دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"
فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحات:31
وظایف مدیران از نگاه امام علی(ع)
آن حضرت در کنار تبیین اصول اساسی مدیریت، وظایفی را نیز برای‌مدیران معلوم کرده‌اند که توجّه و عمل به آنها موجب کارآمدی و موفقیت‌نظام مدیریتی خواهد بود. مدیران و حاکمان در هر زمان و هر سازمانی بدون‌توجّه به هدف و گستردگی کار و نوع جامعه، وظایف تقریباً مشابه و یکسانی‌دارند که در این بخش به مواردی از آنها که برگرفته از سخنان و یا روش وسیره عملی امام علی (ع) است پرداخته می شود. امید است جامعه اسلامی ما روزبه روز در اجرای آن وظایف، گام‌های مؤثرتری در امر مدیریت اسلامی بردارد.
- برنامه ریزی
امام علی (ع) می‌فرماید:
هیچ عقل و درایتی چون عاقبت‌اندیشی نیست.
برنامه‌ریزی به معنای پیش‌بینی عملیات با توجّه به منافع انسانی وغیرانسانی، برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده است؛ به همین سبب‌حضرت می‌فرماید:
دقت و ظرافت در برنامه‌ریزی، از وسیله و امکانات مهم‌تر است.
برنامه‌ریزی نیاز به افق دید دور، روشن و باز دارد که مستلزم نگاهی‌جست‌وجوگر به گذشته، نگاهی عمیق به اوضاع حال، تعمقی ژرف در اطراف،و نگاهی بس دوراندیش به آینده است. وظیفه اصلی هر مدیر در تمام سطوح،طراحی محیطی است که اعضا بتوانند در آن به صورت گروهی فعالیت کنند تابه هدف مشخص برسند.
برنامه‌ریزی، آینده را به زمان حال می‌آورد؛ از این رو، می‌توانید کاری‌درباره آن انجام دهید. برای دست یافتن به هر هدفی، باید پیش از کوشش‌فیزیکی، تلاشی ذهنی (برنامه‌ریزی) انجام شود؛ چرا که برنامه‌ریزی، شالوده مدیریت است. امام علی (ع) در اهمیت برنامه‌ریزی پیش از انجام کارمی‌فرماید:
کسی که بدون آگاهی به عمل می‌پردازد، همچون کسی است که ازبیراهه می‌رود و چنین شخصی هر چه جلوتر می‌رود، از سر منزل‌مقصود خویش بیشتر فاصله می‌گیرد و کسی که از روی آگاهی وبرنامه حرکت کند، مانند رونده در راه‌ِ آشکار است.
گفتنی است که پس از گذشت چهارده قرن از سخن ماندگارامیرمؤمنان(ع)، در غرب نیز همین مطلب مطرح می‌شود و می‌گویند:
اگر مطمئن نیستید به کجا می‌روید، خطر رسیدن به جای دیگر را باخود همراه دارید.
بنابراین، آگاهی و تدوین اهداف و برنامه‌ریزی، اولویت خاصی دارند.پس برای انجام هر عملیاتی در سازمان لازم است پیش از آن، برنامه‌ریزی‌به‌درستی انجام گیرد تا منابع آن تلف نشوند و سازمان بتواند با اثربخشی وکارآیی لازم، به اهداف خود دست یابد. یکی از متفکران علم مدیریت درترسیم اهمیت و نقش برنامه‌ریزی می‌نویسد:
هر کاری که مشکل‌تر است، برنامه‌ریزی آن واجب‌تر می‌نماید.
هر چیز که به فکر آید، قابل برنامه‌ریزی است.
اگر مسؤولیت برنامه‌ریزی را به بیش از یک نفر بسپاریم، احتمال‌شکست آن بیشتر است.
مزایای برنامه‌ریزی
ای مالک، کارها را چنان بر روزها تقسیم کن که روزانه مطابق برنامه،انجام وظیفه شود و امور بر اثر عدم انضباط و ترتیب، مختل و آشفته‌نماند.
همان گونه که اشاره شد، از اصول اساسی در مدیریت، برنامه‌ریزی است.افزون بر این، این اصل برای مسلمانان فریضه‌ای الاهی نیز به شمار می‌رود.بدبختانه امروزه در برخی از نظامهای موجود اداری، چنین اصلی مهجورمانده است؛ حال آن که امیرمؤمنان علی(ع) درباره برنامه‌ریزی روزانه‌خطاب به مالک اشتر می‌فرماید:
کار هر روز را در همان روز انجام بده که هر روز را کاری مخصوص‌بدان است.
امروزه در برنامه زمانی مدیران و امور سازمانی آنها چنین دقتی دیده‌نمی‌شود، زیرا به جای این که مدیران با برنامه‌ریزی زمانی دقیق به سراغ‌مشکلات، طرح‌ها و حوادث بروند، مشکلات و حوادث، برنامه زمانی وتکالیف مدیران را مشخص می‌کنند و این مدیریت‌ِ توأم با هرج و مرج،اسلامی نیست. اکنون به بیان مزایای برنامه‌ریزی می‌پردازیم:
- احتمال رسیدن به هدف را بیشتر می‌کند.
- بر روی اهداف تمرکز ایجاد می‌کند.
- عامل هماهنگی‌ِ افزون‌تر است.
- از فشارهای روحی در محیط‌ِ کار می‌کاهد.
- به کار، معنا و مفهوم می‌بخشد.
- اعتماد به نفس را در مدیریت افزایش می‌دهد.
نکته دیگر این که غفلت از برنامه‌ریزی، انجام کارها از روی شتاب وبی‌تدبیری را در پی داشته و نتیجه‌اش شکست است. امام علی(ع) در خصوص‌تفکر پیش از انجام دادن‌ِ کارها فرمود:
اندیشه پیش از اجرای کار، تو را از پشیمانی در امان می‌دارد.
عوامل شکست برنامه‌ریزی‌ها
ـ به کارگیری افراد نامناسب:
تدبیر پیران، بالاتر از شمشیر جوانان است.
در اجرای هر عملیاتی، افرادی باید به کار گرفته شوند که برای آن کارمناسب باشند. استفاده از افراد نالایق، هر برنامه‌ای را با شکست مواجه‌می‌سازد.
ـ عدم آگاهی:
عدم شناخت درست از منابع، توانایی‌ها و تغییرهای محیطی، هر برنامه‌ای‌را با شکست روبه‌رو می کند. حضرت امیر(ع) می‌فرماید:
هیچ حرکتی نیست مگر آن که به شناخت آن محتاجی.
هر کس کاری را بدون آگاهی انجام دهد، فساد آن از اصلاحش بیش‌تراست.
مدیرانی که با تحوّلات محیط ارتباط مستمر ندارند، قادر به تطبیق نظام باوضع موجود نیستند که نتیجه آن نابودی آن نظام خواهد بود.
امام علی(ع) در خصوص ضرورت آگاهی از تحوّلات می‌فرماید:
به خدا سوگند از اخبار و تحوّلات جاری مُلک بی‌خبر نیستم تا مراغافلگیر کنند. من همچون کفتار نیستم که با ضربات آرام و ملایم بر درلانه‌اش او را به خواب برند و سپس دستگیرش سازند.
بنابراین، ناآگاهی، به بی‌دقتی در پیش‌بینی برنامه منجر خواهد شد.
ـ تضاد و اختلاف نظر در برنامه:
قسمتهای گوناگون برنامه باید مکمل و تسهیل‌کننده هم باشند، و نباید باهم تناقض داشته باشند. ناسازگاری بین افکار، سبب تحلیل و خنثا کردن‌نیروها خواهد شد. حضرت می‌فرماید:
ناسازگاری، رأی و نظر را از بین می‌برد.
ـ عدم مشارکت با دست اندرکاران برنامه:
قرآن با صراحت می‌فرماید:
چگونه در برابر چیزی که از آن آگاهی نداری، صبر خواهی کرد.
برای برنامه‌ریزی و اجرای آن یا اِعمال تغییر و یا اصلاح، باید کارکنان راآگاه و توجیه کنیم و ضرورت تغییر را به آنان بگوییم و نیز افراد را ازمشکلاتی که در صورت انجام نگرفتن تغییرات پدید خواهد آمد، آگاه کنیم وآن‌ها را با فرصت‌ها و تهدیدهای آینده ناشی از استقرارِ وضع موجود آشناسازیم. عدم مشارکت با کارکنان، هر برنامه‌ای را با شکست روبه‌رو خواهدکرد. امام درباره مشورت و مشارکت با افراد می‌فرماید:
من همه کارها را، جز اسرار جنگ، با شما مطرح می‌کنم.
اشاره‌های حضرت امیر(ع) به امر مشورت، از سخنان مشهور او است:
مشارکت، خوب پشتیبانی است هیچ پشتیبانی بهتر از مشاوره‌نیست.
از امام علی(ع) حدود 58 حدیث در غررالحکم و دررالکلم درباره مشورت نقل شده که از زوایای گوناگون مدیریتی و سازمانی به آن پرداخته‌است.
ـ اسارت مدیر در چنگ افراد بانفوذ:
بسیاری از مدیران به علل گوناگون، چون عدم تخصص و...، آلت دست‌چند مشاور می‌شوند که آنان نیز با تحمیل آرای خویش، منافع جمع را به خطرمی‌اندازند؛ در صورتی که مدیر باید اطلاعات را از مشاوران بگیرد و خود باتجزیه و تحلیل آنها تصمیم‌گیرنده نهایی باشد. امام علی (ع) به ابن عباس‌می‌فرماید:
تو حق داری نظر مشورتی خود را به من بگویی و من در آن بیندیشم وتصمیم نهایی را بگیرم؛ امّا اگر برخلاف نظر تو تصمیم گرفتم، باید ازمن اطاعت کنی.
