بافت شناسی در گیاهان

اختصاصی از ژیکو بافت شناسی در گیاهان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

موضوع : بافت شناسی در گیاهان

تاریخچه :

بافت شناسی گیاهی تاریخی دیرینه دارد و با کوشش دانشمندان مثل مالپیگی و گرو ، ابتدا در اواسط قرن هفدهم بنیانگذاری شد. گرو توانست تصاویر دقیقی ار بافتهای گیاهی را کشف کند که هم اکنون نیز استفاده می‌شود.

مفاهیم پایه :

بافتهای گیاهی بسیار متنوعند و اصولا تنوع آنها در نتیجه تکامل بوجود آمده است. بدین صورت که گروههای گیاهی تکامل یافته‌تر ، دارای تنوع بافتی بیشتری می‌باشند. بیشتری تنوع بافتی در گیاهان گلدار (تک لپه‌ای و دو لپه‌ای) دیده می‌شود. چون در این گروه ، بافتها و سلولها به حد والایی از تکامل خود رسیده اند و کاملا اختصاصی شده‌اند.

// 27 صفحه //

دانلود مقاله چرخه جذب نور و انرژی در گیاهان

اختصاصی از ژیکو دانلود مقاله چرخه جذب نور و انرژی در گیاهان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 
واکنش های تاریکی
در این بخش به این موضوع می پردازیم که مولکول های پرانرژی چگونه برای تولید ترکیبات قندی یا کربوهیدرات ها مورد استفادة ‌گیاه قرار می گیرند.
الف- چرخة کلوین: در سالهای بین 1946 تا 1953 سه تن از دانشمندان به نامهای ملوین کلوین، جیمز بشام و آندروبنسون راه متابولیکی تبدیل گازکربنیک به قند را در گیاهان کشف کردند. آنها این کار را از طریق پیگیری از بین رفتن گازکربنیک رادیواکتیو نشان دار در کشت های سلول های جلبک انجام داده اند. آزمایشهای اولیة کلوین نشان داد جلبک هایی که به مدتی که دقیقه و یا بیشتر در معرض گازکربنیک نشان دار قرار گرفته بودند، ترکیب پیچیده ای از متابولیت های نشان دار، شامل قندها و اسیدهای آمینه تولید کردند. با وجود این ، تجزیة جلبکی که 5 ثانیه در معرض گازکربنیک نشان دار قرار گفته بود نشان داد که اولین ترکیب پایدار رادیواکتیو فعال که در جلبک تشکیل گردید 3- فسفوگلیسرات یا PG3 بوده است که در ابتدا فقط از طرف گروه کربوکسیل (-COOH) نشان دار شده است. این نتایج بلافاصله این پیشنهاد را مطرح می سازد که PG3 توسط کربوکسیلاسیون یک ترکیب دوکربنه به دست آمده است. چنین مادة‌ پیش ساختی تاکنون کشف نشده است. چنانچه واکنش کربوکسیلاسیونی واقعاً اتفاق بیفتد فقط روی یک قند 5 کربنه به نام ریبولوز –5- فسفات یا RU5P انجام می گیرد.
در نتیجة کربوکسیلاسیون قتند 5 کربنة ریبولوز –5- فسفات، یک قند 6 کربنه به دست می آید که به دو ترکیب سه کربنه تجزیه می گردد و هر کدام از این ترکیبات سه کربنه به یک ملکول PG3 تبدیل می گردند. راه کلی این تغییر و تبدیل را که در شکل شمارة 219 نشان داده شده است، چرخة کلوین و یا جرخة احسایی پنتوز فسفات می نامند. این راه شامل کربوکسیلاسیونیک پنتوز، تشکیل ترکیبات قندی و بازیافت ریبولوز –5- فسفات یا Ru5P می باشد.
در جریان جستجوی یافتن کربوکسیلاسیون مادة مور اثر، ترکیبات حد واسط نشان دار فراوان دیگری کشف گردیدند. به عنوان مثال در مراحل اولیة راه،‌‏ فقط کربن های شماره 3 و 4 در قند 6 کربنة فروکتوز –1، 6- بیس فسفات یا FBP نشان دار هستند، ولی در مراحل بعدی تعداد کمتری از کربن های این قند نشان دار شده و شمارة ‌این کربن ها کمتر از ترکیبات قند در مراحل اولیة ‌راه است . مشاهدة جریان حرکت کربن نشان دار در انواع مختلف قندهای سه، پنج، شش و هفت کربنه ساختمان اصلی راه متابولیکی پیشندی کلوین را مشخص می کند که به طور کامل در شکل شمارة 219 آمده است. واقعیت بسیاری از واکنش هایی که قبلاً به صورت پیش بینی بیان شده بود در مطالعات بعدی آزمایشگاهی با استفاده از آنزیم های مختلف به تأیید رسیده است.
1-چرخة‌ کلوین در یک فرایند دو مرحله ای از گاز کربنیک GAP تولید می کند- چرخة کلوین را می توان به دو مرحله تقسیم کرد:
مرحلة اول- مرحلة‌ تولید (قسمت بالایی شکل شمارة‌219) که در آن سه مولکول ریبولوز –5- فسفات یا Ru5p با سه مولکول گازکربنیک برای تولید 6 مولکول گلیسرآلدئید –3- فسفات یا GAP وارد واکنش می شوند. در این واکنش های بیوشیمیایی 9 مولکول ATP و 6 مولکول NADPH مورد استفاده قرار می گیرد. طبیعت چرخه ای این راه متابولیکی باعث می شود که این فرایند بتواند به ازای هر سه مولکول گازکربنیک مصرفی، معادل یک ملکول گلیسرآلدئید –3- فسفات یا GAP تولید نماید. در این نقطه از راه متابولیکی یک مولکول GAP می تواند از چرخه خارج شده و در راههای دیگر متابولیکی مورد استفاده سلول قرار گیرد.
مرحلة دوم: مرحلة بازیافت ( قسمت پایینی شکل شمارة 219) که در آن اتم های کربن 5 مولکول گلیسرآلدئید –3- فسفات یا GAP باقیمانده ، شبه راه پنتوز فسفات، دریک سری از واکنش های بیوشیمیایی شرکت می کند تا اینکه در نهایت برای شروع مجدد چرخة، سه مولکول ریبولوز –5- فسفات تولید نمایند. این مرحله را می توان به چهار سری واکنش به صورت زیر تقسیم کرد. شماره واکنش ها با شمارة آنها در شکل شمارة‌219 مطابقت دارد:
به طور کلی می توان چرخة‌ کلوین را در معادلة سادة ذیل خلاصه کرد:

باید به این نکته توجه کرد که مرحلة‌دوم چرخة کلوین بدون استفاده از مولکول های پرانرژی ATP و NADPH انجام می گیرد.
اولین واکنش چرخة کلوین فسفوریلاسیون ریبولوز –5- فسفات یا RU5P به کمک آنزیم فسفوریبولوکیناز است که در این واکنش ریبولوز-5‌، 5- بیس فسفات یا RuBP تولید می گردد. بعد از کربوکسیلاسیون، مولکول RuBP مولکول 3- فسفوگلیسرات به دست آمده ابتدا به مولکول 1،3- بیس فسفوگلیسرات یا BPG تبدیل شده و سپس به GAP تبدیل می شود.
مرحلة دوم چرخة‌ کلوین با واکنش ایزومریزاسیون مولکول گلیسرآلدئید –3- فسفات به دی هیدروکسی استون فسفات یا DHAP توسط آنزیم تریوز فسفات ایزومراز آغاز می شود که این واکنش برعکس واکنش معروف شمارة 5،‌ راه گلیکولیز است. بعد از این واکنش،‌ دی هیدروکسی استون فسفات می تواند در مسیر دو راه یکسان وارد واکنش های بیوشیمیایی بعدی شود: واکنش ها شمارة ‌6 تا 8 و یا واکنش های شمارة 9 تا 11، واکنش های شمارة 6 و 9 از چرخة کلوین، واکنش های تراکم عامل آلدئیدی با دی هیدروکسی استون فسفات است که این واکنش ها به کمک آنزیم آلدولاز کاتالیز می شوند . نتیجة ‌آن اتصال دی هیدروکسی استون فسفات به یک آلدئید است. واکنش شمارة 6 همچنین برعکس واکنش شمارة 4، راه گلیکولیز است. واکنش های شمارة‌ 7 و 10 واکنش های هیدرولیز فسفات هستند که از هر کدام از این واکنش ها، یک مولکول فسفات معدنی Pi تولید می شود و این واکنش به ترتیب توسط آنزیم هایی به نامهای فروکتوز بیس فسفات از یا FBPase و سدوهپتولوز بیس فسفات از یا sbpASE کاتالیز می شوند. باقیماندة واکنش های چرخة کلوین توسط آنزیم هایی کاتالیز می شوند که در آن پنتوز فسفات نیز همین واکنش ها ار کاتالیز می نمایند. در واکنش های شمارة 8 و 11 که هر دو توسط آنزیم ترانس ستولاز کاتالیز می شوند،‌ یک واحد دو کربنة ستونی از یک قتند ستوزی به مولکول گلیسرآلدئید –3- فسفات منتقل می گردد و در نتیجه یک قند 5 کربنة ستوزی به نام گزیلولوز –5- فسفات یا Xu5P تولید می شود. در نتیجة انجام این واکنش ها فرآورده های دیگری نیز تولید می شوند که عبارتند از قند 4 کربنة آلدوزی به نام اریتروز –4- فسفات یا E4P که از واکنش شمارة 8 و ریبوز –5- فسفات یا R5P که از واکنش شمارة 11 به دست می آیند. قند اریتروز –4-فسفات یا E4P تولیدی در واکنش شمارة 8 به عنوان یکی از دو واکنش گر، وارد واکنش شماره 9 می شود. مولکول های گزیلولوز –5- فسفات یا Xu5P تولیدی در واکنش های شمارة 8 و 11 به کمک آنزیم فسفوپنتوزاپیمراز در واکنش شمارة 12 به ریبولوز –5- فسفات یا Ru5p تبدیل می شود. ریبوز –5- فسفات یا R5P به دست آمده از واکنش شمارة‌11 نیز به نوبة خود توسط آنزیم ریبوز فسفات ایزومراز در واکنش شمارة 13 به Ru5P تبدیل می شود و در نتیجه چرخة کلوین تکمیل می گیردد. از 11 آنزیمی که در چرخه کلوین فعال هستند، تنها سه آنزیم در بافت های حیوانی وجود ندارند که عبارتند از فسفوریبولوکیناز،‌ ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز و سدوهپتولوز بیس فسفاتاز یا SBPase .
2- آنزیم ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز واکنش تثبیت گاز کربنیک را کاتالیز می نماید:
یکی از مهمترین آنزیم های جهان که واکنش تثبیت گازکربنیک را کاتالیز می نماید،‌ ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز یا RuBP carboxylase است، زیرا تقریباً تمامی حیات روی کرة زمین بستگی به فعالیت آن دارد. این پروتئین احتمالاً به علت پایین بودن راندمان کاتالیزوری بستگی به فعالیت آن دارد. این پروتئین احتمالاً به علت پایین بودن راندمان کاتالیزوری (Kcat تقریباً برابر )، حدود 50 درصد پروتئین های برگ را تشکیل می دهد،‌ بنابراین فراوان ترین نوع پروتئین در عالم حیات است . آنزیم ریبولوز بیش فسفات کربوکسیلاز در گیاهان عالی و اغلب موجودات ذره بینی فتوسنتزی از 8 زیر واحد بزرگ (L) (477 باقیماندة اسیدهای آمینة‌ در برگهای توتون) رمز گشایی شده توسط DNA کلروپلاست و 8 زیر واحد کوچک (S) (123 باقیماندة‌ اسید آمینه) رمزگشایی شده توسط ژن موجود در هسته، تشکیل شده است و این آنزیم را با نشان می دهند. مطالعات اشعة X که از این آنزیم توسط کارل-ایواربراندن و دیوید ایزنبرگ انجام گرفته است، نشان می دهد که آنزیم تقارن یک منشور مکعبی را دارد. زیر واحد بزرگ آنزیم از یک زنجیر پلی پپتیدی با ساختمان غالب بتا و یک ساختمان فنری شکل حاوی جایگاه فعال آنزیم،‌ تشکیل شده است (شکل شماره 220). وظیفة زیر واحد کوچک آنزیم هنوز مشخص نشده است.
راهکار پذیرفته شدة‌ نحوة عمل آنزیم RuBP کربوکسیلاز که در حد وسیعی توسط خود کلوین مشخص شده بود در شکل شمارة‌221 نشان داده شده است. در اولین واکنش آنزیم، یک پروتون از کربن شمارة‌3 ریبولوز بیس فسفات جذب می کند. این واکنش که محدود کنندة سرعت عمل آنزیم است مولکول اندیولات تولید می کند که این مولکول در حملة هسته دوستی به مولکول گازکربنیک شرکت می کند. در نتیجة این واکنش، ملکول بتاستواسید به دست می آید که بالافاصله از کربن شمارة‌4 مورد حملة آب قرار می گیرد و به یک ترکیب 6 کربنه حد واسط تبدیل شده که این ترکیب به دو مولکول سه کربنه شکسته می شود . محصول نهایی این فرایند دو مولکول 3- فسفوگلیسرات یا PG3 است. نیروی محرکة تولید مولکول های PG3 واکنش تجزیه ترکیب حدواسط بتاستواسید می باشد که این واکنش می تواند در شرایط استاندارد و PH فیزیولوژیک (7=Ph) انرژی معادل 1/35 کیلو ژول بر مول تولید نمید.
شکل شمارة‌220 نشان می دهد که پروتئین دارای ساختمان چهار بعدی است و محورهای چهارتایی آن به طرف بیننده می باشد. همچنین ساختمان یک زیر واحد بزرگ پروتئین را نشان می دهد که در آن دو نوع پروتئین و دو قسمت غالب پروتئین را تشکیل می دهند.
واکنش ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز از طریق تولید یک ترکیب حد واسط اندیولات انجام می گیرد که با شرکت در یک حملة ‌نوکلئوفیلی به گاز کربنیک یک بتا ستواسید تولید می گردد.
آنزیم ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز برای فعالیت، نیاز به یون منیزیم دارد و احتمالاً در پایدار کردن بارهای منفی که در جریان کاتالیز تولید می شوند، شرکت می کند. یون منیزیم همچنین با یک گروه مهم کاتالیزوری به نام گروه کاربتامات (-NH-COO-) پیوند می یابد.
3- گلیسرآلدئید-3- فسفات پیش ساخت گلوکز –1- فسفات و سایر فراورده های بیوسنتزی است.
مجموعة واکنش های چرخة کلوین را می توان در معادلة ذیل خلاصه کرد:
محصول اولیة ‌فتوسنتز، یعنی گلیسرآلئید –3- فسفات در راهای متنوع متابولیکی خارج و یا داخل کلروپلاست مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال به کمک آنزیم های دیگر راه کلوین، این مولکول می تواند به فروکتوز –6- فسفات و سپس به کمک آنزیم های فسفوگلوکز ایزومراز و فسفوگلوکومیوتاز به گلوکز –1- فسفات تبدیل شود. گلوکز –1-فسفات، پیش ساخت قندهای دیگر در گیاهان به حساب می آید، که مهمترین این قندها عبارتند از ساکاروز (مهمترین قند حامل برای تحویل کربوهیدرات ها به سلولهای غیرفتوسنتزی)، نشاسته (پلی ساکارید اصلی ذخیرهای گیاه) و سلولز (سازندة‌ ساختمان دیوارة ‌سلولی سلول های گیاهی). با توجه به نوع گیاه و راه متابولیکی، مادة‌ مورد اثر آنزیم یعنی گلوکز –1-فسفات با تشکیل یکی از ترکیبات مانند –GDP,-CDP,-ADP و یا –UDP گلوکز فعال می شود. واحد گلوکز در نهایت به پایانة یک زنجیر پلی ساکاریدی در حال رشد اضافه می گردد.
ب- کنترل چرخة کلوین: گیاهان در طول روشنایی روز، انرژی مورد نیاز خود را از طریق انرژی نوری و انرژی واکنش های فتوسنتز که در پناه نور (تاریکی) انجام می گیرند تأمین می کنند و در طول شب و تاریکی، مانند سایر موجوات زنده،‌ باید از انرژی ذخیره ای خود برای تولید مولکول های پرانرژی مانند ATP و NADPH از طریق راههای متابولیکی گلیکولیز، فسفوریلاسیون اکسیدی و پنتوز فسفات استفاده کنند. به علت اینکه استرومای کلروپلاست حاوی آنزیم های راه گلیکولیز، پنتوز فسفات و همچنین چرخة کلوین است، بنابراین باید یک راهکار کنترل حساس به نور در استروما باشد تا از هدر دادن محصولات فتوسنتز جلوگیری نماید.
مطالعات نشان می دهد که کنترل مواد ورودی به یک راه متابولیکی از طریق تنظیم فعالیت آنزیم مربوط به واکنش هایی انجام می گیرد که از حالت تعادل، بسیار فاصله دارند‌، یعنی تغییرات انرژی آزاد آنها بسیار منفی است. از جدول شمارة‌37 می توان چنین استباط کرد که بهترین واکنش هایی که می تواند در کنترل چرخة کلوین دخالت نمایند واکنش های شمارة 2، و 10 از شکل شمارة 219 می باشند که به ترتیب توسط سه آنزیم RuBP کربوکسیلاز، FBPase و SBPase کاتالیز می شوند. در حقیقت راندمان کاتالیزری این سه آنزیم در شرایط موجود زنده از یکدیگر متفاوت می باشد.
فعالیت آنزیم ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز بستگی به سه عامل وابسته به نور دارد:
1- PH : در روشنایی به علت پمپ شدن پروتون از استروما به طرف حفرة داخلی تیلاکوئید، PH استروهمای کلروپلاست گیاه تقریباً از 0/7 به 0/8 افزایش می یابد. بهترین PH فعالیت آنزیم ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز نزدیک به 8 است.
2- غلظت یون منیزیم: پروتون هایی که در اثر تابش نور به حفرة داخلی تیلاکوئید منتقل می شوند در مقابل باعث حرکت و خروج یون های منیزیم از حفرة داخلی به طرف استروما می گردند. یون های منیزیم خروجی از حفرة داخلی تیلاکوئید در تحریک فعالیت آنزیم ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز دخالت دارند.
3- در بسیاری از گیاهان ترکیبی به نام –2 کربوکسی آرابینیتول –1- فسفات یا CA1P تولید می شود که این ترکیب از فعالیت ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز یا RuBP فقط در تاریکی جلوگیری می کند. (شکل شمارة 222).
آنزیم های FBPase و SBPaseبا افزایش PH و غلظت یون منیزیم و همچنین NADPH می شوند. تأثیر این عوامل توسط یک سیستم کنترل کنندة ثانویه که به پتانسیل اکسیداسیون و احیای استروما پاسخ می دهد، کامل می شود. یک نوع پروتئین با وزن مولکولی 12 کیلودالتون به نام تیوردوکسین که در اغلب انواع سلول ها وجود دارد، حاوی یکگروه دی سولفیدی سیستین(Cystine) می باشد که به وط برگشت پذیری احیا می شود. تیوردوکسین احیاشده، هردو آنزیم FBPase و SBPase را به کمک یک واکنش تعویض دی سولفیدی فعال می سازد (شکل شمارة‌223). سطح اکسیداسیون و احیای تیوردوکسین توسط دومین آنزیم حاوی دی سولفید به نام فرودکسین- تیوردوکسین رداکتاز ابقا می شود. این آنزیم به طور مستقیم به وضعیت و حالت اکسیداسیون و احیای فرودوکسین محلول پاسخ می دهد. اندازة‌ این پاسخ به میزان روشنای بستگی دارد. سیستم تیوردوکسین همچنین آنزیم فسفوفورکتوکییناز یا PFK را غیرفعال می سازد. این آنزیم مهمترین عامل انجام واکنش های متابولیکی گلیکولیز به حساب می آید. بنابراین در گیاهان، نور باعث تحریک چرخة کلوین می شود ولی از فعالیت گلیکولیز جلوگیری می نماید، در حالی که تاریکی اثر معکوس دارد و به همین علت معروف است که واکنش های فتوسنتزی تاریکی در تاریکی انجام نمی گیرند.
شکل شمارة‌223- نحوة عمل فعال سازی آنزیم های FBPase و SBPase به کمک نور، فتوسیستم I که در اثر نور فعال شده است فرودوکسین (Fd) محلول را احیا می کند.
شکل شمارة‌223 نشان می دهد که چگونه فردوکسین احیا شدة آنزیم فرودکسین- تیورودکسین رداکتاز را احیا می سازد و این آنزیم به نوبة ‌خود پیوند دی سولفیدی تیورودکسین را احیا می کند. تیوردوکسین احیا شده به کمک تعویض دی سولفید، یا بیس فسفاتاز غیرفعالی وارد واکنش می شود و در نتیجه این آنزیم کنترل کنندة چرخة کلوین را فعال می سازد.
ج- تنفس نوری: ازسال 1960 میلادی این موضوع شناخته شده بود که گیاهان در روشنایی از طریق یک راه متابولیکی، جدای از فسفوریلاسیون اکسیدی، اکسیژن مصرف می کند و گازکربنیک خارج می سازند. در حقیقت در سطح پایین گازکربنیک و سطح بالای اکسیژن، فرایند تنفس نوری بر تثبیت گازکرینیک از راه فتوسنتز برتری می یابد. اساس و پایة ‌پدپدة تنفس نوری غیر قابل انتظار است: اکسیژن و گازکربنیک به عنوان مواد مورد اثر آنزیم ریبولوز بیس فسفات کربوکسلاز با هم رقابت می کنند، به همین دلیل این آنزیم را همچنین ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز- اکسیژناز یا روبیسکو نیز می نامند. در واکنش اکسیژناز،‌ اکسیژن با ماده مورد اثر دیگر آنزیم،‌ یعنی ریبولوز بیس فسفات ، وارد واکنش می گردد و مولکول های 3- فسفوگلیسرات یا pg3 و 2- فسفوگلیکولات را تولید می کند (شکل شمارة ‌224). 2- فسفوگلیکولات به کمک آنزیم های مخلتف در پراکسی زوم و میتوکندریون تا حدودی اکسید شده و به گاز کربنیک تبدیل می شود. بنابراین تنفس نوری، قسمتی از کارهای فرآیند فتوسنتز را بی اثر می سازد.
1- تنفس نوری،‌ مولکول های ATP و NADPH را از بین می برد- راه متابولیکی تنفس نوری در شکل شمارة‌ 225 نشان داده شده است . مولکول گلیکولات از کلروپلاست وارد پراکسی زوم یا گلی اکسی زوم می شود و در آنجا به کمک آنزیم گلیکولات اکسیداز اکسیده شده و به گلی اکسیلات و پراکسید هیدروژن تبدیل می گردد. پراکسید هیدروژن عامل اکسید کنندة خطرناکی است که به کمک یک آنزیم حاوی هم به نام کاتالاز به آب و اکسیژن تجزیه می شود. گلی اکسیلات می تواند در یک واکنش انتقال عامل آمین به گلیسین تبدیل شده و وارد میتوکندی گردد. در داخل میتوکندری دو مولکول گلیسین به یک مولکول سرین و یک مولکول گازکربنیک تبدیل می شود. این واکنش منبع تولید گازکربنیک در تنفس نوری به حساب می آید. اسید آمینة سرین مجدداً به داخل پراکسی زوم بر می گردد و در آنجا یک واکنش انتقال عامل آمینی، آن را به هیدروکسی پیرووات تبدیل می کند.
در ادامة راه متابولیکی تنفس نوری هیدروکسی پیرووات، در داخل پراکسی زوم، به کمک آنزیم هیدوکسی پیرووات رداکتاز، احیا شده و به گلیسرات تبدیل می شود. در داخل سیتوزول، گلیسرات فسفوریله شده و به 3-فسفوگلیسرات تبدیل می شود و این ترکیب مجدداً وارد کلروپلاست می گردد و در آنجا توسط چرخة کلوین به مادة اولیه، یعنی ریبولوز بیس فسفات تبدیل می گردد. نتیجة نهایی این چرخة پیچیدة تنفس نوری این است که مقداری از مولکول های پرانرژی ATP و NADPH که توسط واکنش های نوری فتوسنتز تولید شده بودند، بدون اینکه مورد استفاده گیاه قرار بگیرند، از بین می روند.
اگر چه تنفس نوری وظیفة متابولیکی شناخته شده ای ندارد، ولی آنزیم ریبولوز بیس فسفات کربوکسلاز جدا شده از انواع مختلف موجودات زنده فتوسنتزی که تاکنون مورد آزمایش قرار گرفته اند،‌ دارای فعالیت اکسیژناز نیز می باشند.
2- گیاهان 4C گاز کربنیک را متراکم می کنند. در یک روز گرم و کاملاً روشن ، زمانی که فرایند فتوسنتز غلظت گازکربنیک در کلروپلاست را کاهش و غلظت اکسیژن را افزایش می دهد، سرعت فتوسنتز، به سرعت تنفس نوری نزدیک می شود. این پدیده یکی از مهمترین عوامل محدود کننده شد بسیاری از گیاهان به حساب می آید که برای رفع آن مطالعات زیادی انجام گرفته است. یکی از آنها اصلاح ساختار ژنتیکی گیاهان است و هنوز به نتیجة مثبت نرسیده است. با وجود این ، انواع معینی از گیاهان مانند نیشکر، ذرت و اغلب علفهای هرز مهم، مجهز به چرخه متابولیکی هستند که می توانند گازکربنیک را در سلولهای فتوسنتزی متراکم کنند و در نتیجة، تقریباً به طور کامل از تنفس نوری جلوگیری می شود. برگهای گیاهان دارای چرخة معروف از ویژگی های ساختمانی خاصی برخوردار می باشند. رگ برگهای نازک این گیاهان به صورت متراکم از یک تک لایه به نام سلول های پوششی رشته ای احاطه شده اند و این لایة‌ پوششی توسط یک لایه از سلول های مزوفیل پوشیده شده است.
در سال 1960 میلادی مارشال هچ و روجر اسلک چرخة را کشف کردند (شکل شمارة‌226). این چرخة موقعی شروع می شود که سلول های مزوفیل فاقد آنزیم ریبولوز بیس فسفات کربوکسیلاز هستند و گاز کربنیک هوا را جذب می کنند. آنزیم کربنیک آنهیدراز گاز کربنیک جذب شده را به صورت یون بیکربنات تثبیت و متراکم می کند و این یون در واکنشی که به کمک آنزیم فسفوانول پیرووات کربوکسلاز یا PEP انجام می گیرد با یک مولکول فسفوانول پیرووات ترکیب شده و به اگزالواستات تبدیل می گردد. اگزالواستات به کمک کوآنزیم NADPH احیا شده و به مالات تبدیل می شود و این ترکیب چهارکربنه که مبنای نامگذاری این چرخة به است، به سلوله ای پوششی رشته ای وارد می شود. در داخل سلول های پوششی رشته ای، مالات به کمک کوآنزیم و تحمل دکربوکسیلاسیون اکسیدی همراه با حذف یک مولکول گازکربنیک ، به پیرووات و یک مولکول NADPH تبدیل می شود. گازکربنیکی که به این شکل جمع می شود وارد چرخة کلوین می گردد. پیرووات به سلول های مزوفیل بر می گردد تا پس از فسفوریلاسیون به ترکیب اولیه، یعنی فسفوانول پیرووات تبدیل شود. آنزیمی که این واکنش را کاتالیز می نماید یعنی پیرووات –فسفات دی کیناز عمل غیرمعمولی را در فعال سازی گروه فسفات از خود نشان می دهد،‌ به طوری که با مصرف یک مولکول ATP یک مولکول AMP و یک ملکول پیروفسفات Ppi تولید می کند و پیروفسفات با تجزیة بیشتر که معادل مصرف یک مولکول دیگر ATP است به دو مولکول فسفات معدنی PI تبدیل می شود. بنابراین به ازای تجمع هر گاز کربنیک در سلول های پوششی رشته ای. دو مولکول ATP مورد مصرف قرار می گیرد. بنابراین با احتساب سه ATP مورد نیاز در چرخة کلوین فرایند فتوسنتز در گیاهان به ازای هر مولکول گازکربنیک جذب شده،‌ به طور کلی با مصرف 5 مولکول ATP همراه است.
گیاهان در مناطق گرمسیری به فراوانی دیده می شوند، زیرا آنها می توانند سریع تر از گیاهان در شرایط گرم و آفتابی رشد کنند. گیاهان به گیاهانی گفته می شود که تثبیت گازکربنیک در آنها به کمک یک اسیدسیه کربنه انجام می گیرد. در مناطق سردسیری که میزان تنفس نوری گیاهان پایین است گیاهان دارای امتیاز هستند، زیرا این دسته از گیاهان برای تثبیت گاز کربنیک نیاز به انرژی کمتری دارند.
3- گیاهان CAM گازکربنیک را از طریق تغییری در چرخة ذخیره می کنند. و اریته هایی از گیاهان وجود دارند که در آنها مرحلة‌ گرفتن گاز کربنیک و انجام واکنش های چرخة کلوین از نظر زمانی با هم اختلاف دارد. به عنوان مثال می تواناز گیاهان آبدار کویری نام برد. اگر این گیاهان روزنة خود را برای گرفتن گاز کربنیک در طول روشنایی روز باز کند، مانند سایر گیاهان، مقدار قابل توجهی رطوبت خود را در اثر تبخیر از دست می دهند. برای به حداقل رسانیدن این ضایعة رطوبتی،‌ این گیاهان آبدار کویری گاز کربنیک را صرفاً در شب هنگام دریافت می کنند و با استفاده از واکنش های راه متابولیکی آن را به صورت مالات ذخیره می سازند. این فرایند را کراسیولاسن اسید متابولیسم یا CAM می نامند. علت استفاده از کلمة کراسولاسن این است که برای اولین بار در گیاهان خانوادة‌ کراسولاسه کشف گردید. مقدار قابل توجهی فسفوانول پیرووات لازم است تا گازکربنیک تولید شدة روزانة‌ گیاه را که با تجزیة نشاسته از طریق گلیکولیز به دست آمده است، ذخیره نماید. در جریان روشنایی روز، مالات به گازکربنیک و پیرووات شکسته می شود. گازکربنیک به چرخة کلوین وارد شده و پیرووات در تولید مجدد نشاسته مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین گیاهان CAM قادر هستند تا فتوسنتز را با کمترین ضایعات آب انجام دهند.

متابولیسم ازت در گیاهان
مقدمه
یکی از ترکیبات تشکیل دهنده بسیاری از مواد مهم موجود در سلولهای زنده، ازت است. مهمترین این ترکیبات که بیشتر مورد توجه هستند عبارتند از اسیدهای آمینه، پروتئین ها (آنزیم) و اسیدهای نوکلئیک (DNA , RNA) در حالی که سایر ترکیبات ازت دار، مانند پلی آمین ها و کلروفیل ممکن است نقش مهمی در برخی از موجودات زنده ایفا نمایند. اغلب جانوران توانایی هضم و استفاده از ازت غیرآلی را ندارند و همچنین نمی توانند نیمی از اسیدهای آمینة مورد نیاز خود را تولید نمایند، مگر اینکه تولید پروتئین ها به کمک باکتریهای، مانند باکترهای شکمبة نشخوارکنندگان، انجام گیرد.
اگر چه ازت براحتی در هوا قابل دسترس است،‌ ولی صرفاً تعدادی از باکتری ها می توانند ازت هوا را تثبیت کنند و آمونیاک تولید نمایند در نگاه اول به نظر می رسد بحث تثبیت ازت در گیاهان عجیب باشد،‌ زیرا گیاهان قادر به تثبیت ازت در خود نیستند. تثبیت در پریکاریوت ها (باکتری ها) مانند سیانوباکترها که می توان آنها را گیاهان اولیه نامید، به اثبات رسیده است . مطالعات نشان می دهد که ارتباط بسیار نزدیکی بین باکتری های تثبیت ازت و گیاهان آلی وجود دار که اهمیت آنها به اندازه ای است که می توان یک کتاب مستقل در این مورد به رشتة تحریر در آورد. گیاهان به یک منبع ازت غیر آلی نیاز دارند. از مقدار کل ازتی که در جهان زنده وجود دارد، 95/99% آن را ازت موجود در هوا و یا ازت محلول تشکیل می دهد که این مقدار برابر با15 10×4 تن می باشد اغلب گیاهان ازت مورد نیاز خود را از یون های نیترات و آمونیوم موجود در خاک و یا آب تأمین می کنند و سالیانه میلیون ها پوند از این ترکیبات به عنوان کودهای ازته به منظور بهبود و ابقای کیفیت مناسب تولید فراورده های کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر مشکل گرانی کودهای ازته، استفاده بیش از حد این ترکیبات باعث ورود آنها به رودخانه دریاچه ها و اقیانوس ها می گردد و اضافه بر این منبع دقیق کودهای ازته هنوز مورد بحث می باشد.
در اغلب گیاهان، نیترات تنها منبع ازت به حساب می آید که توسط ریشة گیاه از زمین جذب می شود. آمونیاک به صورت یون آمونیوم در خاکهای بدون هوای اسیدی وجود دارد و برخی از گیاهان مانند برنج و سوزنی برگها می توانند آن را مسقیماً از این نوع خاک ها جذب کنند. ازت پس از جذب در ریشه به قسمت های در حال رشد گیاه منتقل می شود. در نهایت ازت در بذر ذخیره می شود و در محصولاتی که از نظر کشاورزی بسیار مهم هستند مانند غلات و حبوبات، ارزش اقتصادی بالائی به وجود می اورد. شکل شمارة‌227 مسیر سادة مهمترین راههای متابولیسم ازت را در گیاه نشان می دهد. مطالعات سالهای اخیر پیشرفتهای زیادی از دانش ما را نسبت به نحوة رمزگشایی تعدادی از ژن های مربوط به آنزیم هایی که در متابولیسم ازت دخالت دارند،‌ به وجود آورده است.
جذب نیترات
به علت فقدا یک نشانگر رادیواکتیو مناسب، مطالعات روی چگونگی جذب ازت بخوبی انجام نگرفته است . کوششهایی با استفاده از و در سالهای اخیر با استفاده از ایزوتوپ ناپدار به ریشة گیاه یک منحنی استاندارد سینتیکی میکائیلیس – منتن (شکل شماره 228) از خود نمایش داد و این سیستم به عنوان سیستم حمل و نقل با همخوانی بالا یا HATS نام گرفت.
احیای نیترات
نیترات در دو مرحله توسط آنزیم های نیترات ردوکتاز و نیتریت ردوکتاز احیا شده و به آمونیاک تبدیل می گردد، نیترات تبدیل می گردد. نیترات توسط آنزیم نیترات ردوکتاز:
و نیتریت توسط آنزیم نیتریت رودکتاز:
قدرت احیاکنندگی برای احیای نیترات توسط کوآنزیم NADH تأمین می گردد،‌ در حالی که برای انتقال 6 الکترون به منظور احیای نیتریت نیاز به فرودوکسین می باشد. احیای نیترات می تواند در ریشه و یا در ساقة جوان اتفاق بیفتد و بستگی به نوع گیاه، سن رشد و موجودی نیترات گیاه دارد. به طور کلی با افزایش غلظت نیترات موجود در خارج بافت گیاه، نسبتی که برای انجام فرایند احیا به داخل ساقة جوان گیاه وارد می شود نیز افزایش می یابد. آنزیم نیتریت ردوکتاز به طور کامل در کلروپلاست یا پلاستید وجود دارد. علی رغم مطالعات فروانی که انجام گرفته است تا کنون حضور آنزیم نیترات ردوکتاز کلروپلاست مورد تأیید قرار نگرفته است. این آنزیم در سیتوپلاسم سلول واقع است، ولی به هنگام احیای نیترات ممکن است به طور موقت به غشای کلروپلاست متصل گردد. چنین سیستمی باعث انتقال سریع نیتریت به داخل کلروپلاست می شود و از تولید و تجمع متابولیت های سمی جلوگیری می کند.
نیترات ردوکتاز
الف- ساختمان- نتیرات ردوکتاز(NR)، آنزیم وابسته به کوآنزیم NADH، از دو زیر واحد مساوی با تقریباً 100 کیلو دالتون تشکیل شده است و حاوی مولیبدات، مو- پترین، هین و FDA می باشد. در این آنزیم دو جایگاه فعال وجود دارد، در یک جایگاه NADH به FAD الکترون می دهد و این الکترون های به دست آمده را در دومین جایگاه فعال به آهن هیم و از آنجا به مولیبدن مو- پترین منتقل می سازد. بنابراین نیترات در دومی جایگاه فعال آنزیم به نیتریت احیاء می شود. سه بخش غالب مشخص در قسمت پروتئینی آنزیم وجود دارد که عبارتند از: 1- مو-پترین،‌ 2-پروتئین حاوی آهن و 3-جایگاه متصل به FAD، دو منطقة محوری به اندازة‌ تقریباً 30 باقیمانده اسید آمینه بین بخشهای غالب پروتئینی، آنزیم را به یکدیگر متصل می سازد.
ب- ژنتیک و بیولوژی مولکولی- بعد از مطالعات اولیه ای که روی باکتری ها و قارچ ها انجام گرفت، در گیاهان آلی موتان هایی بررسی گردید که فاقد فعالیت آنزیم NR بوده اند. در گیاه جو یک ژن ساختمانی به نام narl تشخیص داده شد است. در موتان گیاهانی که فاقد آنزیم نیترات ردوکتاز وابسته به Nadh بوده اند آنزیمی با دو گرایش ویژه وابسته به NADH و NADPH وجود دارد. در سایر گیاهان، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد، حداقل دو ژن وجود دارد که مسؤل رمز گشایی آنزیم نیترات ردوکتاز وابسته به NADH می باشد.
تنظیم فعالیت آنزیم نیترات رودکتاز در انواع مختلف گیاهان مورد مطالعه قرار گرفته است. همان طوری که انتظار می رود نحوة‌ کنترل فعالیت آنزیم در گونه های مختلف گیاهان متفاوت است، ولی در همة گیاهان نقاط مشترکی نیز وجود دارد. موقعی که یک گیاه در معرض نیترات قرار می گیرد، افزایش قابل توجهی در فعالیت قابل استخراج آنزیم نیترات قرار می گیرد، افزایش قابل توجهی در فعالیت قابل استخراج آنزیم نیترات ردوکتاز و پروتئین، در برگها و شاخه های جوان، دیده می شود. در حقیقت آنزیم نیترات ردوکتاز یکی از اولین آنزیم های بود که تولبد آن در گیاهان آلی به اثبات رسید.
نیتریت ردوکتاز
نیتریت ردوکتاز، آنزیم وابسته به فرودوکسین (NiR)، از یک زیر واحد با وزن مولکولی 60 تا 64 کیلو دالتون تشکیل شده است. زنجیر پلی پپتیدی این آنزیم، حاوی یک گروه پروستتیک سیروهیم و خوشة S 4 – Fe4 در جایگاه فعال می باشد.
جداسازی موتان های گیاهانی که فاقد فعالیت آنزیم نیتریت ردوکتاز هستند بسیار مشکل است. این مشکل تا حدودی به علت سمی بودن آن است که اثرهای تخریب کننده های روی متابولیسم خواهد داشت. اخیراً گزارشی مبنی بر جداسازی موتان فاقد فعالیت آنزیم نیتریت ردوکتاز از گیاه جو گزارش شده است. گیاه باید روی محیطی از غلظت پایین آمونیاک یا گلوتامین به عنوان منبع تأمین کنندة ازت باقی بماند.
قطعه ای از DNA کروموزومی اسفناج و ذرت، مولد آنزیم نیتریت ردوکتاز شناسایی شده است. ژن مولد این آنزیم منشأ هسته ای دارد. همانندی قابل توجهی بین ترتیب قرار گرفته اسیدهای آمینه آنزیم های موجود در اسفناج و ذرت (86%) وجود دارد، ولی این همانندی در قطعة‌DNA کروموزومی کمتر (66%) می باشد.
آنزیم نیتریت ردوکتاز توسط نیترات و نور کنترل می شود. افزایش فعالیت این آنزیم به علت تولید پروتئین در گیاه است، ولی فعالیت آنزیم و پروتئین حتی در غیاب کامل نیترات نیز انجام می گیرد.
مصرف آمونیاک در گیاه
همان طوری که گفته شد محصول مصرف نیترات در گیاه، آمونیاک است. مطالعات قبلی نشان می داد که آمونیاک در واکنش آمیناسیون احیائی ملکول 2- اگزوگلوتارات که به وسیلة‌ آنزیم گلوتامات دهیدروژناز یا GDH کاتالیز می شود، شرکت کرده و به صورت ترکیب آلی از ته در می آید. تحقیقات بعدی نشان داد که این آنزیم موجود در میتوکندری در جهت تجزیة گلوتامات و تبدیل آن به 2- اگزوگلوتارات برای استفاده در واکنش های متابولیکی چرخة کربن، در شرایطی که امکان دسترسی به کربوهیدرات محدود می گردد، بویژه با شروع پیری گیاه‌‏‌ فعالیت می کند . در بافت های گیاهی هفت از ایزوآنزیم از آنزیم GDH تاکنون شناسایی شده است . مطالعاتی که روی موتان های گیاه ذرت و آرابیدوپسیس تالیانا انجام گرفته است نشان می دهد که دو ژن در تولید این آنزیم دخالت دارند که از آنها تکثیر شده است. شواهد متعددی نشان می دهد که آنزیم گلوتامین سنتتاز همراه با آنزیم گلوتامات سنتاز، تنها بندر ورودی آمونیاک در ساختمان اسیدهای آمینه در گیاهان عالی می باشد.
گلوتامین سنتتاز
گلوتامین سنتتاز (GS) واکنش وابسته به ATP، تبدیل گلوتامات را به گلوتامین کاتالیز می کند (شکل شمارة 230). آنزیم فوق همخوانی بسیار بالایی نسبت به آمونیاک دارد و در همة بافت های گیاهی یافت می شود.
آنزیم گلوتامین سنتتاز یک پروتئین هشت زیر واحد با وزن مولکولی طبیعی 350 تا 400 کیلو دالتون می باشد. از نظر اندازه و ساختمان نوع چهارم، این آنزیم شباهت زیادی به آنزیم های جدا شده از حیوانات دارد، ولی با آنزیم موجود در باکتری ها متفاوت است، زیرا این آنزیم ها از 12 زیر واحد تشکیل شده اند. از گره های ریشة گیاهان که در تثبیت ازت فعال هستند، آنزیم گلوتامین سنتتاز با فعالیت بسیار زیاد استخراج شده است. آنزیم های گلوتامین سنتتاز موجود در گره های ریشة لوبیا را می توان به دو ایزوزیم به نامهای و تقسیم کرد که دومین ایزوزیم یعنی شباهت زیادی به آنزیم موجود در سایر قسمتهای ریشه دارد. آزمایشهایی که روی زیر واحدهای آنزیم گره های ریشه انجام گرفته است نشان می دهد که سه شکل ساختمانی با نقطة ایزوالکتریکی مشخص به نامهای و با وزن مولکوی 43 کیو دالتون در ساختمان آنها وجود دارد. حاوی زیر واحدهای و می باشد،در حالی که صرفاً از زیر واحد تشکیل شده است. در برگها دو ایزوزیم مهم شناسایی شده اند، یکی از واقع در سیتوپلاسم و دیگری که در کلروپلاست وجود دارد. نسبت این دو ایزوزیم به یکدیگر ممکن است بسته به گیاه مورد مطالعه و سن بافت گیاهی متفاوت باشد. شکل سیتوپلاسمی GS در سیستم آوندی گیاه دیده می شود و احتمالاً در تولید گلوتامین برای انتقال به سایر بافت های گیاه شرکت می کند. نوع کلروپلاستی آنزیم از یک زیر واحد بزرگ با وزن مولکولی 43 تا 45 کیلو دالتون به نام تشکیل شده است. زنجیر پلی پپتیدی این آنزیم در ریبوزوم های سیتوپلاسمی تولید شده و با حذف یک پپید ناقل به اندازة 5-4 کیلو دالتون، به داخل کلروپلاست منتقل می گردد.
مطالعای که روی گیاه لوبیا انجام گرفته است بخوبی نشان می دهد که آنزیم گلوتامین سنتتاز به وسیلة یک خانوادة کوچک چند ژنی رمزگشایی می شود. یک مدل ساده از نحوة کنترل ژنی تولید این آنزیم در لوبیا در شکل شماره‌ 231 نشان داده شده است. نقش پنجمین ژن یعنی هنوز بدرستی مشخص نشده است. در ایزوزیم های موجود در کلروپلاست و سیتوپلایم، همخوانی و تشابه زیادی (74%) از نظر ترتیب قرار گرفتن اسیدها آمینه در ساختنان زنجیر پپتیدی آنزیم وجود دارد.
ظهور و فعالیت آنزیم گلوتامین سنتتاز موجود در کلروپلاست برگها، احتمالاً از طریق فیتوکروم و یک گیرندة نور آبی، تنظیم می گردد. در برگهای گیاه گندم فعالیت این آنزیم با افزایش سن برگ زیاد می شود و ارتباط و وابستگی روشنی بین توان فعالیت های فتوسنتزی و تنفس نوری گیاه وجود دارد. در گیاه نخود، RNA پیامبر مربوط به ایزوزیم کلروپلاستی شاخه هایی که در تاریکی روییده بودند بعد از 72 ساعت تابش نور به آنها ، افزایش یافت. نسخه بردرای RNA پیامبر مربوط به آنزیم سیتوپلاسمی در شروع پیری و خشکی گیاه افزایش می یابد. فعالیت آنزیم گلوتامین سنتتاز در گیاهان خانوادة نخود در جریان جوانه دهی و تشکیل گره چندین برابر افزایش می یابد.
گلوتامات سنتاز
این آنزیم در انتقال گروه آمینی از گلوتامین به 2-اگزوگلوتارات برای تولید دو مولکول گلوتامات فعالیت می کند (شکل شماره‌232). از این آنزیم دو شکل ساختمانی متفاوت در گیاهان دیده شده : یکی از آنها از فرودکسین احیا شده به عنوان منبع احیاکننده استفاده می کند و دیگری الکترون های مورد نیاز خود را از کوآنزیم NADH تأمین می کند . این دو ایزوزیم از نظر ایمنی شناسی دارای ویژگی های متفاوتی هستند.
آنزیم گلوتامات سنتازی که وابسته به فرودکسین است، با غلظت بالایی در برگهای گیاه وجود دارد و صرفاً در کلروپلاست گیاه دیده می شود. این آنزیم یک فلاووپروتین آهن- گوگوددار است که از یک تک زنجیر پلی پپتیدی با وزن مولکولی 165-140 کیلو دالتون تشکیل شده است. در حالی که ایزوزیم دیگر یعنی گلوتامات ستاز وابسته به NADH در برگهای ستز با غلظت پایینی وجود دارد، ولی در آوندهای برگهای گیاه برنج، فعالیت زیادی از این آنزیم دیده شده است. پدیدة مذکور نمایانگر آن است که این آنزیم همراه با آنزیم همراه با آنزیم گلوتامین سنتتاز سیتوپلاسمی ممکن است نقش کلیدی مهمی در تولید اسیدهای آمینة مورد نیاز برای انتقال ازت ایفا نماید. آنزیم گلوتامات سنتاز، وابسته به NADH، به مقدار زیادی در گروه های ریشة گیاهان خانوادة بقولات که در تثبیت ازت فعال هستند، وجود دارد. این ایزوزیم به صورت یک مونومر با وزن مولکولی تقریباً 200 کیلو دالتون دیده شده است که به نظر می رسد یکی از سنگین ترین زیر واحدهای آنزیمی باشد که تاکنون شناسایی شده است.
آمینوترانسفرازها
آمینوترانسفرازها یا ترانس آمینازها واکنش انتقال گروه آمینی را از موقعیت شماره 2 یک اسید آمینه به یک 2- اگزواسید برای تولید یک اسید آمینه جدید و یک 2- اگزو اسید جدید کاتالیز می نمایند. این واکنش های برگشت پذیر نیاز به حضور کوآنزیم پیریدوکسال –5-فسفات دارد که به آنزیم آمینوترانسفراز پیوند یافته است. گلوتامات مهمترین اسید آمینه ای است که در این واکنش ها گروه آمینی خود را تقدیم می کند و در دو واکنش مهم شرکت می کند (شکل شمارة 233).
در هر دو واکنش که توسط آنزیم آمینوترانسفراز کاتالیز می شود، 2- اگزوگلوتارات تولید می شود که ممکن است پس از تولید به چرخة آنزیم های گلوتامین سنتتاز و گلوتامات سنتاز برگرداند. آنزیم آمینوترانسفراز را در همة ‌گیاهان و اندامک های داخل سلول پیدا کرده اند. در اندامک ها و جایگاه های داخل سلول این آنزیم باعث تولید اسیدهای آمینه، تنفس نوری، فتوسنتز گیاهان ، تولید متابولیت های ثانویه، حامل های هیدروژن و کربن ، انتقال و ابقای مجموعة اسیدهای آمینه نسبتاً پایدار می گردد. در صورتیکه اگزواسیدهای مناسب، پیش ساخت های اسیدهای آمینه، فراهم گردند. آمینوترانسفرازها قادرند تا به استثنای پرولین تمام اسیدهای آمینة شرکت کننده در ساختمان پروتئین های طبیعی را تولید کنند. بنابراین ازت می تواند براحتی از گلوتامات، از طریق آسپارتات و آلانین، بین تمام اسید آمینه های دیگر منتقل شود. برگشت پذیری واکنش های انتقال عامل آمینی، امکان تغییر ناگهانی در نیاز به اسیدهای آمینة‌ کلیدی را می دهد. اگرچه در راه های متابولیکی ویژه ای مانند تنفس نوری آنزیم های معینی تمایل به ایفای وظیفه ، صرفاً در یک جهت واکنش دارند. آمینوترانسفرازها آنزیم هایی هستند که می توانند از تعداد متنوعی آمینو و اگزو اسید به عنوان مادة مورد اثر استفاده نمایند. آمینوترانسفرازها انواع مختلفی هستند که مهمترین آنها آسپارتات آمینوترانسفراز یا AspAT می باشد. ایزوزیم های متعددی از این آنزیم در گیاهان گزارش شده است و مطالعات نشان می دهد که هر یک از اندامک داخل سلول مانند میتوکندری، کلروپلاست و پراکسی زوم و همچنین سیتوپلاسم هر کدام دارای ایزوزیم مربوط به خود می باشند. وزن مولکولی AspAT بین 95 تا 110 کیلو دالتون متفاوت است و از دو زیر واحد تشکیل شده است.
ذخیرة‌ ازت و انتقال آن
مواردی وجود دارد که گیاه نیاز به انتقال ازت از یک بافت به بافت دیگر دارد. به عنوان مثال می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- از گره های تثبیت کنندة ازت ریشه به برگها و میوة گیاه.
2- از برگهای مسن به برگهای جوان و میوة گیاه،
3- از لپة ها یا آندوسپرم بذر در حال جوانه زدن به ساقة‌ در حال رشد و نوک ریشه.
در موارد فوق معمولاً میزان کربن قابل دسترس محدود می شود و ازت از طریق بافت چوبی و یا آبکش به صورت یک ترکیب با نسبت ازت به کربن بالا ، منتقل می شود. آسپاراژین در همة گیاهان آلی به عنوان یک ترکیب حمل کننده و ذخیره ای ازت مورد استفاده قرار می گیرد، اگر چه گلوتامین و آرژینین، توسط برخی دیگر از گیاهان استفاده می شود. به این نکته باید توجه شود که نسبت ازت به کربن در آسپاراژین برابر با 2:4 در حالی که در گلوتامات این نسبت به 1:5 کاهش می یابد.
الف- متابولیسم آسپاراژین- ازت گروه آمیدی آسپاراژین مستقیماً از گروه آمیدی گلوامین دریافت می شود. این واکنش را آنزیم آسپاراژین سنتتاز یا AS کاتالیز می نماید. (شکل شمارة‌234). بنابراین آمونیاک در یک واکنش بیوشیمیایی و با مصرف دو مولکول ATP به صورت مولکول آسپاراژین در می آید. مولکول گلوتامات می تواند مجدداً توسط آنزیم گلوتامین سنتتاز به گلوتامین بازیافت گردد.
لپه های بذور در حال جوانه زدن و گره های ریشة بقولات منابع مهمی از نظر وجود آنزیم آسپاراژین سنتتاز به حساب می آیند. این آنزیم برای فعالیت خود نیاز به یون کلر دارد و در حضور یون کلسیم فعالیت آن متوقف می گردد. به علت وجود مهار کنندة‌ این آنزیم در برگ، ارزیابی و حتی پالایش آن از برگ گیاه با موفقیت همراه نبوده است.
ساده ترین راه کاتابولیسم آسپاراژین از طریق فعالیت آنزیم آسپاراژیناز است . در این واکنش آسپاراژین به آسپارتات و آمونیاک تبدیل می شود (شکل شمارة 235). این آنزیم در برگهای جوان در حال رشد وجود دارد و نقش مهمی در رشد و نمو بذور در حال بلوغ بقولات ایفا می نماید. آمونیاک آزاد شده دوباره از طریق فعالیت آنزیم های گلوتامین سنتتاز و گلوتامات سنتتاز مورد استفادة‌ گیاه قرار می گیرد. در بذور بقولات در حال بلوغ، فعالیت آنزیم ممکن است مستقل و یا وابسته به حضور پتاسیم باشد .حالت طبیعی این آنزیم از دو زیر واحد تشکیل شده است و وزن مولکولی آن از 58 کیلو دالتون تغییر می کند.
ب- اورئیدها- سه ترکیب مهم بر اساس ساختمان شیمیایی اوره در گیاهان یافت شده است که عبارتند از : آلانتوئین آلانتوتئیک اسیدو سیترولین (شکل شماره 236). آلانتوئین و آلانتوئیک اسید، 50 تا 90 درصد ازت آلی موجود در آوند چوبی بسیار از گیاهان مناطق گرمسیری خانوادة‌ بقولی ، مانند سویا ، گیاه آبله گاوی و لوبیای جنس فازئولس، را تشکیل می دهند. شواهد محکمی وجود دارد که ترکیبات مشتق از اوره در گره های ریشة بقولات پس از جذب ازت تولید می شوند. بعد از اینکه گره های ریشة سویا به مدت 10 دقیقه در معرض قرار گرفت، 40% رادیواکتیویتی در ترکیب آلانتوئیک اسید قرار می گیرد.
راه متابولیکی تولید مشتقات اوره طولانی و بسیار پیچیده و خارج از محدودة بحث این کتاب است . آلانتوئین و اسید آلانتوئیک از ترکیبی به نام پورین اینوزین مونوفسفات به دست می آید. با تأمین ازت از گلوتامین، آسپارتات و گلیسین، پورین اینوزین مونوفسفات از ریبوز –5- فسفات تولید می شود. شابرت و بولند در یک مقالة علمی بسیار ارزنده راه متابولیکی تولید این ترکیبات را بتفصیل ذکر کرده اند.
شایان ذکر است، موقعی که آلانتوئین و آلانتئئیک اسید به بذور در حال رشد و یا جوانه ها می رسند، دریک راه متابولیکی به یک ترکیب ازت دار مورد استفاده تبدیل می شوند. تصور اولیه بر این بوده است که بعد از هیدرولیز آلانتوئین به آلانتوئیک اسید،‌ به کمک آنزیم آلانتوئیناز،‌ اورئید به دو مولکول اوره و گلی اکسیلات تجزیه می شود. با وجود این، نقش اوره و تجزیة بعدی آن به گازکزبنیک و آمونیاک، مورد سؤال است و به همین دلیل راه متابولیکی دیگری پیشنهاد شده است. در این راه،‌ چهار اتم از ساختمان آلانتئویک اسید به صورت مستقیم و بدون اینکه به اوره ، به عنون ترکیب حدواسط،‌‌ تبدیل گردد،‌ به شکل آمونیاک آزاد می شود. ( شکل شمارة‌ 237)
نقش آمونیاک در متابولیسم گیاهان
نکتة ‌قابل توجهی که همواره در مطالعات مربوط به متابولیم گیاهان به آن توجه شده،‌ این است که آمونیاک همواره یکی از ترکیباتی بود که در فرآیندهای مختلف متابولیکی تولید می شود.
1- مصرف اولیه- آمونیاک محصول احیای نیترات و تثبیت ازت در گیاه است.
2- تنفس نور

دانلود مقاله اهمیت گیاهان داروی در جهان

اختصاصی از ژیکو دانلود مقاله اهمیت گیاهان داروی در جهان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

تاریخچه¬ی گیاهان دارویی
انسان از همان نخستِِین روزهای ان زندگی خویش توانست از منابع دارویی بعضی از گیاهان که در پیرامون اویافت می شدند،بهره گیردحیوانات نیز،به ویژه درمحیط طبیعی خویش،درجستجوی گیاهانی برمی آیندتادردهای خود را باآن ها تکسین بخشند.همیشه موجودات زنده ی تکامل یافته درجستجوی گیاهانی بودهاندکه جاره ای از بی نظمی های ارگانیسم خود را به وسیلهءآن ها بر طرف نمایند. این جستجو خیلی زود به صورت مدونی درآمدوحرفهءافراد خاصی شد.درمصرقدیم،درمیان آشوری هاو درخاور،دانشمندان دانسته های خودراگردآورندونام بسیاری از گیاهان دارویی را،باذکرشیوۀاستفاده از آن ها،ثبت کردن.یونانی هاورومی هابا حذف جنبۀجادویی این اعمال صرفاًتجربی،کاربردمعقول گیاهان رابنیادنهادند. بعدهادراورپای باختری،کشیشان فهرستی از گیاهان قابل استفاده تهیه کرده ،روش کاربرد آن ها رامدون نموده.درصومعه هاباغ هایی ایجادشدکه به گیاهان دارویی اختصاص داشت. قرن هیجدهم عصر طلایی گیاه شناسان بود.بزرگ ترین طبقه بندی خانواده های گیاهی در این دوره پدپد آمد.پیشرفت های علم شیمی درقرن نوزدهم،به طورطبیعی منجر به این ،شد که دانشمندان بکوشند تا مواد مؤثر گیاهان را استخراج نمایند.
اگر چه گیاهان به عنوان یک پایه¬ی دارویی برای همگان شناخته شده اند. اما روش های استفاده از آن متفاوت است. این روش ها در یک نکته مشترک اند: بهره گیری بدن ما از مواد دارویی گیاهی . الوپاتی و همئوپاتی از گیاهان به عنوان مواد بنیادین استفاده می کنند. پزشکان همئوپاتی از گیاهان را به عنوان مواد مواد بنیادین استفاده می کنند.
پزشکان همئوپات ، محلول هایی را تجویز می کنند که منشاء معدنی ، حیوانی یا گیاهی داشته باشند. آنچه بیش از همه مورد توجه ماست ، محلول های گیاهی است. این محلول¬ها از تنتور مادرچیست؟ منظور خیساندن گیاهان معمولاً وحشی در یک محلول الکلی است . تقریباً همیشه از گیاه کامل استفاده می شود. این تنتور ، تنتور مادر نامیده می شود، زیر از این تنتور است که محلول های مختلف همئوپاتی تهیه می شود. این محلول ها را محلول های هاهنمائی نیز می نامند، زیرا نخستین بار ساموئل هاهنمان Samuel Hahnemann پدر همئوپاتی جدید ، روش های تهیه¬ی آن ها را ابداع کرده است.
بعدها مکتب جدیدی مانند آروماتراپی و ژموتراپی به وجود آمدند. در مکتب نخستین ، مواد معطر گیاهی و در دومی ، جوانه های تازه و بافت گیاهی در حال رشد ، مورد استفاده قرار می گیرند.
فیتوتراپی یا گیاه درمانی به طور فزاینده ای از داروهای گیاهی بهره می گیرد و برای این منظور از تست های مختلف گیاه ، اغلب گیاه کامل ، که به صورت تازه یا خشک از محل رویش طبیعی گیاه جمع آوری شده ، استفاده می گردد.
از چندین سال پیش ، تجدید حیاتی در استفاده از گیاهان دارویی رخ داده است. گیاه درمانی در حال حاضر ، به علت تأثیر ملایم گیاهان دارویی در مقایسه با داروهای شیمیایی ، مورد توجه فزاینده ای قرار دارد . امروزه گیاه درمانی از حالت تجربی بدوی و از پوسته¬ی جادویی و اسرار آمیز خود درآمده و موثر بودن آن از نظر بالینی و علمی به اثبات رسیده است.
پیشگفتار
یکی از مشکلات بزرگی که طب جدید با وجود امتیازهای ظاهری آن نسبت به طب سنتی با خود به ارمغان آورده ، مصرف روز افزون داروهای شیمیایی است که متأسفانه روزبه روز شکل حادتری به خود می گیرد. در رابطه با پیامدهای این مسئله می توان به دو مورد بسیار مهم اشاره کرد:
نخست اینکه به تدریج پدیده ای به نام خود ایمنی شکل گرفته است که بر اثر مصرف مداوم ، بی رویه و گاهی بدون توجه به طریقۀ خاص مصرف برخی داروها ، در میکروبها و ویروسها ایجاد می شود و از این طریق تأثیر این دارو را ضعیف و حتی خنثی می سازد و در نتیجه باعث افزایش مصرف و روی آوردن به انواع قویتری از آنها می شود.
ثالثاً اگر چه استفاده از داروهای شیمیایی در رابطه با بیماریهای خاصی که مورد نظر مفید واقع می شود ، ولی مصرف طولانی و در برخی موارد حتی مقطعی آنها عوارض خاصی از خود برجا می گذارد که «عوارض جانبی» نامیده می شود و بعضاً می تواند از خود بیماری نیز خطرناکتر باشد.
البته این نکته را نیز نباید نادیده گرفت که داروهای شیمایی عمدتاً با تقلید از فرمول داروهای گیاهی اما بصورت مصنوعی در آزمایشگاههای داروسازی تهیه می شوند، ولی اخیراً مشخص شده است در صورتی که برخی از انواع ترکیبات موجود درگیاهان که در آزمایشگاهها بصورت خالص تهیه می شوند ، همراه با سایر ترکیبات موجود در گیاه به مصرف برسند، عوارض جانبی آنها از بین رفته و تنها اثرات مفید آن در شخص آشکار می گردد.
به هر حال آنگونه که بسیاری ازمتخصصان در این رشته نیز معرفند ، بایستی اساساً بیماران را به سوی مصرف گیاهان دارویی که امتیازهای متعددی نسبت به داروهای شیمایی دارند سوق داد . ناگفته نماند که بسیاری از کشورهای آسیایی و اروپایی خصوصاً کشورهای که زمینه این علم در آنها از سابقهء بیشتری برخوردار است (بالاخص چین) تحقیقات وسیع و دامنه داری را در این راستا شروع کرده و از انواع متنوعی از این داروها را به بازار عرضه نموده اند که اثرات مثبت آنها مورد تأیید همگان قرار گرفته است.
کتاب حاضر نیز بر اساس یکی از همین بررسیها تنظیم شده است . این کتاب ضمن ارائه اطلاعات کلی از تاریخچه و کنکاش در ابعاد گوناگون این علم ، به معرفی تعدادی از متداولترین گیاهان دارویی و تشریح مواد مؤثره موجود در آنها ، بررسی و برشمردن اندامهای مفید گیاه و طرز تهیه و مصرف آنها نیز پرداخته است.
لازم به تذکر است از آنجا که این تحقیقات در اروپا انجام گرفته ممکن است پاره ای از انواع گیاهان مطرح شده از نظر خوانندگان ایرانی ناشناخته باشند . در این صورت بدیهی است که می توان از این طریق به وجود آنها پی برد و احتمالاًٌ گیاهان مشابه را در کشور شناسائی کرد تا بتوان از اطلاعات داده شده در مورد آنها تا حدودی سود برد.
در خاتمه مایلم از کلیه صاحبنظرانی که مرا در ترجمه و تنظیم این کتاب یاری داده اند تشکر کنم . امید آن دارم که ترجمه و انتشار این کتاب بتواند کمکی هر چند ناچیز به شناخت و پیشرفت این علم در کشور عزیزمان بنماید.
طی سالیان متمادی داروهای طبیعی ، خصوصاً گیاهان دارویی اساس و حتی در برخی موارد تنها طریق درمان محسوب می شود و در عین حال مواد اولیۀ موجود در آنها در صنعت داروسازی مورد استفاده قرار می گرفت.
در اوایل قرن حاضر پیشرفت علم شیمی و کشف سیستمهای پیچیدۀ سنتزارگانیک منجر به توسعۀ صنعت داروسازی و جایگزینی شیمی درمانی شد. بدین طریق پزشکی مدرن توانست بسیاری از بیماریهای غیر قابل علاج و غالباًٌ مرگ آور را درمان کند. این مسئله خصوصاً در رابطه با بیماریهای عفونی که بوسیله سولفامیدها ، آنتی بیوتیک ها و دیگر ترکیبات شیمیایی مداوا شده اند بیشتر صدق می کند. ایمونوتراپی (تحریک و تشدید سیستم دفاعی بدن) نیز نقش بزرگی را در از بین بردن بسیاری از بیماریهای عفونی باز می کند.
با وجود این ، گیاهان دارویی و داروهایی که از آنها تهیه می شوند هرگز بطور کامل کنار گذاشته نشدند. مواد اولیه و مؤثری که در گیاهان بصورت ذخیره موجود است، پیوسته بعنوان موادی غیرقابل جایگزینی مورد استفاده بوده و خواهد بود.
ایضاً ، طب مردمی و عطاریها هیچوقت استفاده از این مواد را متوقف ننموده و طب سنتی را به شکلی که از بین پدران و اجداد دور خود به ارث برده اند همواره پاس داشته اند.
با گذشت زمان بر تعداد گیاهان دارویی شناخته شده افزون شده و زمینه های کاربرد آنها را نیز گسترده تر شد.
کشف گیاهان جدید از بین نمونه های آورده شده از سرزمینهای دور ، دستیابی به کاربردهای نوین بعنوان داروهای کمکی در درمانهای شیمیایی یا آنتی بیوتیکی ، پی بردن به ارزش بهداشتی گیاهان و بالاخره کشف مواد جدیدی نظیر ویتامینها ، هورمونها، مواد ضد میکروبی ، ضد ویروسی ، ضد توموری در میان گیاهان شناخته شده و یا گیاهانی که به تازگی کشف شده اند ، بار دیگر در پیشرفت طب گیاهی کمک شایانی کردند.
بالاخره دوره جدید صنایع داروسازی ، پزشکان و گروههای تحقیقاتی بسیاری از کشورها مجدداً توجه خود را به متنابع طبیعی و گیاهان دارویی معطوف داشتند بطوری که امروزه ما شاهد مزارع وسیع آزمایشی و تولیدی هستیم . کشت گیاهان دارویی در حال حاضر به عنوان شاخه مهمی از کشاورزی مطرح است که برای استخراج و تولید مواد اولیه-ای که در ساخت داروهای موجود به کار می روند ، صورت می گیرد.
به این ترتیب ملاحظه می شود که در هیچ زمانی توجه به گیاهان دارویی و اثرات کاربرد و طریقهءاستفاده از آنها کاملاً قطع نشده است . در حال حاضر نیز بیماران در تلاش برای دستیابی به آگاهیهای بیشتر از موارد استفادۀ مؤثر موجود در آنها و کاربردشان در درمان بیماریهای مختلف هستند ، در عین حال نبایستی این نکته را از نظر دور داشت که داروهای طبیعی همیشه و برای درمان هر نوع بیماری مناسب نیستند و تنها پزشک می تواند نوع درمان و برنامهءآن را تنظیم کند. و در طول دورۀ درمان نیز لازم است بیمار تحت نظر و مراقبت پزشک باشد.
به علت اینکه این مواد مؤثره موجود در داروهای گیاهی به دلیل همراه بودن آنها با مواد دیگر پیوسته از یک حالت تعادل بیولوژیک برخوردار می باشد . لذا در بدن انباشته نشده و اثرات جانبی به بار نمی آورند و از اینرو امتیاز و برتری قابل ملاحظه ای نسبت به داروهای شیمیایی دارند . در این رابطه تنها مورد استثنا ، گیاهان سمی هستند که هرگز نبایستی بدون تجویز پزشک مصرف شوند.
کاربرد گیاهان و استفاده از آنها در داروسازی و جایگزین کردن داروهای وارداتی با آنها در اروپا روزبروز افزایش یافته و نتیجۀ گرفته شده پیوسته مثبت بوده است.
مروری بر تاریخچه این علم
مصر : سرزمین اهرام
شناخت امروز از مواد و تجربیات دارویی مورد استفادۀ مصریان قدیم ، از روی پاپیروسهای مقدسی که از آنان به جای مانده است . با ارزشترین آنها ، پاپیروس اسمیت است که تاریخ آن به نیمۀ اول قرن هفدهم قبل از میلاد می رسد و به آن پاپیروس جراحی نیز گفته می شود. این متن کپی شده از یک کتاب قدیمی تر است که قدمت آن به 2700-2980 سال قبل از میلاد مسیح می رسد و به آن پاپیروس جراحی ادوین اسمیت می گویند. دو متن دیگر نیز که تقریبا ً به متن اولی نزدیک هستند عبارتند از پاپیروس علوم جنسی از کاهون و گوروب و پاپیروس اِبِر . دیگر نوشته ها و یا قطعاتی که امروزه موجود است مجموعۀ نسخه هایی است که شاگردان مدارس طب آنها را کپی می کرده اند.
برخی از نسخه های مصری تا حدود زیادی دارای فرمولهای بسیار مؤثری هستند که در آنها درج شده اند. این دستورات شامل حدود 400 ماده اولیه میشوند که می بایست در فارما کوپهءمصر قدیم موجود باشد . گروه اول از مواد حیوانی از قبیل خون ، گوشت ، شاخ ، شیر ، تخم مرغ ، عسل و خصوصاً ادرار و فضولات تشکیل شده و گروه دوم از مواد گیاهی نظیر آکاسیا ، درخت هلو ، انار ، نخل ، هیفاناکوریاس ، درخت زیتون ، درخت خرنوب ، استراکر ، مو و چنار فرنگی تشکیل یافته است.
از میان گیاهان غیر درختی مورد استفاده نیز می توان از انیسون ، باقلا ، پیاز ، سیر ، گندم ، جو ، خیار ، نی ، کرچک ، نیشکر ، مو و هندوانه نام برد. ضمناً آنها تقریباٌ از همۀ قسمت های گیاه از قبیل برگ ، گل ، ریشه ، میوه ، صمغ ، چوب ، عصاره ، روغن ، تراشه و کاه و حتی خاکستر و دود آن استفاده می کرده اند . و آخرین گروه مواد معدنی هستند که در اینجا از مرمر سفید ، انتیموان ، آجر و سنگ لاجورد ،شوره ، خاک رس ، نمک دریا و سرب می توان نام برد.
داروها را معمولاً به اشکال مختلف مانند پودر ، قرص ، شیاف ، دلمه ، شیرینی یا کلوچه و برای مصرف خارجی به شکل مرهم ، خمیر یا پوره تهیه می کردند . ذیلاً چند نمونه از این دستورات را بازگو می کنیم:
نسخه ضد آسکاریس : 75 گرم ریشۀ انار را در 150 گرم آب به مدت یک شب خیسانده روز بعد میل نمایند.
نسخه برای پوست : عسل ، شورۀ قرمز و نمک دریا را به مقدار مساوی گرفته و مخلوط می کنند تا خمیر یکسانی بدست آید و سپس روی پوست می مالند.
برای درمان حبس البول : گندم ، خرما ، خرنوپ پخته و آب را به نسبت های 2،2،2و6 گرفته و بعد از آنکه خوب مخلوط و له کردند با فشار از الک گذرانده و آب حاصل را به مدت چهار روز مصرف می نمایند این دستورات اگر چه ممکن است امروزه شکل دیگری به خود گرفته باشد، اما تأثیر آن همچنان باقی است.
هند: گنجینه ای از داروها و ادویه ها
فلسفه هند باستان بر این باور بود که یک جریان مستمر تکوینی در طبیعت وجود دارد . انسان می تواند با بکارگیری روشهای سحر آمیز آن را مهار کند و این نیروهای پنهانی را به کنترل خود درآورد.
در قدیمیترین آثار به این روشها اشاره شده است . ریگ ودا (در دومین هزاره قبل از میلاد) به شکل زیر گیاهان داروئی را ستایش نموده است:
ای گیاهان ، که از زمانهای بسیار دور ، سه نسل قبل از پیدایش خدایان پا به عرصهءوجود نهاده اید.
من می خواهم صد و هفت اصل شما را بشناسم اصولی که خود مادر هزاران شاخهءفرعی است.
دانایان این بیمار را برای من درمان کنید!
هدف اساسی علم پزشکی در هند قدیم ، طولانی تر نمودن زندگی انسانها و یکی از مهم ترین قسمت های آن شناخت مواد دارویی (اوپاج) بوده است. این داروها اساساً ریشه گیاهی داشته و گیاهان دارویی بصورت منظم و سازمان یافته ای طبق نسخه های شاه بودایی به نام آموکا (سه قرن قبل از میلاد مسیح) کشت می شده اند.
خاک هند تعداد بیشماری از گیاهان دارویی را در خود جای داده است. تا امروزه هند مانند گنجینه ای از گیاهان طبی که هنوز تعداد زیادی از آنها در انتظار شناخته شدن به سر می برند بوده است. از سوی دیگر این کشور معدن ادویه جات و داروهای آرام بخش برای همۀ دنیا بوده است.
در متون هند قدیم دربارۀ گیاهان طبی این طور نوشته شده است :«این گیاهان بایستی به وسیلهء فرد شایسته ای که در جنگل ساکن باشد و فردی پاک و مدهبی بوده و بصورت شایسته ای روزه گرفته باشد جمع آوری شوند . گیاهان تازه اثر بیشتر دارند . این گیاهان باید فقط در نقاطی که انسانها به سختی به آن دست می یابند و جایی که خاک حاصلخیز و آب کافی داشته ومحل مقدس و گورستانی در آنجا نباشد کاشته شوند. خود گیاه باید ریشه دار بوده و آبیاری شود و بر حسب نیاز تحت تابش نور خورشید قرار گرفته و گاهی اوقات از نور خورشید حفاظت شده و به سمت شمال برگردانده شود.»

فلفل سیاه ریشه ای هندی دارد . این گیاه برای اولین بار توسط پرتغالی ها با قیمتی بسیار گران در اروپا فروخته شد . امروزه بیش از 35 میلیون کیلوگرم فلفل سیاه درسال مصرف می شود.
داروهای گیاهی به دو گروه تقسیم می شوند: گروه اول یا بعنوان مسهل ، قی آور ، ملین بکار می رفته یا باعث ترشح بینی (زکام) می شوندو گروه دیگر مسکن هستند. بدین طریق در شرایط ایجاد تب ، نوشیدن جوشاندۀ شیر مانند دانه های نارس جو که در آن کره حل کرده باشند تجویز می گردد. برای سرفه شیرۀ قند محلول در آب همراه با عسل و فلفل تجویز می شود داروهای خوراکی را کرۀ تصفیه شده ، عسل و روغن کنجد مخلوط نموده و تعدادی از آنها نیز به شکل قرص یا پودر همراه با شکر مصرف می شدند . ضمناً آنان می دانستند چگونه به کمک یک لوله یا دستگاه بادی دارو را در بدن داخل کنند .
آریاییها بنگ (مخدری که از شاهدانه گرفته می شود) را از قدیم می شناختند.
رسالهءپزشکی واگ بهاتا نوعی خواب تخدیری را شرح داده و دستنوشته ای به نام بور محتوی آوازی روی تأثیرات طبی سیر دارد.
مخدرهای هندی در تمام آسیا مشهور بوده و حتی در دستورالعمل های کشورهای غربی نیز رخنه کرده اند. اروپا به خاطر بسیاری از ادویه و مواد دارویی غیر قابل جایگزینی نظیر: زیرۀ سیاه ، فلفل ، هل ، زنجبیل ، میخک ، جوز ، چوب صندل ، شیرۀ عسل ، شاه دانه ، (حشیش) روغن کرچک ، روغن کنجد ، صبر زرد ، ریشۀ گلگنوم و نیشکر به هند وابسته است.
چین با 8160 نسخه
در کنارطب سوزنی که در چین اختراع شده و در آن کشور بسیار مورد استفاده قرار می گرفت ، مهمترین قسمت طب قدیم چینی شامل دارو شناسی (علم داروهای گیاهی) می شد. نوشته ای بنام پن تسائوکانگ – مو که در سال 1597 تکمیل و منتشر شد محتوی تعداد باور نکردنی از گیاهان دارویی و داروهایی با ریشه حیوانی بوده و نشانگر این واقعیت است که آنها بیش از هر مردم دیگری این داروها را شناخته و بکار می برده اند. چینیها معتقد بودند که طبیعت برای هر دردی درمانی در خود دارد و بدین طریق کتابی را در طول قرنها از داروهای مؤثر و همچنین موادی که تا بحال شناخته نشده اند و حتی بی اثر تهیه نمودند. یکی از این گیاهان که تأثیر آن کاملاً شناخته نشده است ریشه سحر آمیز جین سینگ است که به دلیل توجه زیاد اروپاییها به این دارو بعنوان درمان کنندۀ همه دردها از نازایی و پیری گرفته تا سرطان مورد استفاده بوده است.
طب جدید به خاطر شناخت گیاهانی نظیر ریوند چینی ، کافور ، افدرا ، بادیان ، جین سینگ و چای چینی مدیون چینی هاست.

تصویر نقاشی شده دو گیاه با میوه های که شکل آنها به یکدیگر نزدیک بوده و خواص دارویی تقریباً یکسانی دارند. در اینجا یکی از دو تصویر موبوط به کدو (کرکوربیتاپپو) و بادمجان (سولانوم ملوفژنا) می باشد که این دو گیاه اغلب در آشپزی مورد استفاده قرار دارند.
همانند طب غربی ، علم پزشکی چین نیز از ریشه انار ، اقونیطون و عصاره ای که از آن استخراج می نموده و از میان مواد معدنی ، از آهن ، ارسنیک ، جیوه و گوگرد استفاده می کرده است.
رسالهءداروسازی پن تسائوکانگ – مو شامل 8160 نسخه که بر اساس 1871 ماده که عموماً ریشه گیاهی دارند می گردد.

جعبه چای چینی که از قلع ساخته شده است.
داروها به شکل جوشانده ، مخلوط ، پودر ، قرص ، ضماد ، شیاف یا مرهم مصرف می¬شده¬اند. آن دسته از گیاهان دارویی که بیش از همه در چین مورد اطمینان بوده همان گروه گیاهانی است که در اروپا شناخته شده اند و می توان بعنوان نمونه از قطب الذیره ، ریشه بابا آدم ، ترخون ، اقونطیون ، گل مینا ، زیرۀ سیاه ، ژنتیان ، شیرین بیان ، گردو ، بارهنگ ، هلو ، انار ، ریوند ، روغن کرچک و چای چینی (برای درمان سرماخوردگی ، سردردها ، اسهال و سرفه) نام برد.
تریاک با شیره ای که از گرز خشخاش نرسیده گرفته می شود ، 1000 سال قبل از میلاد مسیح در طب چینی وارد شده است این ماده بعنوان دارویی علیه اسهال خونی و اسهال ساده بکار می رفته است . و فقط در زمان آخرین امپراتور سلسلهءمینگ (قرن شانزدهم) که نوشیدن مشروبات الکلی را ممنوع کرده بود ، کشیدن تریاک آغاز شد.
این داروهای گیاهی برای ما نسبتاً قابل درک است . اما متقابلاً برای ما مشکل است خود را به جای پزشک چینی بگذاریم که اعضاء مختلف حیوانی از قبیل : مو و سبیل ببر ، نوک شاخ های گوزن ، آب دهان قورباغه ، شاخ کرگردن ، گوشت مار و جانوران بی مهرۀ دریایی و غیره تجویز می کرده است.
دستورالعمل های چینی از اعضاء ترشحات انسانی به صورت وسیعی نام می برد. باید این نکته را نیز یادآور شد که واکسن ضد آبله مدتهای مدیدی در چین مورد استفاده قرار می گرفته است.
از طرف دیگر این مسئله نیز غیر ممکن نیست که علم پزشکی و تحقیقات مدرن پایه و اساس علم ناشناختۀ عضو درمانی چینی را برای ما توضیح دهد.
دنیای قدیم و پزشکانش
پزشکان قدیم داروهای خود را شخصاً با مواد اولیه ای که از طریق فروشندگان گیاهان دارویی و تجار تهیه می کردند ، می ساختند. برخی از این افراد شیادانی بودند که انواع شربتهای سحر آمیز و ترکیبات زیبایی ، معجونهای عشق و زهرهای مهلک درست می کردند.
و در مقابل افراد درستکاری نیز بودند که به گیاهان طبی علاقهء زیادی داشتند و از خود آثاری شامل کروکی ، شرح گیاهان و ذکر اثرات آنها برجای گذاشته اند.
بقراط از زمان قرون وسطی پدر طب نامیده شد. او در سال 460 قبل از میلاد در جزیرۀ تونس واقع در دریای اژه بدنیا آمد و در سال 377 سال قبل از میلاد مسیح در لارس واقع در تسالی درگذشت.
بقراط از پزشکانی بود که نسبت وی به اسکالپو خالق طب که اکثراً در فرهنگ یونانی بوسیلهء عصایی که ماری به دور آن پیچیده نشان داده می شود و تبدیل به رب النوع طب شده می رسد. در یونان قدیم بعدها پزشکان مانند صنعتکاری ساده دورۀ تعلیمی می گذراندند.
بقراط حتی امروزه نیز به عنوان سمبل طب یونانی و سمبل اصول اخلاقی مورد نیاز یک پزشک نظیر : قدرت تشخیص ، از خود گذشتگی و اخلاص شناخته می شود. اصول بقراط و اخلاق پزشکی او علی رغم 2500 سالی که از حیات این پزشک مشهور می گذرد هنوز معتبر است (پزشکان هنوز سوگندنامۀ بقراط را می خوانند). مجموعه نوشته های او که برای کتابخانه معروف آن زمان به نام اسکندریه نوشته شده به نام او خوانده می شود . پدر علم طب وجدانی استثنایی داشت ، وی می دید که شناخت علل (انگیزه شناسی) یک بیماری و از بین بردن عواقب آن برای پزشکانی که در آن زمان انجام وظیفه می کردند ، چه کار مشکلی است . نقطه نظرات وی اساساً پایۀ فلسفی داشت و طب را بیشتر بعنوان یک هنر می شناخت تا یک علم . بنابرین می توان به سادگی دریافت که چرا او این اعتقاد این چنین داشت که : «زندگی کوتاه است و راه هنر طولانی ، لحظات در فرار ، تجربیات شبهه انگیز و قضاوت مسئله ساز». به نظر بقراط اعمال فیزیولوژیک بدن وابسته به تعادل بین چهار اصل اولیه یعنی : خاک ، اب ، آتش و هواست. نمایندگان این عناصر در بدن سیالاتی از قبیل : خون ، لنف ، صفرای زرد ، صفرای سیاه هستند . اگر این مواد به مقدار متناسبی تولید شوند ، انسان سالم خواهد بود. و هنگامی که مناسبات آنها به هم خورده و درجه حرارت تغییر می کند ، شخص مریض می شود . تئوری سیالات بدن ارزش بسیاری پیدا نموده و برای مدت طولانی اعتبار خود را حفظ کرد. نوشته های بقراط همچنین از یک سری گیاهان دارویی و داروهای گیاهی نام می برد که در میان آنها تخدیر کننده هایی نظیر تریاک ، بلادون و بنگ و مهر گیاه وجود دارند.
در دوران بقراط بود که ارتباط میان شکل گیاهان و بیماریهای قابل درمان توسط آنها مطرح شد (تئوری امضاها). این خود طبیعت است که به ما قدرت درمانی گیاهان را نشان می دهد. و به همین علت زردی و برگهای خزه علیه بیماری کبد ، سنفیتون برای ریه ، گل ها و میوه های قرمز انار علیه خونریزی و غیره به کار می رفته اند. این فرضیه نیز تا قرون وسطی ادامه داشته است.
پزشکان یونانی با موفقیتهایشان در همۀ کشورهای حومۀ مدیترانه به شهرت رسیده و از آن پس خصوصاً در رم ساکن می شوند که تعدادی از ایشان سوابق درخشانی نیز از خود برجای گذاشته اند.
کلودگالین در پرگام واقع در آسیای صغیر حدود سالهای 130-201 قبل از میلاد به دنیا آمد . وی کارش را در یک مدرسه گلادیاتور شروع کرده و پزشک شخصی مارک –اورِل شد. او نوشته های بقراط را بدون اینکه مشاهدات و تجربیات شخصی خود را نادیده گیرد در سرلوحۀ کار خود قرار داده بود. وی تجربیات خود را در یازده جلد ثبت کرد . کسانی که پس از او آمدند چه در دوران منتقدین و چه در دورۀ بیزانتن از کتاب او استفادۀ بسیاری کردند.
گالین تعداد قابل ملاحظه از گیاهان را می شناخت و از آنها دارو تهیه می کرد. وی داروهای گیاهی را به چند گروه تقسیم کرد و بنیانگذار شاخهءخاصی از طب به نام گالنیک (علم مواد دارویی و تهیه آنها) بود اشکال مؤثر داروها (گالنیک) امروزه نیز یادآور نام اوست.
پدانوادیوسکورید ، یک پزشک دیگر یونانی که پزشک نظامی بود و در ارتش نرون خدمت می کرد . گیاهان دارویی را از بسیاری از کشورهای مدیترانه جمع آوری کرد و در حدود سال 78 میلادی آنها را در پنج جلد به نام مواد طبی که شامل کلیه اطلاعات که وی در مورد گیاهان دارویی و موارد استعمال آنها می شد تنظیم نمود.
بعدها اعراب همۀ این کتب پزشکی عهد قدیم را گرفته و از آنها بعنوان پایهءتعلیمات پزشکی استفاده کردند. و این کار به لطف ترجمه های سوریها و پارسیها و همچنین به مرحمت کتابخانه پزشکی اسکندریه میسر شد.
ستارگان طب عرب
اولین مسلمانی که از ترجمه های پزشکی سود بسیار برد ، ابوبکر محمد بن زکریای رازی بود (925-865) که در اصل ازشمال پارس آمده بود.
رازی مدتی به طبابت و استادی در بیمارستان بغداد پرداخت وی طبیبی حاذق و بسیار دقیق بود از او کتابهای بسیاری شامل شرح داروها هستند ، خصوصاً کتاب آل منصوری (کتاب طب المنصور –م.) و همچنین 24 کتاب طبی دیگر که محتوی تعداد زیادی نسخ پزشکی هستند ، به جای مانده است. بعنوان مثال برای رفع دل درد و قولنج ، دانه و تخم بِه ، شنبلیله ، رازیانه ، بابونه و دیگر عناصر را تجویز کرده است.
پزشک نامور ابوعلی سینا (1037-980) شخص استثنایی بود که همه وجود خود را وقف مطالعه علوم مختلف از قبیل : منطق ، جغرافیا ، متافیزیک ، فلسفه ، طب ، نجوم و دیگر علوم طبیعی که تا آن زمان شناخته شده بود و کشف ترجمه های نویسندگان عهد قدیم کرده بود علم طب در سن 17 سالگی او را در بخارا مشهور کرده (در تاجیکستان روسیۀ فعلی) و شهرتش را تا بغداد گسترد . وی در طول هفت سالی که در اصفهان به سر می برد ، کتاب مشهور خود قانون در طب را به زبان عربی به اتمام رساند. (1014 الی 1021) او در دومین جلد کتاب قانون که به داروسازی آموزش داروهای طبیعی ساده اختصاص داده شده بود ، مؤثرترین داروهای زمان خود را به رشته تحریر درآورد.
این دانشمند 811 داروی گیاهی و معدنی را در این کتاب همراه با اثرات آنها بر بدن انسان شرح داده است.

این دستگاه تقطیر که به وسیله آب سرد می شود (قراع و انبیق شیمیدانهای قرون وسطی) قبلاً به وسیله اعراب شناخته شده و برای کارهای مختلفی از قبیل : تهیۀ الکل ، اسانسهای فرّار ، روغنها و غیره استفاده می شد.
تعدادی از گیاهان پزشکی که بوعلی سینا از آنها نام برده است هنوز شناخته نشده اند و برخی از آنان ریشۀ هندی ، تبتی ، چینی و یا کلاً شرقی داشته اند. بوعلی سینا از جیوه نیز استفاده می کرده است . او همچنین کافور ، ریوند ، برگ سنا ، اسطوخودوس و یا بابونه را نیز می شناخته است . وی در درمانهایش از گلوکز به کمک تجویز میوه هایی که مقدار زیادی قند دارند استفاده کرده و از داروهای ترکیبی ، پانسمان ، کمپرس ، تنقیه ، آمپول ، ماساژ و دیگر روشهای درمانی استفاده می کرد ، و علاوه بر آن از کشش عضلات در صورت شکستگی سود می جسته است.
در طول شش قرن ، بوعلی سینا لقب سلطان طب را حفظ نمود . قبل از مرگ ، وی تمام دارائی خود را بخشیده و بردگانش را آزاد ساخت. او تا به امروز بعنوان پیشگام و نماینده طب «پیشگیری» شناخته شده و از او می توان مانند نمونه ای برای افراد تحصیلکردۀ تمام جهان نام برد.

ساختمان شیمیایی مواد مؤثره گیاهان اثر درمانی آنها را بر حسب عملشان بر بدن انسان مشخص می کند. بنابراین آنها را بر حسب شعاع عملشان مانند داروهای دیگر موجود در فارماکوپه در گروههای معینی طبقه بندی می کنیم . همیشه یک گیاه دارویی اثری مشخص نداشته و طیف اثرات آن می تواند زیاد یا کم شود به این معنی که یک گیاه می تواند در درمان چندین بیماری مؤثر باشد . و بر عکس برای تقویت اثر درمانی آنها اغلب مخلوطی از چند گیاه تهیه می شود تا تأثیرشان چند برابر شود.
خواننده در اینجا گروههای مختلفی را با مصارف خارجی و داخلی مطالعه خواهد نمود. و بالاخره یک گروه از گیاهان سمی با تأثیر شدید در انتهای این فصل آورده خواهد شد.
گیاهان تلخ
داروهای گیاهی هستند که روی کار معده ، خصوصاً در هنگام بی اشتهایی تأثیر می گذارد ، انواع مختلفی از آن را قبل از غذا مصرف می کنند از قبیل : گیاهان تلخ خالص ، قنطوریان صغیر ، ژنتیان ، شبدرآبی ، گیاهان تلخ معطر (مواد تلخی که همراه مواد معطر باشد) نظیر : درمنه ، قصب الذیره ، سنبل خطائی طبی.

قصب الذیره محتوی یک اسانس طبیعی و خصوصاً مواد تلخ است . از آن در داروسازی و لیکورسازی استفاده می شود.
گیاهان تلخ قابض : این گیاهان در عین حال کمی قابض بوده و برای زکامها و گاستریتهای سبک (پوست کندور انگو) بکار می رود.
گیاهان تلخ لعابدار : گیاه پای خر ، شاهدانه ، گیاهان قابض (داروهای منقبض کننده)
این مواد روی بشره و مخاط با تشکیل رسوبات سخت همراه با بافت پروتئنی تاثیر می گذارد. انها آب موجود در بافتها را گرفته و با کم و بیش خشک کردن آن اثر ضد توموری نیز دارند این مواد اغلب از ترکیبات تانن هستند.
این گروه شامل : شمش برّی ، مورد ، گل غافث ، هوفاریقون ، مریم گلی ، انجبار گوشِ خر ، گل مینا (امراض جلدی ، اگزمای متورم و عفونی ) تره تیزک ، سنفتیون ، پوست درخت بلوط و بید ، ریشهء بابا آدم ، گلسنگ پتانسیل ، الکیمی ، درخت گردو ، توت روباه، هفت بند ، آویشن ، دم شیر و زوفا می شود.
ضد التهابها
این مواد را برای درمان زخمها و کوفاگیها بکار می برند . آنها ورم را کاهش داده و بازسازی بافتهای آسیب دیده را با (تأثیر بر غشاء مخاطی و سطح گرانولی) تسریع می کنند.

بابونه به خاطر نافع بودن در بسیاری از موارد مورد توجه است . گلهای خشک شدۀ آن را در تهیه جوشانده ها و ضماد برای درمان ناراحتیها و تورمها بکار می رود، در اکثر خانه ها یافت می شود.
بنابرین بابونه و اکلیل کوهی جراحتها را التیام بخشیده ، خزه اثر تورم روی مجاری ادرار داشته و گل نرگس ضمن التیام زخمها ، بیماریهای پوستی را درمان می کند. رزمارنیوس در مصارف خارجی ضد روماتیسم و توت فرنگی برای جوش صورت مفید است.
گیاهان ضد نفخ
در اینجا منظور مواردی هستند که اثر خوبی روی دفع گازهای معده وا نقباضات دردناک و حتی تشنج عضلات شکم دارند . این مواد احساس فشار درد را کاهش داده و باعث توقف رشد باکتریهایی که ایجاد تخمیر می نمایند می شود.
این گروه شامل داروهایی می شود که دارای مواد اسپاسمولیتیک (که باعث رفع تشنج و انقباضات می شوند) باشند. گیاهانی از این قبیل عبارتند از: بابونه ، انیسون ، رازیانه ، سروکوهی ، نعناع ، مریم گلی ، اکلیل کوهی ، زیره و زوفا.

میوه شیرین رازیانه در بسیاری از جوشانده ها که به صورت مخلوط تهیه می شوند بکار می رود ، از آن ضمن خوشبو و مطبوع کردن طعم جوشانده ها بعنوان یک ضد نفخ بسیار مؤثر استفاده می کنند.
گیاهان معرق
گیاهانی که عمل تعرق را آسانتر می نمایند عبارتند از : گل ماهور ، آقطی سیاه ، بابونه ، تیول یا زیرفون ، شاه تره ، پتازیت ، برگ انگور فرنگی ، ریش بز ، تره تیزک ، ریشهء آدم بابا ، بیدگیاه ، بنفشه وحشی.
گیاهان کاهش دهندۀ تعرّق
گیاهانی که از تعرّق زیاد جلوگیری می کنند عبارتند از : مریم گلی ، سنبل الطیب ، بلاون ، و برای مصارف خارجی ، برگ گردو و پوست درخت بلوط.

گل ماهور دانه های زردی دارد که پس از خشک کردن در ترکیب هایی که به عنوان ضد سرفه تجویز می شوند از آن استفاده می گردد ، زیرا دارای مقدار زیادی موسیلاژ یا لعاب است.
گیاهان مّدر
این گیاهان ترشح ادرار را زیاد می کنند که برای ناراحتیهای مجاری ادرار مورد استفاده قرار می گیرند . آنها ضمن این که مدر هستند کمی حالت ضدعفونی دارند . از آنها می توان در مواردی از قبیل ناراحتیهای کلیوی سبک ، سنگ کوچک یا شن ادراری استفاده کرد . در صورتی که ناراحتی کلیوی مهم ، ناراحتیهای قلبی ، ورم قلبی ، یا سیروز کبدی وجود داشته باشد این داروها مناسب نبوده و باید به پزشک مراجعه شود.
گیاهان دارویی از قبیل : گل آقطی سیاه ، انگور روباه ، سروکوهی ، مورد ، پر سیاوش ، هوفار یقون ، اونونیس ، ریشۀ جعفری .
و گیاهان غیر دارویی: بادآورد ، لوبیا را می توان نام برد.

بوسرول یا شمش بّری از زمان قدیم بعنوان یک گیاه دارویی شناخته شده و از برگهای آن برای درمان ناراحتیهای مجاری ادرار استفاده می گردد.
خزه (که در صورت عفونت مجاری ادرار بسیار مفید است) ، کیسه کشیش ، برگهای درخت غان (حتی بصورت حمام) برگ توت فرنگی ، ریشهءآدم بابا ، آسپرول معطر ، گزنه، ریشۀ انجدان رومی ، دم شیر.
گیاهان خلط آور
گیاهان دارویی ایجاد خلط را تسهیل می نمایند . آنها محتوی لعابهای گیاهی هستند که با جذب رطوبت باد کرده و قسمت دیگری را مرطوب می کند و این به دلیل خاصیت جذب آب این مواد است. و آنها همچنین ورم منطقه ای را که قسمت ورود نای را احاطه نموده است با تسکین سرفه ، کاهش می دهند.
برخی از این گیاهان علاوه بر لعاب محتوی اسانسهای روغنی و ساپونین هستند . از میان این گیاهان می توان از پنیرک ، گل ماهور ، ختمی و بارهنگ را نام برد.

گل زیزفون خشک شده داروی بسیار خوبی برای سرما خوردگی است . جوشاندۀ آنرا ترجیحاً با عسل شیرین نموده و می نوشند و داروی خوبی برای عرق کردن است . در اکثر موارد گل زیزفون معطر را که برگ آن قلبی شکل است مصرف می کنند.
گیاهان خلط آور و قی آور
این مواد ترشح غدد مجاری تنفسی و برونش ها را زیاد نموده ، به مقدار زیاد قی¬آور و به مقدار کم فقط باعث ایجاد حالت تهوع می شوند . حالتی که از نظر پزشکی در برخی مواقع مفید است . الکالوئیدی که نام آن اِمتین است و ساپونین ها به این گروه تعلق دارند.
طبق نسخۀ پزشکی جوشاندۀ ریشهءایپکاکوانا را می توان تهیه نمود و بدون نسخه می توان از گیاه فتق ، اونونیس استفاده کرد.
خلط آور محرک
این گیاهان محتوی مواد فراری هستند که از طریق دستگاه تنفسی دفع شده و مخاط را تحریک نموده و عمل خلط آوری و دفع آن را آسانتر می کنند. ضمناً این مواد باعث شل شدن عضلات مجاری تنفسی که در حالت انقباض باشند نیز می شوند ضمن اینکه کمی نیز قدرت ضد عفونی کننده دارند. این گروه شامل گیاهان دارویی می شود که دارای اسانسهای روغنی باشند.
گیاهان دارویی که در این زمینه برای تهیهءجوشانده بکار می روند عبارتند از : مسیکه ، رازیانه ، برگ نعناع ، پونه ، سوسن برّی.
و از دیگر گیاهانی که در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرند می توان : ختمی ، گیاه پای خر (گل و برگهای آن) و دانهءکتان که محتوی لعاب هستند را نام برد.
گیاهان ضد سرفه
اینها در واقع گیاهان خلط آور آرام کنندۀ سرفه هستند . در اکثر موارد از آنها بصورت مخلوط (جوشانده برای سینه درد) استفاده می گردد.
از میان گیاهان ساده نیز می توان از ختمی ، پنیرک ، گیاه سعال یا پای خر ، بارهنگ ، به دانه شیرین بیان نام برد.
.
گلهای گیاه سعال یا پای خر در اوائل بهار شکفته می شوند و برگهای آن برای تهیه جوشانده همراه با دیگر گیاهان ضد سرفه بکار می رود.
گیاهان مسهل صفرا
این مواد کار صفرا در سلولهای کبدی و همچنین کار دفع آن از طریق مجراهای صفراوی را تسهیل می کنند . در درمان ورم کیسه و مجراهای صفراوی حتی علیه سنگ ریزه های کوچک کیسه صفرا در کنار داروی مؤثر پر قدرت از داروهای گیاهی که محتوی موادی برای تسهیل در امر تولید صفرا و همچنین محتوی اسانسهای طبیعی ضد تشنج مجراهای صفراوی و ضدعفونی کننده های سبک و ضد تورم هم باشند نیز استفاده می گردد.

ریوند پنجه ای که گیاه بومی چین است دارای ساقهءزیر زمینی دارویی است که خصوصاً در درمان بیماریهای صفراوی (بصورت جوشانده) و بصورت ترکیبی در قرصهای هضم کنندۀ غذا به کار برده می شود.
از میان داروهای گیاهی می توان از : برگ بولدو ، گل خلد ، کنگر کوهی ، زنجبیل سامس ، گیاه نوروزی ، فراسیون سفید و ریوند نام برد.
و از میان گیاهان غیرطبی از : مامیران ، گل قاصدک ، پوست درختچۀ زرشک ، آویشن معمولی و بومادرون نام می بریم.
گیاهان ملین و مسهل
مسهلها کار تخلیه روده را تسریع می نمایند . پوست نربرون ، دانه و برگهای سنا ، ریشهءشیرین بیان ، ریشۀ ریوند از این دسته هستند.
گیاهان مقوی قلب
این گروه شامل گلوکوزیدهای گیاهی است که اثر تقویتی روی کار قلب دارند . این مواد آهنگ کار قلب را تسریع می کنند. دفع آب بعنوان اثر جنبی مصرف این مواد شناخته شده است. در این گروه می توان از گل انگشتانه (دیژیتال) ، آدونیس ، گل برفک ، آلیچ ، گراتیول ، هلبور سیاه نام برد.
ضد آسم
گیاهانی که محتوی آنها برای مبتلایان به تشنجات ریوی همراه با آسم مفید است عبارتند از : بلادون ، ژوسکوام ، تاتوره.

برگها و مواد محرکۀ دیژیتال ازغوانی از مهمترین و بهترین مواد برای تقویت قلب شناخته شده است و تنها پزشک پس از این که بیمار را بطور دقیق معاینه نمود می تواند آن را تجویز نموده و مقدار آن را مشخص کند.
مواد آرام بخش
این مواد آرام کننده در موارد عصبی بودن ، ضعف اعصاب و تغییرات رفتاری در سیستم اعصاب مرکزی (بیماری ضعف اعصاب) مصرف می شود در مقایسه با داروهای شیمیایی ، این مواد اثر بسیار آرامتر و ملایمتری را از خود نشان می دهند . در این رابطه می توان از گیاهانی همچون : سنبل الطیب ، گل ساعتی ، رازک ، خلنک نام برد.
ضد تصلب شرائین
این گروه تأثیر مثبتی روی قسمتهای آسیب دیده سیستم گردش خن خصوصاً در زمان پیری یا در صورت داشتن تغذیۀ نا صحیح مانند مصرف بیش از حد چربی ، نداشتن فعالیت کافی و شرایط بحرانی از خود برجای می گذارد.

سنبل الطیب به شکل جوشانده یا قطره تأثیر آران بخش بسیار عالی دارد . تنطور والریان درهمهءداروخانه ها در معرض فروش قرار دارد
کلسترول که روی دیواره و وریدها رسوب نموده و آنها را آهکی و سخت می کند ، اثر نامناسبی روی قسمتهای آسیب دیده دارد که ایجاد کنندۀ ترومبوز فشار خون بالا نیز می تواند داشته باشد . در این حالت داروهای گیاهی که سرشار از روتین و ویتامین c هستند می توانند سودمند باشند . در این گروه نیز از سیر ، سرخ ولیک (گل و برگ هایش) ، عرق گل سرخ ، سوفورا و دار واش می توان نام برد.

ضد فشار خون
این گیاهان روی فشار خون بالا (ناراحتیهای سیستم تنظیم کننده) تأثیر می گذارند. درمان این بیماری شامل یک رژیم غذایی و داروهای مناسب آن می باشند . در مرحلهءآغاز بیماری فشارخون می توان از مسکنها و پائین آورنده های فشار خون نظیر سنبل الطیب ، یولاف ، زنگ چاودار ، سیر ، اکلیل الملک ، سرخ ولیک و رازک استفاده کرد.
گیاهان معطر
عبارتند از گیاهانی که برای بهتر کردن مزه و عطر داروها بکار برده می شوند. و دارای اثر ضد عفونی کننده نیز هستند نظیر : مریم گلی ، بابونه رومی ، اسطوخودوس ، و اکلیل کوهی (مصرف داخلی یا خارجی).
ضد انگل
گیاهانی که علیه انگلهای روده بکار می روند عبارتند از : سرخس نر ، قاز یاغی ، هویج ، پیاز ، شاه تره ، انار ، زبان درقفا ، کدو.
ضد دیابت
از این گیاهان بعنوان کمک درمانی در درمان دیابت (که به معنی تولید کم انسولین در لوزالمعده یعنی جایی که این ماده معمولاً ساخته می شود ، است) استفاده می گردد. این انسولین های گیاهی (گلوکوکنین ها) که مؤثرترین صورت آنها به شکل عصاره های اسیدی می باشد در گیاهانی نظیر : حلبوب ، لوبیا ، مورد صحرایی ، گیاه باباآدم وجود دارند. گیاهان تلخ مانند قنطریون صغیر ، ژنتیان و درمنه نیز مفید هستند.
امراض زنانه
این گیاهان التهابات ماهیچه های صاف در باسن کوچک (رحم ، مجاری ادراری ) و دردهای عادت ماهانه را کاهش می دهند . برخی از این مواد روی رحم و خصوصاً در زمان بارداری (خونریزی رحم پس از وضع حمل یا سقط جنین یا تورم) بعنوان درمان عمومی تحریک کننده تحت نظر دقیق پزشک اثرات سودمندی دارند . این مواد عبارتند از آلکالوئیدهای زنگ ، اکلیل ، کیسه کشیش ، سیاه دانه ، فلفل آبی ، پتانسیل ، سداب ، هوفاریقون .
مواد شیر آور که ترشح شیر را تحریک مینمایند در گیاهانی نظیر حلبوب (نوعی گل شبیه مینا) ، رازیانه انیسون سبز و شنبلیله یافت می شوند

ضد استفراغ
گیاهانی که باعث تسکین حرکات دودی شدید و زیاده از حد معده می شوند در این گروه قرار دارند . داروی بامنازغ این ناراحتی تریاک است ( که چون جزء مواد مخدر است ، قوانین مواد مخدر در این رابطه اعمال می شود). اما گیاهان سرشار از تانن (بخاطر اسید تانیک موجود در آنها که از آن تانالبین استخراج می شود) و ذغال گیاهی ، پوست بلوط و همچنین ترکیبات محتوی )لعاب نظیر دانه های یولاف ، جوشاندۀ جو ، آب برنج ، چای چینی نیز مؤثرند . برای کودکان از هویج سیب زمینی رنده شده (پکتین) پس از قهوه ای شدن آن ، انجبار ، بلوط ، گل محمدی ، مریم گلی ، مورد ، عریده ، توت فرنگی ، د راین مورد استفاده می کنند.
ضد تومور
این گیاهان محتوی مواد ضد توموری (غده) هستند . گیاهانی نظیر دارواش ، نیلوفر آبی و خصوصاً نیلوفر در مناطق حاره و آلکالوئیدی های پروانش دارای این مواد هستند.
سموم گیاهی
مطالعه و بررسی سموم گیاهی به مواد سمی که ریشۀ شیمیایی یا گیاهی دارند و اثرات آنها روی بدن قابل ملاحظه می باشد در این قسمت مورد توجه خاص قرار گرفته است. بطور کلی ماده ای که به بدن انسان آسیب برساند از این گروه تلقی می شود . ارائه تعریفی دقیق از مواد سمی کار مشکلی است واغلب مقدار مادهْ مورد مصرف است که مشخص کنندهْ این امر می باشد .مواد فعال موجود در برخی گیاهان داروئی(الکالوئیدها،گلوکوزیدها)سموم خطرناکی برای انسان هستند.در حالی که درصورتمصرف آن مقدارکه در طب مشخص شده است داروهای بسیارمفیدی نیز بایستی بوسیلۀ یک وتخصص انجام شودومسلماً تجویزآنهنیزبایستی از سوی یک پزشک صورت بگیرد.گیاهان دارویی سمی همه به یک میزان دارای سمیّت نیستند.این امر بستگی تام به شرایط رویشگاهی گیاه وزمان چیدن آن در طول روز،شدت مبادلات متابولیکی ودیگر عوامل دارد .در وهله اول چنین به نظر میرسدکه این سموم برای زندگی گیاهان مضّر هستند. در صورتی که عملاً حالت دفاعی گیاه را در برابر دشمنان طبیعی آن افزایش میدهند.

امروزه گیاهان دارویی سمی که از نظر دارسازی اهمیت دارند در مرازع مخصوص بزرگی کشت می شوند(دیژل گل انگشتانه)خشخاش،شاه دانه،گیاهان تیرۀ سیب زمینی ،زنگ). روشهایی نیز برای بالا بردن بازدۀ کاری رابطه با مواد مؤثرۀ آنها بکار گر فته می شوند.

دیاشیلون:که مرهمی آمونیاکی است
گالش انگورک:نام عمومی این درختچه ،انگور فرنگی است.
پوست مخاطها:ازدیاد فعالیت غددچربی در پوست سر وصورت است که برحسب نوع ترشح،باعث پیدایش بعضی بیماریهای پوستی، جوش،غرورجوانی ،ریزش مو،اگزما وغیره می شود.
کاتا لیزورها:یا معین عمل ها ،موادی را گویند که وجودآنهابه مقادیرکم ،موجب سهولت انجام یک عمل شیمیائی می گردد.
پلاگر:نوعی بیماری آند میک است که این بیماری به شکل لکه های قرمزدرصورت ،پشت دست وگردن آغاز می شود.

پلی نوریت:آماس چند عصب

درماتوز:ناراحتی های پوستی

تیفوئید:مولدحصبه

جمع آوری گیاهان دارویی در رویشگاه طبیعی آنها جهت بدست آوردن مواد اولیه به نظر کاری آسان می آید.امّا در واقع این کار نیاز به شناخت وتجزیه دارد. اگر شخصی که می خواهد این نوع گیاهان را جمع آوری کندتجربه ای در این کار نداشته باشد ،خیلی آسان دو نوع گیاه شبیه به یکدیگر را با هم اشتباه نموده که اصولاً ربطی به گیاه دارویی مورد نظر ندارد به خانه می آورد که می تواند مضر ویا حتی سمی باشد بنابراین نه تنها شناسایی دقیق گیاهی که در جستجوی آن هستیم لازم است،بلکه آشنایی با محل رویش،نیازها وشرایط اکوژیک آن نیز از ضروریات بشمار می آید. برخی ازگیاهن در محلهی بس

دانلود پاورپوینت گیاهان دارویی - 63 اسلاید

اختصاصی از ژیکو دانلود پاورپوینت گیاهان دارویی - 63 اسلاید دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

گیاهان دارویی

قالب بندی : پاورپوینت

تعداد اسلاید : 63 اسلاید

تکه های از متن اسلاید ها :

گیاه ترشک

این گیاه در مناطق معتدل کشور ما رویش دارد و از قدیم الایام به عنوان یک سبزی مفید و مؤثر از آن استفاده  می شده است. گرچه در رابطه با مسائل غذایی از آن استفاده های فراوانی می شده ؛ ولی اکنون این استفاده کاهش یافته است و در عوض موارد درمانی این گیاه افزایش پیدا کرده و در همه زمینه ها از آن استفاده می شود و هیچگونه عارضه ای ندارد.

    در میان عشایر مرسوم است که از دانه های این گیاه استفاده می کنند. طریقه استفاده ی آن هم به این ترتیب است که دانه های این گیاه را می کوبند و بعد از مرطوب کردن در محل درد و مفاصل می گذارند و به عنوان مُسَکن از آن استفاده می کنند.

    گیاه ترشک منبع ویتامین C است. بنابراین کسانی که کمبود ویتامین C دارند این گیاه می تواند برای آنها منبع ویتامین C باشد. علاوه بر آن، این گیاه دارای آهن و فسفر کافی نیز می باشد.

   همچنین این گیاه داروی اشتها آور و تصفیه کننده و هضم کننده بسیار خوبی می باشد و به خاطر خاصیت تصفیه کنندگی اش برای کسانی که دارای جوشهای موضعی و پوستی هستند بسیار مفید خواهد بود.

  این دارو به خاطر داشتن اسید اکسولید نباید زیاد و بطور مداوم مورد مصرف قرار گیرد، زیرا برای مثانه و کلیه می تواند مضر باشد. برای استفاده موضعی از این دارو اگر برگ یا دانه ی له شده، پخته شده یا جوشانده  آن روی دملها گذاشته شود به راحتی درمان می گردد. 

گیاه ترشک

گیاه مریم گلی

گیاه سریش

گیاه گل گاو زبان

گیاه چای کوهی

گیاه گل نسترن

گیاه ثعلب

گیاه نعناع

گیاه گل ختمی

گیاه گل گندم

گیاه شیرین بیان

گیاه بارهنگ

گیاه بو مادران

گیاه آویشن کوهی

گیاه گشنیز کوهی

گیاه بادام وحشی

گیاه اورس

گیاه ماشک گل خوشه ای

گیاه لاله واژگون

گیاه زنبق وحشی

گیاه موسیر

گیاه گلرنگ وحشی

گیاه شبدر

گیاه ریواس

گیاه خاکشیر

گیاه جوشیر (جاشیر)

گیاه گل پروانه (گل ارغوانی)

گیاه لنگر

گیاه گل خیار

گیاهان زینتی

اختصاصی از ژیکو گیاهان زینتی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

مقاله کشاورزی و گیاهشناسی با عنوان گیاهان زینتی در فرمت ورد و شامل مطالب زیر می باشد:

* مقدمه

* کاج مطبق Araucaria

* انواع مختلف آن عبارتند از

* کاج مطبق کوکی ئی  cookii

* کاج مطبق هتروفیلا   heterophylla

* کاج بلند اکسلسا  excelsa

* کاکتوس ها

* مقدمه

* مراقبت های لازم

* ترکیب این خاکها معمولا عبارتست از

* زبان مادر زن Sansevieria

* Sanseveria trifaciata

* Sansevieria trifaciata  Laurentii

* طریقه ازدیاد

* نام معمولی این گیاه را بزبان فرانسه

* کاکتوس

* اچینوپسیس Echinopsis

* انواع مختلف

* اچینوپسیس اورِآ ، Echinopsis aurea

* اچینوپسیس ایری اسی Echinopsis eyriesii  

* اچینوپسیس هوآشا، Echinopsis huascha

* اچینوپسیس مولتی پلکس، Echinopsis multiplex

* اچینوپسیس توبی فلورا، Echinopsis tubiflora

* اچینوپسیس اوکسی گونا، Echinopsis oxygona

* اچینوپسیس سیلوستری ، Echinopsis silvestrii

* اچینوپسیس اسپاچیانوس، Echinopsis spachianus

* تکثیر

* کاکتوس

* آستروفیتوم Astrophytum

* کاکتوس

* اچینوپسیس Echinopsis

* انواع مختلف

* اچینوپسیس اورِآ ، Echinopsis aurea

* اچینوپسیس ایری اسی Echinopsis eyriesii  

* اچینوپسیس هوآشا، Echinopsis huascha

* اچینوپسیس مولتی پلکس، Echinopsis multiplex

* اچینوپسیس توبی فلورا، Echinopsis tubiflora

* اچینوپسیس اوکسی گونا، Echinopsis oxygona

* اچینوپسیس سیلوستری ، Echinopsis silvestrii

* اچینوپسیس اسپاچیانوس، Echinopsis spachianus

* تکثیر

* Dahlia

* روش ازدیاد و پرورش گل کوکب

* پامپا نقره ای Gynerium  argentum

* تکثیر