فرمت فایل: word
تعداد صفحه:36
فهرست مطالب
طرح مسئله ۱
اهداف تحقیق ۳
اهمیت تحقیق ۳
سوال اصلی ۴
سوال فرعی ۴
فرضیه تحقیق ۴
متغیرها و مفاهیم عملیاتی ۴
روش تحقیق ۴
مشکلات و موانع تحقیق ۵
سازماندهی تحقیق ۵
فصل دوم: نفت عراق و مسئله جنگ
الف: ریشه‌های جنگ دوم خلیج فارس و مسئله نفت ۶
ب: اثرات جنگ دوم خلیج فارس بر افزایش قیمت نفت ۹
فصل سوم: نفت و اقتصاد جهانی
الف: علت افزایش عوائد نفتی اوپک از سال ۲۰۰۳ به بعد ۱۴
ب: تاثیر افزایش قیمت نفت بر اقتصاد کشورهای صادر کننده نفت ۱۶
ج: تاثیر افزایش قیمت نفت بر اقتصاد کشورهای وارد کننده نفت ۱۷
نتیجه گیری ۱۹
منابع و ماخذ ۲۹
منابع وماخذ:
۱- ذاکر، جواد. کارشناس اقتصادی، عنوان مقاله: افت یارانه های حزب بعث برای مدیران جدید اقتصاد عراق، جمعه ۱۲۹ آوریل ۲۰۰۵ جام جم آن لاین
۲- شر، هرمان. عنوان مقاله: چالشهای صنعت نفت در عراق، ترجمه : عباس فیاض منش، مجله آفتاب ،شماره ۲۳ اسفند ۱۳۸۲
۳- کولیک ، هولکر. عنوان مقاله: بی‌نصیب از نفت عراق، مترجم: آتوسا بی‌طرف متبع:اکونومیست، ۵ آوریل ۲۰۰۵
۴- سادوفسکی، یحیی. جنگ برای نفت، منبع لوموند دیپلماتیک،۲۰۰۳
۵- لین، جان. خبرنگار بی بی سی در وزارت امورخارجه آمریکا، عنوان مقاله: نفت عراق، رویا یا سراب، منبع:خبرگذاری بی بی سی، ۲۷/۹/۲۰۰۳
۶- موسی خانی، علیرضا. امید به افزایش تولید عراق شانا، گروه مقاله: ۲۵/۲/۱۳۸۴
۷- پوشا، جهانگیر. ژئوپلتیک نفت در جهان، مترجم: علیرضا کوهکن، منبع: اکونومیت یکشنبه ۸ خرداد ۱۳۸۴
۸- موسی خانی، علیرضا. نقش دولت در اقتصاد کشورهای نفت خیز، شانا،گروه مقاله ۱۲/۲/۱۳۸۴
۹- International Economic out look , sep 2004
10- مولوی محمدعلی . تحولات قیمت نفت در بازار جهانی، منبع: نشریه نیمروز جمعه ۱۳ خرداد ۱۳۸۴
۱۱- Isard and D. Laxton.”the macroanomic effects of higher oil prices” , IMF.B.Hunt , p
12- Years on “Economic outlook , october 2004 jhon H.Makin” the recovery three
13- صندوق بین المللی پول: قیمت نفت تا دوسال دیگر بالا می‌ماند. BBC Persion. Com یکشنبه ۲۰ مارس ۲۰۰۵
۱۴- october 2004, price water house coopers Also see: OECD , European Economic out look
15- out look no 76 , 2004 OECD Economic
16- Institute for , martin neil baily and jacob
funk Kirkegaard, The us.Economic out look
17- زمان، هادی.عنوان مقاله: معمای عراق و اوپک، خبرگزاری فارسی، چهارشنبه ۳۰ دی ۱۳۸۳
۱۸- تقی خانی،زهرا. عنوان مقاله: تشنجات سیاسی بهای اشک سیاه را لرزاند ، خبرگزاری موج، تاریخ : ۲۵/۲/۱۳۸۳
۱۹- OECD Econamic out look
Interlink model simulations ,2004
20- راستی، سعید. نگاه قیمتهای نفت به عاقبت عراق، منبع روزنامه شرق،یکشنبه ۳ آبان۱۳۸۳
۲۱- محمدی، مهدی. عراق از صادرات نفت خام ۲۰ میلیارد دلار کسب کرد، خبر گزاری فارس ۱۶/۳/۸۴
۲۲- Consequences and policy relicy Responses , OECD oil prise developments: Drivers, .Economic. 18/2004
23- الحکیمی، علی. لشکرکشی آمریکا،استراتژی تنوع منابع نفت، ترجمه: امید صبوری، نشریه اکونومیست (۱۲ سپتامبر ۲۰۰۴)
۲۴- زمانی، هادی. چشم انداز اقتصاد آمریکا وبحران خاورمیانه روزنامه شهری دشنبه ۱ اردیبهشت ماه ۱۳۸۳
۲۵- موسی خانی، علیرضا. جنگ نفت (بخش آخر) روزنامه جام جم دوشنبه ۱۳۸۴ ۱۶خرداد
۲۶- هندلز بلات، عنوان مقاله: از طلای سیاه کردستان عراق چیزی به کردها نمی‌رسد، مترجم: جواد طالعی، دفتر اروپایی شهروند
طرح مساله:
حمله امریکابه عراق با وجود هزینه‌های کلان سیاسی و اقتصادی‌اش برای این کشور، از دیدگاه اقتصادی گسترش و تعمیق و تحمیل رژیم سرمایه داری است، که قلب تپنده آن را نفت تشکیل می‌دهد. این جنگ به خاطر تصاحب منابع نفتی عراق نبود، ولی نفت همواره ماده‌ای استراتژیک برای اقتصاد نظام سرمایه‌داری محسوب می‌شود. از لحظ موقعیت ژئوپلتیک عراق در بطن منطقه نفت خیر خاورمیانه قرار دارد. به دلیل سیاستهای غلط حزب بعث در اقتصاد عراق، در حال حاضر بیش از ۹۵% درآمدهای این کشور را در آمدهای حاصل از فروش نفت تشکیل می‌دهد.([۱]) ۰(یعنی اقتصاد کاملا تک محصولی) ذخایر اثبات شده نفت این کشور ۱۱۵ میلیارد بشکه است که بعد از عربستان دومین کشور نفت خیز جهان است و هنوز ذخایر اثبات نشده فراوانی نیز وجود دارد. اما تولید روزانه نفت در عراق به روزی ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه محدود مانده است. به دلیل آنکه در اثر جنگ صنعت نفت عراق به شدت صدمه دید و بعد از جنگ نیز تاسیسات و خطوط لوله‌های نفت در عراق به ویژه خط لوله شمال که نفت را از کرکوک به بندر جیحان در ترکیه انتقال می‌دهد، به وسیله انفجارات بمب بی‌مصرف ماند. در رابطه با میزان استخراج نفت عراق با روزانه ۱/۲ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که حدود۳/۱میلیون بشکه آن صادر می‌شود. با در نظر گرفتن قیمت نفت بشکه‌ای ۵۰ دلار میزان درآمدهای نفتی این کشور روزانه ۵۶ میلیون دلار و در سال بیش از ۲۳ میلیارد دلار خواهد بود. این در حالی است که میزان تولید نفت عراق در زمان رژیم صدام روزانه بیشمار از ۹/۲ میلیون بشکه بوده است. جنگ عراق موجب افزایش شاخص سهام بورس در کشورهای حاشیه خلیج فارس شد و بسیاری از شرکت های این کشورها قراردادهای پرسودی را امضا کردند اماکارشناسان اقتصادی عقیده دارند در دراز مدت کشورهای حاشیه خلیج فارس با بازگشت عراق به بازار نفت بیشتر از سودی که در آغاز احیای اقتصادی عراق به دست می‌آورند، زیان خواهند دید.([۲]) با اینکه هنوز برای سخن گفتن از رونق اقتصادی عراق زود است. اما نشانه‌هایی وجود دارد که غول خفته عراق درآینده امکان دارد به یک قدرت اقتصادی منطقه‌ای تبدیل شود. علاوه بر ذخایر عظیم نفتی، این کشور دارای یک نیروی کار ماهر و یک اساس مستحکم برای توسعه کشاورزی نیز می‌باشد. در دراز مدت، رونق اقتصادی عراق عوارض منفی برای سایر کشورهای منطقه خواهد داشت. از همه مهمتر افت قیمت نفت است. پس از اینکه عراق تولید و صادرات نفت را با ظرفیت کامل آغاز کند. قیمتها سقوط خواهند کرد و درآمدهای نفتی سایر کشورهای خلیج بین ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش خواهد یافت. بدیهی است با توجه به عملیتهای انتحاری انفجار خطوط نفت و تاسیسات نفتی عراق، تیراندازی پراکنده به نیروهای ائتلاف، غارت تجهیزات نفتی، رواج گسترده قاچاق محصولات نفتی، جملگی حکایت از آن دارند که تامین امنیت وثبات وراه اندازی تولید نفت عراق با دشواریهای فراوان مواجه است.([۳]) در شرایطی که سرمایه‌گذاری لازم فقط برای رسیدن به سطح تولید پیش از جنگ، ۷ میلیارد دلار برآورده شده است، روزانه حدود ۷ تا ۸ میلیون دلار هزینه اضافی نیز بر اثر عملیات خرابکارانه درماههای اول پس از سرنگونی صدام بر این کشور تحمیل شده است. البته نحوه بازسازی عراق آغاز شده است و طبق طرحهای آمریکا محور قرار گرفتن نفت به عنوان مهمترین منبع برای بازسازی این کشور مورد توجه قرار گرفته است. و آمریکا قصد دارد صنعت نفت عراق را به طور کامل خصوصی کند. در این زمینه گفته می‌شود که یکی از مدیران بریتیش پترولیوم به عنوان مسئول بازسازی صنعت نفت عراق تعیین خواهد شد.
اهداف تحقیق:
از آنجائیکه کشور عراق دومین کشور ثروتمند جهان از لحاظ منابع نفتی است، هدف از این پژوهش آن است که تاثیرات جنگ بر کشورهای حوزه خلیج فارس، صادرات نفت عراق بر اعضای اوپک و اقتصاد جهان مورد بررسی قرار گیرد.
اهمیت تحقیق:
اهمیت این پژوهش در آن است که نشان می‌دهد افزایش بهای قیمت نفت و سرازیر شدن دلارهای نفتی به اقتصاد کشورهای صادر کننده نفت(به ویژه خلیج فارس وایران) آیا قادر خواهد بود موجبات توسعه این کشورها را فراهم آورد؟ یا برعکس همانند گذشته (مثلا زمان رژیم شاه) باعث وابستگی هر چه بیشتر این کشورها به غرب و برگشت سرمابه سمت کشورهای صنعتی خواهد شد. یا اینکه به دلایل مختلف این پطرودلارها حیف ومیل خواهدشد.
سوال اصلی:
تاثیر نفت عراق بر اقتصاد جهان پس از سرنگونی رژیم صدام چیست؟
سوال فرعی:
آیا افزایش تقاضای جهانی نفت، به سرنگونی رژیم صدام مربوط است؟
فرضیه تحقیق:
یکی از دلایل افزایش تقاضای جهانی نفت، کاهش صادرات محصولات نفتی عراق بعد از سرنگونی صدام می‌باشد.
متغیرها و مفاهیم عملیاتی:
کاهش دلایل افزایش تقاضای جهانی نفت چیست؟
دلایل صادرات محصولات نفتی عراق چیست؟
روش تحقیق:
روش این پژوهش مبتنی بر جستجو در سایتهای اینترنتی بوده است. کلیه منابع فارسی به جز منابع انگلیسی از اینترنت اقتباس شده است.
مشکلات وموانع تحقیق:
ازمشکلات این پژوهش می توان کمبود اطلاعات موجود در زمینه موضوع تحقیق در منابع کتابخانه و فیلتر گذاری بسیاری از سایتهای اینترنتی می‌توان شمرد که جای تاسف است.
سازماندهی تحقیق
این پژوهش مشتمل بر یک مقدمه، سه فصل و یک نتیجه گیری می باشد. در فصل اول ابتدا در طرح مسئله یک تصویر کلی از وضعیت نفت عراق وآینده آن در معادلات اقتصادی جهان ترسیم شده است و بعد به ترتیب اهداف تحقیق، اهمیت تحقیق، سوالات اصلی وفرعی، فرضیه تحقیق، متغیرها و مفاهیم عملیاتی و روش تحقیق و مشکلات و موانع تحقیق و در نهایت سازماندهی تحقیق ذکر گردیده است. در فصل دوم به رابطه میان نفت عراق و جنگ دوم خلیج فارس پرداختیم که این فصل شامل دو گفتار است: الف- ریشه‌های جنگ دوم خلیج فارس و مسئله نفت که به مشکلات اقتصادی در آمریکا و مسئله تقاضا اشاره می کند و گفتار دوم: ب- اثرات جنگ دوم خلیج فارس بر افزایش قیمت نفت، دراین قسمت ضمن بررسی علل افزایش نفت یکی از دلایل آن کاهش صادرات محصولات نفتی عراق از مجموعه کشورهای صادر کننده و دیگر افزایش جهانی مصرف نفت وازدیاد تقاضا اشاره می‌شود. در فصل سوم به مبحث نفت و اقتصاد جهانی پرداختیم که شامل سه گفتار می‌باشد و در پایان از بحث یک نتیجه گیری کلی گرفته‌ایم.
فصل دوم: نفت عراق ومسئله جنگ
الف – ریشه‌های جنگ دوم خلیج فارس ومسئله نفت:
از آنجائیکه اصالت سود در اقتصاد حرف اول را می زند واصولا اخلاق جایی در نظام سرمایه داری ندارد لشکرکشی و حمله به سایر کشورها نیز معنا پیدا می‌کند. به این شرط که در بلند مدت سود اقتصادی را افزایش دهد.([۴])جنگ خلیج فارس به خاطر نفت نبود بلکه به دلیل اقتضاعات ونیازهای رژیم سرمایه‌داری بود بدین صورت که اقتصاد آمریکا برای نخستین بار در ۱۹۲۹ دچار یک بحران (رکود) گردید وبه تبع آن چون ایالات متحده با بسیاری از کشورهای جهان دارای مبادله و مراودات اقتصادی بود، اقتصاد جهانی دچار بحران گشت و در همان زمان کینز ظهور کرد ونظریه دخالت دولت در اقتصاد برای رفع موانع اقتصادی را مطرح کرد. در سده اخیر دولتمردان آمریکا نوع دیگری از دخالت در امور اقتصادی را برگزیده‌اند وآن ایجاد بحران وجنگ در سایر نقاط جهان برای افزایش تقاضا می‌باشد. چرا که اصولا کینز معتقد است که مشکل اقتصاد در سمت تقاضا می‌باشد و نه در سمت عرضه واعلان می دارد. که حتی اگر هیچ کاری برای یک گروه از انسانهای قادر به کار وجود نداشت، برای تقاضا آنها را به دو دسته تقسیم کنید. گروه اول مشغول به کندن زمین شوند و گروه دوم آن را پرکنند و به این ترتیب با پرداخت حقوق ومزایا به انها تقاضا ایجاد می‌شود. عملکرد در حزب دموکرات و جمهوری خواه در آمریکا و یا کارگر و محافظه کار در انگلستان در صورتیکه منافع ملی تهدید شود، یکی است. (مثلا کودتای ۲۸ مرداد که در زمان حزب کارگری در انگلستان رخ داد و یا واقعه طبس که زمان کارتر از دموکراتها رخ داد) ولی به طور کلی مشاهده می‌کنیم امریکاییها با بازی دو حزب دموکرات جمهوری‌خواه هرگاه که اقتصاد آمریکا دچار بحران گشته جمهوری خواهها را به میدان فرستاده‌اند تا در سایه جنگ طلبی آنان بتوانند کمی برای اقتصاد تقاضا ایجاد کنند و سپس با کناره‌گیری آنان دموکراتها می‌آیند که هم از بعد سیاسی و کاهش فشار روانی افکار عمومی گره گشا هستند هم می‌توانند ثمرات جنگی را که جمهوری خواهها به راه انداخته‌اند، جمع کنند.([۵]) در اوایل سال ۱۹۹۱ وقتی اقتصاد آمریکا با بحران مواجه بود، صدام حسین به کویت حمله برد (البته با چراغ سبز آمریکا) و سپس ایالات متحده با رهبری بوش پدر به عنوان ناجی بین‌المللی وارد صحنه شد و با ریختن هزاران بمب و موشک و برحاک عراق حجم انبوهی تقاضای نظامی ایجاد کرد. سپس دموکراتها با ریاست جمهوری کلینتون وارد صحنه شدند و دست آوردهای اقتصادی آنرا بر چیدند، به نحوی که رشد اقتصادی آمریکا در آن زمان به معجزه اقتصادی تشبیه شد. (البته دلایل دیگری هم در حمله به عراق وجود داشت وآن این بود که صدام یک مهره بود تا زمانی که مورد استفاده آمریکا و غرب واقع می‌شد، خوب بود وزمانی که تاریخ مصرف او تمام شد، بد شد. و از طرفی دیگر نظام بین‌الملل و اقتصاد جهانی نمی توانست بپذیرد که بیش از ذخایر نفت دنیا (عراق + کویت) در اختیار یک آدم روانی مانند صدام حسین باشد – حال و در آستانه رکود مجدد اقتصاد آمریکا بایستی تدبیری اندیشه می‌شد تا از این رکود جلوگیری شود و هیچ بهانه‌ای برای این کار بهتر از حادثه یازدهم سپتامبر وجود نداشت. آمریکا آنرا به القاعده و طالبان نسبت داد و به افغانستان یورش برد و با کمک نیروهای شمال (البته پس از ترور احمد شاه مسعود) افغانستان را فتح کرد. با این حساب باید مشکل آمریکا برای رفع رکود اقتصادی بر طرف شده باشد. پس دیگر حمله به عراق چه توجیهی داشت؟
۱- جواد ذاکر کارشناسی اقتصادی، عنوان مقاله افت یارانه‌های حزب بعث برای مدیران جدید اقتصاد عراق جمعه ۲۹ آریل ۲۰۰۵ جام جم آن لاین
۱- هرمان شر، عنوان مقاله: چالشهای صنعت نفت در عراق، ترجمه: عباس فیاضی منش، مجله آفتاب، شماره ۲۳ اسفند ۱۳۸۲
۱- هوکمرکولیک، عنوان مقاله: بی‌نصیب از نفت عراق، مترجم آتوسابی طرف منبع اکونومیست، ۵ آوریل ۲۰۰۵
۱- یحی سادوفسکی،جنگ برای نفت، منبع اوموند دیپلماتیک ۲۰۰۳
۱- همان منبع
مقاله تاثیر نفت عراق بر اقتصاد جهان پس از سرنگونی رژیم صدام
