نمونه ای از اسلایدهای این پاورپوینت را در زیر می بینید:
فهرست
نقشه ی استان یزد
معرفی استان
نحوه ی توزییع و پراکندگی جمعیت استان
پارامتر های جمعیتی استان
منابع
برای دانلود کل پاپورپوینت از لینک زیر استفاده کنید:
مقدمه
یزد با تاریخی ریشه دار و قدمتی چندین هزار ساله ، همچون نگینی گرانبها بر تارک کویر مرکزی ایران می درخشد . روایت تلاش و جدال دایمی مردم این ناحیه در طول تاریخ برای غلبه بر طبیعت قهار و ناسازگار این دیار ، اسطوره ای است که به واقعیت پیوسته و در جای جای این استان نمودی عینی یافته است. به همین جهت یزد همواره به عنوان کانونی پر جاذبه برای به وجود آمدن الگوهای مناسب مذهبی ، فرهنگی ، و فعالیتهای صنعتی ، معدنی ، کشاورزی ، تجاری و هنر و معماری مطرح بوده است.
بازتاب چنین ویژگی را در سفرنامه ها و خاطرات ایرانگردان و جهانگردان و دیگر مسافرانی که از قدیمترین ادوار تاکنون به یزد آمده اند می توان مشاهده کرد و به سادگی دریافت که یزد همواره پیام فرهنگی اصیل ویژه خود را داشته ؛ فرهنگی که قرن ها قبل از اسلام آغاز شده ، با پیدایش اسلام به یکباره به نقطه اوج و ترقی خود رسیده و از آن زمان به بعد با اسلام و قرآن و محبت اهل بیت (ع) پیوندی ناگسستنی برقرار کرده است. تأثیر این آیین آسمانی بر باورها و ایمان مردم این دیار خود اسطوره ای دیگر را رقم زده که برای همیشه استوار مانده و لقب دارالعباده را برای یزد تداعی جاودانه بخشیده است.
میراثهای فرهنگ اسلامی در ادوار مختلف تاکنون یادگارهایی بس پر ارج را به جای گذاشته است که کمتر می توان به این شکل گسترده و وسیع در نقطه ای دیگر از جهان شاهد آن بود. صدها زیارتگاه ، مسجد ، حسینیه ، تکیه و دیگر اماکن تاریخی در بافت قدیمی و در میان مجموعه های کامل مسکونی و تجاری به جا مانده از سده ها و روزگاران مختلف ، ارتباط دیرین مردم این سامان با اسلام و ارادت خالصانه ی آنها را به خاندان عصمت و ولایت (ع) عینیتی بس پر شکوه و دلپذیر بخشیده است. نه تنها در معماری و شهرسازی بلکه تمامی نمادها و نشانه ها نیز حاکی از این عشق و علاقه است و آثار آن را می توان در هر گذر و یا بر هر منظره مشاهده کرد.
یزد از دیدگاه جهانگردان و صاحب نظران:
استان یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتباطی خاصی که در مرکز کشور داشته ، از روزگاران پیش همواره نزد سیاحان ، بازرگانان و مسافران دارای جایگاه ویژه ای بوده است.
این ویژگی در سرنوشت استان تأثیری بسزا گذاشته و موجب رواج و رونق بازرگانی ، رفت و آمدهای بسیار و آثار فراوان اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی شده است.
از آن جا که دیدگاهها و یادداشتهای سیاحان و مسافران و تصویرهای گوناگون و سودمند و متنوّعی را از این استان نشان می دهند، قسمتهایی از آنها را نقل می کنیم . علاقه مندان برای آگاهی بیشتر می توانند به سفرنامه ی سیاحان و نیز کتابهای مربوط به یزد – که نام پاره ای از آنها در بخش کتابنامه ی این مجموعه آمده است – رجوع فرمایند.
«یزد شهر بزرگی است که از لحاظ تجارت ورفت و آمد نقطه ی مهمی به شمار می رود . یک نوع پارچه ابریشمی و طلایی در آنجا بافته می شود که موسوم است به (پارچه یزدی) و به همه جای دنیا صادر می شود.»
سفرنامه مارکوپولو
«مناره ها و بادگیرهای شهر یزد از دور ، انسان را به یاد کتاب هزار و یک شب می اندازد.»
سفرنامه سرپرسی سایکس
احساسات مذهبی در شهر یزد ، خیلی جدی تر از اغلب شهرهای ایران است.»
سفرنامه فرد ریچاردز
«زیلوی خوب ، بافت میبد و اردکان یزد است. این دو آبادی از ازمنه ی قدیم در بافت زیلو شهرت داشته اند. هنوز اکثر زیلوهای ایران در یزد تهیه می شود.
هوای بهار در یزد خوب و دلپذیر است، مشروط بدان که باد تند و گرد و خاک کویری به شهر نبارد و هوا آرام و نسیم سبک باشد. به قول مردم یزد دولاخ نشود.»
یادداشتهایی از شبهای زندان سکندر – ایرج افشار
«وقتی به یزد سفر می کنی تنها در پهنه ی جغرافیا جابه جا نشده ای که عمق تاریخ ، به هزارتوهای افسانه خزیده ای و تاریخ و افسانه در این شهر کویری چندان به هم آمیخته اند که بازشناختشان ناممکن است.
یزد بافتی دیگر ، مردمی دیگر واساساً جنس دیگری دارد. صفا و محبت مردم یزد را در کمتر جایی می توان سراغ کرد.»
مجله سفر – فروغ پوریاوری
«در یزد نشانه های عالی اخلاقی و معماری و باستان شناسی با هم در آمیخته اند و جزو فرهنگ جدایی ناپذیر این مردمند.»
«مسجد جامع کهن فهرج تنها مسجدی است که در جهان اسلام ، ساختمان آن از ابتدا تا به امروز تغییر نکرده است.»
دکتر محمد کریم پیرنیا
«یزد از نظر بناهای خشتی وگلی در دنیا بی نظیر است.»
پروفسور کازولا
شهر بزرگ و تاریخی یزد نگینی است درخشان در قلب سرزمین پهناور ایران و دژی است استوار در قلب کویر . نشانه ی پیروزی روشنایی و سپیدی و پاکی و سرسبزی و آبادی بر اهریمن تیرگی وخشکی و ویرانی .»
دکتر علی سیدی
جغرافیای یزد
موقع ریاضی
استان یزد در مرکز ایران و بین 29 درجه و 35 دقیقه تا 33 درجه و 22 دقیقه ی عرض شمالی و 52 درجه و 49 دقیقه تا 56 درجه و 40 دقیقه ی طول شرقی زمین قرار دارد که به طور کامل در طوقه مناطق خشک و بیابانی جهان واقع شده است.
یزد از جنوب حدود 6 درجه تا مدار رأس السرطان فاصله دارد . از طرف دیگر این سرزمین در نیمکره ی شرقی و بین نصف النهار 55َ وº52 و 27َ وº 56 واقع است که گستردگی آن در جهت غرب و شرق حدود 4 درجه است چنانچه تقریباً هر درجه از سطح زمین را حدود 111 کیلومتر در نظر بگیریم پهنای استان یزد حدود 450 کیلومتر خواهد بود.
موقع نسبی
این استان چون در واحد طبیعی بیابان مرکزی ایران و در محدوده ی خشک و بیابانی دنیا واقع شده ، محدودیتهای شدیدی ، در زمینه ی منابع آب دارد . به علاوه یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه ای که در مرکز ایران دارد در طول تاریخ همواره به دور از بحرانها ودرگیریها و تداخل فرهنگی قرار داشته است.
یزد که در کمربند خشک و نیمه خشک نیمکره شمالی قرار گرفته است با همه ی کمبودهای طبیعی ، به منزله پل ارتباطی بین مناطق شمالی و جنوبی کشور محسوب می شود. جاده معروف «سنتو» که بندرعباس را به تهران متصل می کند از میان این استان و از شهر یزد می گذرد.
حدود و مرزها
موقع استان در تقسیمات سیاسی کشور:
1- از سمت شمال به استان اصفهان (شهرستان نائین ).
2- از سمت شمال شرق به استان خراسان (شهرستان طبس).
3- از سمت جنوب به استانهای کرمان و فارس ( شهرستان آباده در فارس).
4- از سمت شرق به خراسان و کرمان (زرند در کرمان ، طبس در خراسان).
5- از سمت مغرب به استان اصفهان (شهرستان اصفهان).
وسعت و تقسیمات سیاسی
مساحت استان حدود 76156 کیلومتر مربع است که در بین 26 استان کشور پس از استانهای خراسان ، اصفهان ، سیستان و بلوچستان ، فارس ، کرمان در مقام ششم قرار دارد.
این استان در سال 1387 دارای 10 شهرستان ، 15 شهر ، 14 بخش ، 38 دهستان و بیش از 4568 روستا بوده که 1223 روستای آن دایر و بقیه به جهت مهاجرت متروک شده است.
شهرستان یزد به خاطر جاذبه های شغلی و رفاهی وتمرکز اداری پرجمعیت ترین شهرستانهای استان به شمار می رود و با جمعیتی حدود 360129 نفر 52 درصد از جمعیت استان را پذیرفته است.
مشخصات شهرستانهای استان یزد:
نام شهرستان وسعت/ کیلومتر نسبت جمعیت
1- اردکان 2/21334 5/8 % جمعیت استان
2- بافق بیش از 000/20 کیلومتر 5/6 % جمعیت استان
3 و4 – تفت و ابرکوه 8/11289 15 % جمعیت استان
5- مهریز 15845 10 % جمعیت استان
6- میبد 1120 9/7 % جمعیت استان
زمین شناسی
فلات مرکزی ایران – که استان یزد بخشی از آن است – از لحاظ زمین شناسی یک ژئوسنکلنیال است. این گودال وسیع که به وسیله رسوبهای جوان پر شده در اثر فشارهای جانبی دارای چین خوردگیهای فراوان است که از نشانه های آن رشته کوههای به هم ریخته و قدیمی و بالاخره تشکیل چاله ها و کویرهای پهناوری چون دشت لوت و کویر نمک است.
در تشکیلات و طبقات زمین شناسی استان یزد از قدیم ترین (پرکامبرین) تا جدیدترین (نئوژن) رسوبها مشاهده می شود . قسمت بزرگی از این رسوبها متعلق به دوره (مزوزوئیک و سینوزوئیک ) بوده که سنگهایی از جنس : آهک ، گچ ، نمک ، سیلیس ، بازالت ، مرمر و ... را در خود جای داده است .
کوهستانهای استان
در سطح استان دو رشته کوه وجود دارد : یکی دنباله ی رشته کوههای مرکزی با جهات ، شمال غرب – جنوب شرق که از مرکز ایران عبور کرده اند و دسته دوم کوههای پراکنده مرکزی است که اغلب در هم ریخته و نامنظم واقع شده اند و عبارتنداز:
شیرکوه
مهمترین ، معروفترین وحیاتی ترین ناهمواریها در سطح استان ، «شیرکوه» است که در جهت شمال غرب و جنوب شرق کشیده شده و حداقل فاصله آن نسبت به شهر یزد 20 کیلومتر است و به صورت دیواره کوهستانی واقع در جنوب غرب استان ، بخشهای مرکزی را از چاله ابرکوه جدا می سازد.
قله ی شیرکوه با ارتفاع 4075 متر بلندترین نقطه است و به همین جهت در اعتدال هوا وجذب رطوبت برای مناطق اطراف خود نقش حیاتی دارد، به طوری که ضخامتی از برف و یخ تا اوایل تابستان در چاله های مرتفع این قله دوام می یابد و جذب تدریجی آنها علاوه بر تأمین آبهای زیرزمینی که به سمت دشت یزد و مهریز سرازیر می شود، چشمه های متعددی را در این کوهستان و دره های اطراف آن به وجود می آورد.
از قلل معروف شیرکوه «لورگ» با 2525 متر ارتفاع و «سعیدی» با 3320 متر ارتفاع را می توان نام برد که در حواشی آن انواع درختان : بادام ، گردو ، توت و نیز مراتع فراوان وجود دارند.
کوه خرانق
این کوه در بخش مرکزی استان و در شمال شهر یزد قرار دارد. کوهستانی است نسبتاً مرتفع اما خشک ، با شکلهای نامنظم حاصل از فرسایش بادی و آبی .
بلندترین قله آن «خوانزا» نام دارد که 3158 متر ارتفاع آن است.
از دیگر بخشهای معروف آن کوه «چک چک» ( محل یکی از معروفترین معابد زردشتیان) ، کوه «اشتری» و کوه «هامانه» را می توان نام برد که خود از بلندترین بخشهای کوه خرانق به شمار می روند. ارتفاع آنها بیش از 2000 متر از سطح دریاست. معبد «چک چک» پرستشگاه معروف زرتشتیان جهان در شکافی که دارای یک چشمه آب است در این کوه قرار دارد.
دیگر کوههای شاخص
1- کوه هِرِش
2- سیاه کوه
3- کوه معراجی
4- کوه ساغند
5- کوههای هرات و مروست
6- کوه ندوشن
کویر اردکان «سیاه کوه»
مهمترین و وحشتناکترین کویرهای منطقه به شمار می رود که به شکل یک نعل اسب و با جهت شمالغرب– جنوب شرق در شمال شرق اردکان قرار دارد . این منطقه کویری بین دو کوه منفرد «هِرِش» به ارتفاع 1939 متر در جنوب و «سیاه کوه» به ارتفاع 2050 متر در شمال قرار دارد و مکان مناسبی برای جذب جریانهای آبی و سیلابهایی است که از دامنه ی این دو کوه سرازیر می شود.
کویر ابرقو وتاغستان
یکی از معروفترین مناطق کویری کشور محسوب می شود که به شکل دایره ای بین دو رشته کوهستان قرار دارد و به فاصله ی کمی از آن کویر تاغستان واقع است.
کویر در انجیر
سومین منطقه ی مهم کویری در یزد به شمار می رود که با مساحت تقریبی 1500 کیلومتر در شرق استان قرار دارد.
کویرهای دیگر هرات و مروست با مساحت تقریبی 500 کیلومتر مربع و نسبتاً مرطوب.
بهشت آباد ، بین انار و رفسنجان از جهت شمال غرب به جنوب شرق.
بهادران ، واقع در جنوب شرق مهریز ، از جهت شمال غرب به جنوب شرق و کویرهای ساغند – حاجی آباد زرین ...
گفتنی است که 21 هزار کیلومتر مربع از مساحت استان یزد – حدود 29 درصد – کویرها و اراضی شور است که کمتر از 3/1 مساحت استان را می پوشاند.
آب و هوا
استان یزد به سبب موقعیت جغرافیایی اش در فلات مرکزی ایران ، دارای آب و هوای اقلیمی – گرم و خشک بیابانی – است ؛ اما شرایط محلی ، پاره ای دگرگونیهای محدود در آن پدید آورده است. از یک سو ارتفاعات شیرکوه (با قله 4075 متری ) تا شعاع وسیعی از منطقه را تحت تأثیر عوامل مثبت خود قرار می دهد ، به گونه ای که در دره ها و کوهپایه های آن هوا نسبتاً ملایم و دارای ویژگیهای ییلاقی است. اما از سوی دیگر در مرکز و مشرق استان وجود کویرهای نمک و دشتهای وسیع لخت وعریان بر میزان درجه خشکی و شدت شرایط کویری افزوده است.
در این استان ، نوسان دما در تابستان و زمستان و حتی در شب و روز زیاد است و این از ویژگیهای آب وهوایی منطقه به شمار می رود ؛ به گونه ای که میزان دما در طول سال بین حداقل 20 درجه سانتیگراد زیر صفر تا 46 درجه سانتیگراد بالای صفر در نوسان است.
از این نگاه ، یزد دارای دو فصل است: فصل بلند گرما (از اسفند تا مهر) و فصل کوتاه سرما (از آبان تا اواخر بهمن).
معمولاً سردترین ماههای سال دی و بهمن و گرمترین آن تیر است. در فصل تابستان، یزد با آن که روزهای بسیار گرمی دارد، ولی شبها اغلب خنک و دلنشین است. در تابستان با این که هوا در کفه های کویری و بیابانی گرم و آزاردهنده است ولی در ارتفاعات شیرکوه، دره ها خنک و خوش آب و هواست و اغلب خانواده های یزدی در این فصل برای سپری کردن اوقات تابستان به آن نواحی می روند.
میزان بارش
استان یزد به طور کلی از نظر بارش های جوی دارای محدودیت شدید است و همواره کسری آب در آن وجود دارد.
متوسط بارندگی با توجه به آمار 8 ساله (61-1352 ) سازمان هواشناسی کشور ، در دشتهای استان حدود 59 میلیمتر و در ارتفاعات بین 112 و 470 میلیمتر متغیر بوده است. ریزشهای جوی غالباً به صورت بارانهای پراکنده ، از اواسط زمستان تا اوایل بهار است.
طبق آمار «10 ساله ی» هواشناسی ، نوسان میزان بارندگی ها در مناطق مختلف استان بدین گونه بوده است:
- در ایستگاه شهر یزد ( ارتفاع 1230 متر ) 4/59 میلیمتر.
- در ایستگاه ده بالا ( ارتفاع 2950 متر ) 260 میلیمتر.
قناتها
تعداد کاریزها یا قناتهای دایر یزد ، رستاق ، میبد ، اردکان و دشتهای نیمه کوهستانی مهریز و تفت 367 رشته با تخلیه سالانه 210 میلیون متر مکعب و قنوات کوهستانی 370 رشته با تخلیه سالانه 6 میلیون متر مکعب است.
چاهها
در استان یزد حدود 3000 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق مورد بهره برداری است. که حدود 1700 حلقه عمیق و حدود 1300 حلقه نیمه عمیق است.
پوشش گیاهی
به سبب طبیعت بیابانی استان و وجود اراضی شور ، پوشش گیاهی آن را عمدتاً گیاهان زیر تشکیل می دهد :
- خار شتر - اسفناج -گون کتیرا
- درمنه - چوبک - آنغوره
- اسپند - ز رشک - تاغ
- گون - بادام کوهی - کتیرا
- قیچ - جو وحشی - پسته وحشی(بنه)
- تیغ کاوان کش - آویشن - انجیر کوهی
- شور - اسکمبیل
جاذبه های زیست محیطی
سه منطقه حفاظت شده «کالمند» و «بهادران» به وسعت 250000 هکتار و «کوه بافق و آریز» با وسعت 000/100 هکتار به سبب قرار گرفتن در حاشیه کویر و برخورداری از تنوع گونه های گیاهی وحیات وحش ، حائز اهمیت است.
منطقه «کالمند» دارای ارتفاعات متعدد مشرف به تپه ماهورهای پراکنده و زمینهای پوشیده از گیاهان و بوته های مناطق کویری است. «کالمند» در 18 کیلومتری شهرستان مهریز و 50 کیلومتری مرکز استان قرار دارد.
بلندترین قله یا نقطه این محدوده 2200 متر است. راههای دسترسی به منطقه عموماً جیپ رو است اما در بعضی از نقاط آن که برای دیدن سنگابها طی طریق می شود باید پیاده روی کرد.
ییلاقها
شیرکوه ، هوای گرم وخشک یزد را در نواحی جنوبی با رطوبت خود می آمیزد و ملایم و مطبوع می کند. در جنوب یزد ییلاقهای خوش آب و هوا بسیار است، که آنها را در قدیم «قهستان» و امروز کوهستان و به گویش یزدی «کوهسون» می خوانند که به سه بخش : میانکوه، پشتکوه و پیشکوه تقسیم می شود.
فرهنگ مردم
امروز ذکر کویر در ذهن ها تصویری سراب گونه را جلوه گر می سازد . منطقه ای که شاید زمانی از سرسبزترین نقاط این سرزمین به شمار می رفته، و بسیاری از اسطوره های ایرانی از آن برخاسته، امروز چنان است که گویی هرگز پای انسانی به آن نرسیده است. با وجود این ، مردم پشت در پشت در آن زیسته اند و در عصری که دگرگونیهای اجتماعی نیروی سهمگین طبیعت را رام خود می سازد، امیدوارانه چشم به آینده دوخته اند.
بخش وسیعی از مرکز و جنوب شرقی ایران به وسعت تقریبی 000/365 کیلومتر مربع را فلات مرکزی می گویند که سه قسمت مجزا دارد :
دشت کویر، دشت لوت ومنطقه جازموریان در جنوب استان کرمان .
دشت کویر قسمت وسیعی از فلات را می پوشاند و استان یزد در انتهای ضلع جنوبی ای دشت قرار گرفته است.
مردم این سرزمین ، قرنهاست که در کنار این دشت پهناور و خشک و بیابانی به سر برده ، با شرایط زیست – محیطی آن هماهنگ و همگام شده اند. همسازی انسان و محیط زیست ، خود موجب پیدایی شرایط ویژه ای شده است که هم نمود انسان و هم نمود طبیعت در آن به چشم می خورد . بسیاری از پدیده های فرهنگ و زندگی مردم این دیار زاییده همین شرایط است.
ساختار اقتصادی – اجتماعی ، ویژگیهای معماری و شهرسازی ، شکل پوشاک و نوع خوراک، خصوصیات ذوقی و اخلاقی ، باورها و آداب و رسوم و زبان و فرهنگ مردم ، جلوه های گوناگون این تأثیر متقابل اند.
وجه تسمیه یزد
واژه یزد ، نامی است باستانی که ریشه در (یَشت Yast) یا (یَزت Yazt ) و (یَسن Yasn) دارد ، با مفاهیمی چون ستایش – نیایش – پرستش – ایزد و ...
یکی از فصول پنج گانه اوستا هم به یکی از این نامها یعنی یشت خوانده شده است.
اما این که کدامیک از عوامل انسانی ، محیطی و جغرافیایی بیشتر در نامگذاری آبادیها و شهرها تأثیر داشته، به نظر می رسد عامل انسانی و قومی نخستین و بیشترین تأثیر را بر جای نهاده است. شواهد تاریخی نشان می دهد ، قومی که در یک سرزمین خالی از سکنه ساکن می شده ، نام قوم خود یا رئیس خود یا نام محل سکونت پیشین خود را بر آن نهاده است ، نژاد آریا از همین نمونه است . ظرافتی که در انتخاب این نامها با مفاهیم متعالی وجود دارد – به ویژه در مورد اماکن – از نخستین جاذبه های فرهنگی است که زندگی یک ملت به آن قوام می یابد و چنین است یزد و آبادیهای آن استان. عبدالحسین آیتی در «آتشکده یزدان» روایتی را باز گفته است که گویا شهر باستانی یزد را «ایساتیس» می نامیده اند.
کَثَه هم نام دیگری است که به این ناحیه داده شده بود. شاید مخفّف (کث نویه یا کسنویه) باشد. نوشته اند که در زمان اسکندر یزد را «کثه» می نامیدند و آن اولین عمارت و آبادی یزد بود و به زندان ذوالقرنین یا زندان اسکندر شهرت داشت.
اما یزد آخرین نامی است که به ما رسیده که در دوره ساسانیان آن را «یزدان» یا «یزتان» می گفتند و این واژه ای است که ریشه مقدس دینی دارد...»
یزد دارالعباده
در پاره ای از متون قدیمی ، یزد را دارالعباد یا دارالعباده نیز گفته اند . احمد کاتب (مورخ یزدی در قرن نهم) نوشته است، در سال (504) هجری ملکشاه سلجوقی حکومت یزد را به علاءالدوله کالنجار واگذار کرد و آنرا «دارالعباده» نامید.
دین
تا ورود مسلمانان به ایران مردم منطقه یزد مثل دیگر نقاط ایران به آیین زرتشت عقیده داشتند و بر طبق آن ، خدای یگانه را پرستش می کردند. آتشکده هایی داشتند و رسوم اجتماعی آنان تحت نفوذ تعالیم زردشت بود.
شاهنشاهی ساسانی در سال 651 میلادی (31 هجری) سقوط کرد و تقریباً همه ی ایران تا آمودریا (رودخانه جیحون) مسخر مسلمانان شد. فقط نواحی زابلستان و سرزمین های دریای خزر یعنی دیلم وگیلان و طبرستان مستقل باقی ماند. اما آنان نیز در 707 میلادی (89 هجری ) مطیع شدند و اسلام آوردند . شهری که به دست مسلمانان می افتاد ساکنانش یا مسلمان می شدند و یا خراج می دادند و پیمان می گرفتند.
نواحی مرکزی ایران از جمله شهر یزد و مناطق اطراف در نیمه اول قرن اول هجری به دین مبین اسلام گرویدند ، ولی همانطور که یاد شد ، برخی از مردم با پرداخت جزیه
آیین پدران خود را حفظ کردند و زردشتی باقی ماندند. امروزه مردم استان یزد عمدتاً مسلمانند و در کنار هموطنان زردشتی خود برادرانه زندگی می کنند.
زبان
مردم یزد به زبان فارسی رایج با پاره ای ویژگیهای گویشی سخن می گویند وبسیاری از واژه ها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خو حفظ کرده اند البته در استان یزد برخی ویژگیهای گویشی میان شهرستانهای استان محسوس است. اما زردشتیان در میان خود هنوز به زبان نیاکانشان سخن می گویند و به خصوص مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام می دهند.
ادبیات
خاک یزد ، دیاری است که در آن کار و کوشش ، کشاورزی و پیشه وری بیشتر خواستار دارد. متون تاریخی که درباره ی این شهر در دست داریم گواهی است بر این که ملوک و حکام و عمال آن به ادب پروری و شعر دوستی رغبتی نداشتند و کسانی که شعرا را می نواختند و به ذوق و سلیقه ادبی مشهور بودند زیاد نبوده اند.
در کتابهای آتشکده آذر ، مجمع الفصحای هدایت وتذکره های عمومی دوره های اخیر نام شاعران یزدی مندرج است . مؤلفان دو تاریخ یزد ، عبدالحسین آیتی در آتشکده یزدان (یزد-1317 ) و احمد طاهری در تاریخ یزد (یزد-1317 ) نام و گزیده اشعار عده ای شاعران را آورده اند.
با این وصف گفتنی است که اسامی و شرح احوال بیش از 400 شاعر که از 800 سال پیش می زیسته اند در کتاب « تذکره ی شعرای یزد» آمده است.
هنر ومعماری سنتی یزد
بیشتر آثار تاریخی استان یزد مربوط به دوران اسلامی است. از آثار پیش از اسلام این منطقه می توان از نقوش برجای مانده بر کوه «اژنان» در جنوب یزد نام برد. بر این کوه تصاویری از انسان نیزه به دست و بزهای وحشی با شاخهای بلند ، نقش بسته که نتیجه بررسیهای باستان شناسی آن هنوز منتشر نشده است.
نارین قلعه ی میبد ، نیز نشانه هایی از معماری پیش از اسلام ودوران اسلامی را در خود نهفته دارد. از محوطه های تاریخی ارزشمندی که در استان شناسایی شده ، تپه های کَِسنَویّه ( در شمال شهر یزد) وتپه های قاضی میرجعفر (در نزدیکی بافق) و شهدای فهرج می باشند، که هر کدام به صورت موردی – نه جامع – مورد پژوهش باستان شناسی قرار گرفته اند. امید می رود با تداوم کاوش های علمی ، اطلاعات روشنتری از تاریخ معماری و شهرسازی این دیار فراروی علاقه مندان قرار گیرد.
بزرگترین هنر یزدی را می توان «هنر زیستن» وتلاش او در خطّه ای دانست که مجموعه ی شرایط برای تداوم بقاء ناگوار است . «هنرِ» تبدیل محدودیت ها به امکان «هنرِ» شناخت خود ، «هنر» شناخت طبیعت ، «هنر» استخدام طبیعتی خشن و تبدیل آن به محیطی با صفا ... برای زندگی و زنده ماندن . هنری که با علم و فن عجین می شود و از «گِل» ، ارزان ترین ، فراوان ترین و در عین حال فقیرترین مصالح ، غنی ترین آثارِ معماری را می آفریند که در گستره ی زمین در نوع خود بی نظیر است.
اصولاً یزد شهری است که بخش قابل توجهی از فضاهای ارزشمند معماری و شهر سازی آن در دِلِ زمین جای دارد. قناتهای شهر قدیم ، استخوان بندی استقرار فضاهای زیستی است که بر روی آن به نحوی معقول ومنطقی مستقر شده اند.
عناصر معماری موجود ، با وجود تنوّع ، دارای وحدت می باشند و به لحاظ منطق طراحی و ساخت ، غنای اندیشه ی مصرف شده در آنها به گونه ای است که با ردیابی مفاهیم نهفته در آنها می توان تصوّری از «مکتب معماری یزد» را در ذهن مجسم ساخت.
در مکتب معماری یزد ، کمتر راه حلی است که منحصراً به یک مسأله تعلّق داشته باشد. معمار یزدی همیشه با یک تیر چند نشان را می زند . این مفهوم اساسی تولید ، نشانه ی نبوغ واستعداد سازندگان یزدی است که در دیگر عرصه های تولید نیز به ظهور می رسد.
به قول دکتر شیرازی : «شهر یزد یکی از نادرترین شهرهای ایران است که ازدواج تمدن اسلامی و ایرانی به بهترین نحو در آن محقق شده است و آثار باقی مانده در این خطّه شاهد این مدّعاست ... »
محلّات قدیمی شهر
شهر یزد از محلّات مختلفی تشکیل شده که قدیمی ترین آنها محله «فهّادان» یا «یوزداران» است که در گویش عامّه (محلّه جنگل ) یا (محلّه یوزّارون) نامیده می شود. قدمگاه منسوب به حضرت امام رضا ( ع) در گذر یوزّارون واقع شده است.
محلّات از نظر مردم شناسی دارای هویّت وشخصیّت خاص خود است که تا حدودی به نوع معیشت مردم مربوط می گردد. این هویت به نحوی به صورت هیئت های عزاداری امام حسین (ع) نیز تجلّی می یابد که سمبل همبستگی اجتماعی به حساب می آید .
از دیگر محلّه های مهم یزد می توان محلّه سرِ جمع ، محلّه یعقوبی (معروف به یاقوبی) ، محلّه سردوراه ، محلّه باجوردی ، محلّه کوچه میر قطب ، محلّـه مصلّی ، محلّه امام زاده، محلّه میدانشاه (میدان بعثت فعلی) ، محلّه چهار منار، محلّه دومنار ، محلّه شش بادگیری ، محلّه خواجه خضر ، محلّه دارالشفاء ، محلّه لبِ خندق ، محلّه پنبه کاران و معروف به (پنبه گَلوُن) ، محلّه امیرچقماق (معروف به میر چقماق) ، محلّه قلعه کهنه و ... را نام برد.
مجموعه بازارهای قدیمی
در یزد دو نوع بازار سرپوشیده که بر اساس اصول معماری و شهرسازی سنتی شکل گرفته، موجود است : 1- بازارچه 2- بازار.
1- بازارچه ها – معمولاً مرکز محلّه های قدیمی شهر شامل می شوند ودر جهت پاسخگویی نیازهای روزمره ساکنان طراحی شده اند . به عبارتی مقیاس فعالیّت آنها (محلّه) است. نانوایی ،قصابی ، عطاری ، میوه فروشی ، یک یا چند کارگاه کوچک تولیدی ، حسینیه ، مسجد ، آب انبار ، یک بازارچه را تشکیل می دهند.
2- بازارها – آنچه امروزه به عنوان مجموعه ی بازارهای قدیمی یزد می شناسیم مجموعه ی معماری شهری گسترده ای است که در جنوب برج و باروی شهر واقع شده که چندین راسته بازار ، تیمچه ، سرا ، مسجد ، میدان ، حسینیه ، مدرسه ، آب انبار ، لَرد ، کاروانسرا ، کارگاه تولیدی را در بردارد و در مقیاس منطقه ای و تا حدودی ملّی عمل می کند.
این مجموعه که ستون فقرات شهر قدیم یزد را تشکیل می دهد در دوران پهلوی با احداث خیابان شاه (خیابان قیام فعلی) به دونیم شد و برخی فضاهای اصلی آن ، مانند بازار اُرُسی دوزها ، بازار محمّد علی خان ، بازار پنجه علی و... تخریب شد.
نیمه شمالی بازار در شرایط فعلی از رونق اقتصادی بیشتری برخوردار است. عمده ترین کالاهای مورد معامله پارچه و شیرینی های یزدی ، طلا و فرش است. قیصریه که حد فاصل میدان خان و مدرسه ی خان قرار دارد و از لحاظ معماری نسبت به سایر بازارها از انتظام فضایی بهتری برخوردار است و توسط دو در چوبی که دارای ارزش هنری است بسته می شود. در این بازار ، اکنون پارچه های یزدی عرضه می گردد.
قدیمی ترین بخش بازار یزد به نام بازار حاجی قنبر ، از قرن نهم هجری به یادگار مانده که جزیی از مجموعه ی فرهنگی ، تاریخی امیر چقماق است. در قرن سیزدهم هجری بر سر در این بازار تکیه زیبای بلندی به شیوه ی دیگر تکایا و حسینیه های یزد ساخته شد که معرّف شهر یزد است . عمده ی تزئین های آن از کاشی معقّلی است.
بازارهای عمده ی یزد
- بازارخان - بازار افشار
- بازار زرگری - بازار حاجی قنبر
- بازار پنجه علی - بازار محمد علی خان
- بازار قیصریه - بازار جعفر خان
- بازار علاقبندی - بازار صدری (شاهزاده فاضل)
- بازار کاشیگری - بازار دروازه مهریز
- بازار چیت سازی - بازار مسگری
- بازار مسجد ملا اسماعیل - بازار نخود بریزی
مساجد
دریزد مساجد قدیمی متعددی وجود دارند که هر کدام به لحاظ تاریخی ، هنری و معماری حائز اهمیت می باشند که در این مختصر به معرفی ویژگیهای آنها پرداخته می شود.
الف : مساجد محله ای – این مساجد معمولاً محجوب ، بدون تزئینهای شاخص ، ساده اما از نظر طراحی غنی اند. شیوه ی ساختمانی آنها معمولاً طاق و تویزه وبعضاً دارای گنبد خانه ، صحن ، گرمخانه ، و شبستان زمستانی اند . از نمونه های خوب مساجد محله ای می توان به مساجد زیر اشاره کرد :
مسجد بازارچه فهادان ، مسجد بازارچه محله تل ، مسجد کوشک نو ، مسجد پشت باغ ، مسجد ساباط ، مسجد ریک و مسجد بیلق خان (در بازار) ، مسجد تبریزیان ، مسجد کوچه کتابخانه ، مسجد زاویه (با سردری از کاشیکاری نفیس معرق)، مسجد باغ گندم ، مسجد کوفه (شیخداد) ، مسجد خرمشاه ، مسجد بازارچه سرِپُلُک ، مسجد اَهَرستان ، مسجد اولیاء، مسجد شوده در تفت ، مسجد کوشک نو در اردکان ، مسجد فیروز آباد میبد ومسجد امام حسین (ع) در بُندَرآباد.
لازم به یادآوری است که کاربندی محراب مسجد خرمشاه ، ساخته شده از گچ ، به لحاظ ظرافت یکی از نمونه های شاخص است.
ب : مساجد جامع – در میان مساجد جامع استان ، مسجد جامع کبیز یزد به لحاظ سیر تحول تاریخی ، شیوه ساختمانی و تزئینات به کار رفته در آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
سر در رفیع و منحصر به فرد ، مقرنسهای معرّق ، در نفیس چوبی گره و منبت کاری شده ، ایوان مزین به اسماء مبارکه ی الهی به صورت خط کوفی بنایی ، گنبد دو پوش ، مناره ها، محراب معرّق ، کتیبه های ثلث و کوفی ، این مسجد را در عداد یکی از آثار کم نظیر جهان اسلام قرار داده است.
در جوار این مسجد در دوره معاصر کتابخانه ای به نام «کتابخانه ی وزیری» احداث شده که گنجینه ای نفیس از قرآنها وکتابهای خطی است. این مسجد تا پیش از انقلاب اسلامی محل برگزاری نماز جمعه بود ،اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، به لحاظ محدودیت جا ، برگزاری نماز جمعه به مسجد مرحوم آخوند ملااسماعیل منتقل شد.
مسجد مرحوم ملااسماعیل (محل برگزاری نمازجمعه) از بزرگترین مساجد استان است. در این مسجد در روز سیزدهم محرم هر سال ، تمامی دسته های سینه زنی و هیأتهای عزاداری حضرت سیدالشهداء (ع) مراسم ویژه ای برگزار می کنند که در ایران بی نظیر است.
تزئینات مسجد به مقرنسهای گچی وآجری محدود می شود که مقدار کمی کاشی در آنها به کار رفته است. طاق کریاس بین مسجد ومدرسه به صورت کاربندی آجری اجرا شده که زیبایی خاصی دارد. گنبد مسجد ملااسماعیل تک پوش و فاقد تزئینهای بیرونی است. قطر دهانه ی آن به 60/15 متر می رسد که با دهانه ی ایوان یکی است. این ویژگی معماری در تمامی مساجد ایران نظیر ندارد.
مسجد ملااسماعیل پس از انقلاب اسلامی در محورهای جنوب و شرق توسعه قابل توجهی یافت. این مسجد همراه با مدرسه ، آب انبار، بازار ، مقبره در غرب مجموعه بازارها ومیدان خان یکی از مجموعه های معماری شهری یزد است.
آب انبارها
آب انبارها معمولاً در مرکز محلّه ها ی شهر واقع شده واز چهار عنصر اصلی تشکیل شده اند:
1- خزینه – به شکل استوانه (محل ذخیره آب) که در دل زمین ایجاد شده ، آب قنات بر آن مسلط است. در عین حال زمین برای حفظ دمای آب نیز بوده است.
2- گنبد – پوشش به شکل نیمکره بر روی خزینه به منظور حفاظت آب از آلودگیهای محیطی وخنک نگه داشتن آن.
3- پاشیر – راهرو پلکانی جهت برداشتن آب از خزینه . (مثلاً آب انبار میرچقماق دارای 50 پله است).
4- بادگیر – وسیله ای برای هدایت جریان هوا به درون آب انبار برای جلوگیری از فساد آب است.
یکی از عمده ترین مصالح ساخت آب انبار «دِیمَه» است که از آهک وخاکستر وماسَه بادی تشکیل شده است. این ملات ضمن آب بندی بنا ، از فاسد شدن آب نیز جلوگیری می کند.
بیشتر آب انبارها دارای یک ورودی و پاشیر هستند . امّا بعضی از آنها به لحاظ موقعیت شهرسازی و نحوه استقرار در بافت شهری، دارای دو یا سه ورودی می باشند. آب انبار خواجه ، در اول بازار مسگری و آب انبار شش بادگیری دارای دو ورودی هستند.
بادگیرها
یکی از شاخص ترین نشانه هایی که منظر عمومی شهر یزد را از دیگر شهرهای کشور متمایز می سازد. وجود بادگیرهای متنوع آن است. اهمیّت آنها به قدری است که لازم است برای هر کدام شناسنامه ای فنی تهیه و طرح جامع مرمت و حفاظت ویژه تدارک دیده شود.
بیشتر بادگیرها به فضاهای مسکونی قدیمی تعلق دارند. از طرفی برفراز محراب برخی مساجد مانند مسجد ریگ ، مسجد ملااسماعیل ، مسجد حاج محمد حسین اردکان نیز بادگیرها به نحو زیبایی تعبیه شده است. در مسجد حاج محمد حسین جریان هوا به کانالهایی در کف مسجد هدایت می شود که در نوع خود بی نظیر است.
غالب آب انبارهای درون شهری دارا ی بادگیر هستند که تعداد آنها بین یک تا شش متغیّر می باشد و به عنوان وسیله ای برای تهویه وتبرید آب از آنها استفاده می شده است. به جز موارد یاد شده در بالا یک نوع بادگیر منحصر به فرد در مهریز شناخته شد که به فضای عمومی بازارچه ارتباط دارد.
بادگیرها سیستم تنفسی شهر محسوب می شوند. آنها برجهایی هستند که با توجه به نحوه ساختمان ویژه خود جریان طبیعی هوا را به داخل بناهای مختلف هدایت می کنند و از مصادیق بارز استفاده از انرژیهای پاک (Clean Energy ) محسوب می شوند. در خانه ها ، بادگیر معمولاً در ضلع جنوبی حیاط یعنی در قسمت نِسِر وتابستان نشین خانه ساخته می شوند.
بادگیرها از چهار بخش عمده ساخته شده اند:
1- بدنه (یا ساقه) 2- قفسه 3- تیغه ها 4- سقف
بدنه بادگیر معمولاً به صورت مکعب مستطیل یا منشور ساخته می شود. قاعده آنها اغلب به شکل مربع ، مستطیل ، مسدّس یا هشت وجهی می باشد.
گرچه بادگیر یک عنصر تأسیساتی است اما همواره تزئیناتی را با گچ یا آجر به همراه دارد. بادگیر گذشته از عملکرد آن ، نمایانگر تشخیص و منزلت اجتماعی صاحب آن نیز می باشد که از طریق ارتفاع و نوع تزیینهای آن شناخته می شود.
ساباطها
یکی از ویژگیهای بارز شهرسازی محلّه های قدیمی یزد ، کوچه ها و گذرهای سرپوشیده آن هستند که به آنها «ساباط» گفته می شود. هدف از طراحی و اجرای ساباط این است که انسان گرمازده کویر را دمی زیر سایه خود ، از تابش خورشید در امان دارد . نحوه ی استقرار ساباطها به گونه ای است که انسان پیاده ، در مسیر حرکت خود در یک توالی مناسب در فضای سایه قرار می گیرد. در خیلی از ساباطها ، ورودی چند خانه مجتمع شده است که از نظر افزایش حسّ همسایگی و همبستگی محله ای حائز اهمیت است.
ساباط وسیله ای در تقابل با وزش بادهای موسمی نیز هست . معمولاً پشت بام ساباطها مورد استفاده واحدهای هم جوار قرار می گیرد که در برخی از آنها به صورت اطاقی مشرف به کوچه جلوه گر می شود. نمونه ای از این دست در شرق مسجد جامع یزد قرار دارد.
صنایع دستی و شیرینیهای یزد
صنایع دستی ، به آن رشته از صنایع گفته می شود که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت آن با دست صنعتگر و با بهره گیری از ذوق و قریحه او انجام شود. طرحهای اصیل ، رنگ آمیزی بدیع ، خلاقیتهای هنری صنعتگران ، سرمایه بری کم ، برخورداری از ویژگیهای فرهنگ بومی ، از مشخصه های بارز این تولیدات است که خود در عالم هنر و دنیای اقتصاد جایی ویژه و والا دارند.
در استان یزد ، موقعیت خاص آب و هوایی ، وضعیت اقتصادی و دورافتادگی و نیازها ، از علتهای روی آوردن مردم به صنایع دستی بوده که این صنایع از زمانهای بسیار دور تا به امروز مورد توجه صنعتگران هنرمند و مردم هنرشناس کشور قرار دارد.
قالی بافی
عمده ترین صنعت دستی یزد فرشبافی است. هم اکنون در استان یزد، 65000 دار قالی برپاست.
از تولیدات قالی دستباف استان 5% مصرف داخل استان ، 45 % خارج استان و 50 % راهی بازارهای خارج از کشور می شود.
نقشه های اصیل فرش یزد به نامهای : هراتی ، گل و ماهی ، سردار جنگل ، ... و کرمانی است.
75 % فرش استان از خامه ی پشم و 25 % از خامه ی کرک بافته می شود.
زیلو بافی
از دیگر زیراندازهای معروف استان زیلو است که تا مدتی پیش صدها خانوار از تولید آن امرار معاش می کردند. مرکز زیلو بافی استان ، شهرستان میبد است وقدمت زیلو بافی در این شهر به دوره پیش از اسلام می رسد. زیلو یکی از مناسبترین و بادوامترین کف پوشها، به ویژه برای مناطق کویری است.
زمانی تعداد بافندگان زیلو حدود 1500 نفر بود و بر سر هر کوی و برزنی آهنگ کوبیدن شانه ی زیلوبافی بیانگر حیات اقتصادی و شکوفایی این صنعت بود.
زیلو از نخ پنبه ای بافته می شود، در بافت آن طرحها و نقشهای شایان توجهی به کار می رود و رنگها غالباً آبی و سفید است که گاهی از قرمز و نارنجی و سبز هم استفاده می شود.
هم اکنون زیلوهای مرغوب به نام زیلوی نفتال شهرت دارند. در حال حاضر بیشتر تولید زیلو به مصرف کفپوش مساجد و تکایا می رسد. قدیمی ترین زیلو با قرنها سابقه ی بافت هم اکنون در مسجد جامع میبد است. نقشهای زیلو به نامهای پرت توره ، زلفک ، رکنه دونی (رکن الدین) ، هشت پر کوچک و هشت پر بزرگ ، بند رومی و کلید مشهورند.
زیلوها غالباً با سفارش قبلی بازرگانان و اشخاص بافته می شده و در گذشته یکی از اقلام مهمّ تجارت استان بوده است.
سفال و سرامیک
سفالگری از قدیمی ترین وشاید نخستین صنعت دست ساخت بشر از خاک بوده که قدمت آن در ایران به 6000 سال قبل از میلاد می رسد. میبد مرکزسفال و سرامیک استان یزد است که عمده فعالیتهای سفال و سرامیک در آنجا متمرکز شده است. در اصطلاح محلی به تولیدات سفال «کِواره» می گویند . با استفاده از منابع گل رس و با برخورداری از قرنها تجربه و کارآموزدگی تولید انواع ظروف سفالی و سرامیکی در میبد رواج دارد. بخش عمده ای از سفالینه های میبد در داخل استان مصرف می گردد و بخشی نیز راهی بازارهای داخلی و خارجی می شود .
سفال و سرامیک میبد با نقشهای اصیل «مرغ وماهی » و «خورشید خانم» شهرت دارد.
کِواره های ساخت میبد اساساً سه گونه است:
1- سفال ساده ی بی لعاب
2- سفال لعابدار
3- اشیاء کاشی و سرامیک
شیرینیهای یزد
شیرینی پزان یزد را در اصطلاح «خلیفه » و یا «حاج خلیفه» می نامند. این خلیفه های هنرمند از 70 سال پیش که کار شیرینی سازی و شیرینی پزی با دست انجام می شد ، تا به امروز که قسمت اعظم آنرا ماشین انجام می دهد ، هنوز هم با دقت و مهارت وحوصله این سوغات معروف یزد را به ایران وحتی کشورهای جهان عرضه می دارند.
شیرینیهای یزد که با مواد مرغوب و خاص و با حوصله و نظافت کامل تهیه و عرضه می شوند عبارتنداز:
1- باقلوا 2- لوزبیدمشک 3- لوز پسته 4- لوز نارگیل
5- قطاب 6- پشمک 7 – نان برنجی 8 – حاجی بادام
9 – زولبیا 10- گوش فیل
شایان یادآوری است که سوهان یزد و عرقیات سنتی آن نیز بسیار مطلوب و دارای طرفداری فراوان است.
یزد در مسیر توسعه
وضعیت عمومی آموزش عالی
با این که بیش از ده سال از تأسیس دانشگاه در یزد نمی گذرد ، سیر تحولات آموزش عالی در این استان بسیار چشمگیر است.
هر چند از سال 1354 شاخه ای از دانشگاه تربیت معلم در یزد به فعالیت پرداخته و در مقطع کارشناسی مبادرت به تربیت دبیر کرده است ، امّا حرکت اصلی و محوری آموزش عالی در یزد ، همزمان با شروع فعالیت «دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی» در سال 1362 و «دانشگاه یزد» از سال 1367 بوده است.
1- دانشگاه یزد
تعداد دانشجویان مشغول به تحصیل در این دانشگاه بالغ بر 5700 نفر است که رشته های تحصیلی فعّال آن عبارتنداز:
فیزیک کاربردی ، زبان و ادبیات فارسی ، مدیریت ، جغرافیا ، تاریخ ، ریاضی کاربردی ، ریاضی ، دبیری ریاضی ، دبیری فیزیک ، دبیری شیمی ، دبیری جغرافیا ، دبیری زبان و ادبیات فارسی ، دبیری تاریخ ، علوم تربیتی ، اکتشاف معدن ، مهندسی عمران ، شیمی ، مهندسی برق ، مهندسی استخراج معدن ، مهندسی صنایع ، مهندسی نساجی ، مهندسی کشاورزی (آبخیزداری) والهیات.
علاوه بر رشته های تحصیلی یاد شده که در دوره ی چهارساله ی (مهندسی و کارشناسی) دایر است، رشته های : کارشناسی ارشد معماری ، عمران ، زبان و ادبیات فارسی نیز دایر است.
2- دانشگاه آزاد اسلامی یزد
قریب 5 هزار نفر در رشته های مختلف در دانشکده های پزشکی ، مهندسی ، فنی ، علوم و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد به تحصیل اشتغال دارند.
3- دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد
با قریب 3500 دانشجو در رشته های : کارشناسی سرامیک ، عمران ، حقوق ، مترجمی زبان انگلیسی ، زراعت ، مرتع و آبخیزداری ، کامپیوتر و ... فعّالیت دارد.
صنعت –معدن و صنایع معدنی
استان یزد با سابقه ای دیرین در صنایع دستی وکشاورزی و پیشینه ای نسبتاً طولانی در امر معدن و صنایع معدنی از زمینه های بسیار مناسبی برای توسعه برخوردار است. این ویژگی ودر کنار آن وجود نیروی انسانی ماهر و کارآمد در زمینه های مختلف (صنعت ، معدن، کشاورزی، بازرگانی ، بهداشتی و درمانی ، آموزشی ، عمرانی، ومعماری و ... ) امکانات بالقوه و بالفعل فراوانی را برای تداوم روند شکوفایی اقتصادی و توسعه ی اجتماعی فراهم آورده است.
یزد امروز با آگاهی از امکانات وویژگیهای خود در جهت توسعه گام برمی دارد و چشم انداز آینده ی این خطه ی کویری امروز بیش از هر زمان دیگر روشن و پرفروغ می نماید.
وضعیت صنایع
پیشینه ی دیرینه ی یزد در صنایع دستی ، به ویژه بافته های مشهور آن که به نقاط دور و نزدیک برده می شده است ، زمینه ساز تداوم این صنعت و ایجاد صنایع جدید کارخانه ای در یزد شده است.
اصولاً پیدایش صنایع جدید در یزد مرهون اقدامات بخش خصوصی است و امروزه نیز سهم بسیار بزرگی از سرمایه گذاری صنایع یزد مربوط به این بخش است، اما دولت نیز با ایجاد صنایع بزرگ و اساسی بخصوص طی برنامه ی پنج ساله ی اول ، نقشی بسیار ارزنده در رونق بخشیدن به صنایع یزد داشته است.
آهنگ پرشتاب صنعتی شدن استان همچنان ادامه داشته و قریب 1535 فقره پروانه داده شده با سرمایه گذاری 2768 میلیارد ریال امکانات اشتغال جدیدی را برای 56000 نفر از اهالی این استان به وجود خواهد آورد. این واحدها در دهها شهرک صنعتی ایجاد شده در یزد ودیگر شهرستانهای استان استقرار یافته و یا در حال استقرار می باشد.
در حال حاضر علاوه بر صنایع نساجی ، مهمترین شاخه های صنعت در یزد عبارتند از:
صنایع لاستیک سازی ، ساخت ماشین آلات مدرن نساجی ، متالوژی ،کابلهای فیبری و نوری مخابراتی ، چینی آلات بهداشتی ، چینی مظروف ، کاشی سازی و ...
وضعیت معادن و صنایع معدنی
استان یزد یکی از مناطق بسیار غنی کشور از نقطه نظر ذخائر معدنی گوناگون ویکی از پرسابقه ترین قطبهای معدن کاری وصنایع مربوط به معدن در کشور محسوب می شود.
بزرگترین قطبهای معدنی آهن کشور (سنگ آهن چغارت ، سنگ آهن چادرملو ، سنگ آهن منگنزدار ناریگان ) در استان یزد قرار دارد . همچنین معادن غنی سرب و روی مهدی آباد ، کوشک ، دره ی انجیر و منصورآباد وبوکسیت صدرآباد از جمله بزرگترین معادن فلزی استان و کشور به شمار می روند.
اخیراً فعالیت هایی برای احداث یک کارخانه ذو