
مبحث دوم : مبانی نظری پیشگیری وضعی
مبحث سوم : شیوه های پیشگیری وضعی
مبحث چهارم : مزایا و ویژگی ها پیشگیری وضعی
گفتار اول : مزایای پیشگیری وضعی
گفتار دوم : ویژگی‌ها پیشگیری وضعی
مبحث چهارم : تدابیر و اهداف پیشگیری وضعی
فصل سوم :
( چالش های پیشگیری وضعی از جرم )
مبحث اول : استراتژی های پیشگیری وضعی
مبحث دوم : چالش های پیشگیری وضعی
گفتار اول : ایراد فرصت مدار بودن
گفتار دوم : ایراد جابجای جرم
گفتار سوم : سایر انتقادات
نتیجه گیری
فهرست منابع
مقدمه
یکی از شیوه‌های پیشگیری از بزهکاری، پیشگیری وضعی است که با ایجاد تغییر در محیط فیزیکی و شیوه های نظارت و کنترل، در صدد کاهش آمار جرم است. راهبردهای این شیوه، بخشی بر تغییرات محیطی، بخشی بر کنترل بزهکاران و بخشی دیگر نیز بر حفاظت از بزه‌دیدگان تمرکز یافته است. این مقاله به استفاده از روش های تغییر محیط مانند به کنترل درآوردن موقعیت های زمانی و مکانی جرم زا اختصاص دارد. ضرورت دارد با بررسی موقعیت ها و شرایطی که در شهرها به نفع بزهکاران و بزهکاری ایجاد شده، با سلب این فرصت های مجرمانه زمینه تحقق جرایم را کاهش داد. ویژگی های خاص جوامع شهری مانند تراکم جمعیت و کاهش نظارت، شیوه های معماری و شهرسازی و سیاست مسکن، معضل حاشیه نشینی، اثرگذاری بر موقعیت های مکانی جرم زا و استفاده از قابلیت های محلی در پیشگیری از جرم از جمله موضوعاتی است که مورد بحث قرار می‌گیرد.از زمان ظهور تفکر علمی در مورد جرم و پیشگیری، تمام توجه جرم شناسان متوجه شخص مجرم و شیوه‌های مهار بزهکاری یا اصلاح و درمان مجرمین بود. بر این اساس سنگ بنای سیاست جنایی را چه در بعد کیفری و چه غیر کیفری، مرتکب جرم تشکیل می‌داد. امّا از چند دهة قبل یعنی از سال ۱۹۴۰ که گروهی از جرم شناسان به دنبال حل معمای بزهکاری و علت‌شناسی جرم، پژوهش‌های خود را بر روی کنشکر دیگر بزهکاری، یعنی «بزه‌دیده» که در واقع، خود به تنهایی بازیگر نیمی از صحنة جرم می‌باشد متمرکز نمودند، جزء در مورد جرایم بدون قربانی، جرم را به عنوان یک رابطة بزهکار و بزه‌دیده مورد توجه قرار دادند.
برای وقوع یک جرم تقارن سه عنصر ضروری است، این سه عنصر عبارت هستند از :
١- وجود یک مرتکب با انگیزه ٢-مهارت و ابزار لازم برای ارتکاب جرم ٣- وجود یک آماج محافظت نشده.
مبارزه با عناصر اول و دوم در عمل غیر ممکن است؛ زیرا همة مجرمین بالقوه شناخته شده نیستند تا میل و انگیزة آنان برای ارتکاب‌جرم قابل سرکوبی باشد. ضمن اینکه سرکوبی آنان ممکن است با نقض موازین حقوق همراه باشد. امّا در مورد ابزارهای ارتکاب‌جرم ممنوع کردن همة آنها غیر ممکن است. باین ترتیب تنها راه مبارزه، تقلیل موقعیت‌های ارتکاب جرم برای مجرمین است.همچنین، در زمینة پیشگیری غیر کیفری می‌توان با کاهش یا حذف عوامل جرم‌زای محیطی و فردی، بطور مستقیم از مجرم شدن‌افراد پیشگیری نمود. بنابراین، کلیه تدابیر پیشگیری برای ارتکاب جرم می‌بایست به عنوان سیاست جنایی یک دولت مطرح باشد وبرای رسیدن به این هدف نیز، دولت می‌تواند از همیاری و مشارکت گسترده مردم، بهره‌مند گردد.
رویکرد جدیدی که سعی دارد با اتکاء بر آماج جرم یا بزه دیده به تبین پیشگیری از جرم بپردازد در فارسی تحت عنوان پیشگیری وضعی از جرم معروف شده که استفاده از معادل هایی نظیر "پیشگیری موضعی" ، پیشگیری موقعیتی" یا "پیشگیری وضعیتی" به جای پیشگیری وضعی نیز صحیح می باشد.
چالش های پیشگیری وضعی جرم
