معمولا چنین به نظر می رسد که طراحی بیمارستان عاری از هرگونه خلاقیت بوده و بیشترین کمبودها در زمان نظم بخشیدن به پلان ساختمان بروز می نماید. صفاتی که (اکثرا به حق) چون یکنواختی و استاندارد نثار طرح بیمازستان می شوند و تنها دفاع این است که بگوییم پاسخگویی به نیازهای عملکردی ما را مجبور به ایجاد چنین طرحهایی نموده است.
با وجد این هنوز راه حلهای ابتکاری با توجه به احتراز شبیه سازی و یا نادید گرفتن نیازهای عملکردی وجود دارند . طراحی بیمارستان در نظر علمی باید از کارایی عملی برخوردار شود .عملکردی وجود دارند . طراحی بیمارستان از نظر علمی باید از کارایی عملی برخوردار شود .البته باید به تقدم و تاخر در این جمله دقت شود که این مطلب از مقاصد و اهداف ما در طراحی بیمارستان بوده است .
کلیات بیمارستان : هزینه های مربوط به ساخت یک بیمارستان، بسیار بالا است. بنابراین، مدیریت پروژه و طراحی مجموعه ضروری است. به حداقل رساندن هزینه های پروژه و کارکنان باید یک اولویت باشد.
طراحی پروژه باید در برگیرنده مشاوره های فشرده با مشتریان، پزشکان، مهندسین معمار، طراحان و کارشناسان بیمارستانی در طول مراحل اولیه باشد تا خطر تصمیمات نامطلوب سرمایه گذاری و افزایش ناخواسته هزینه های عملیات را از میان بردارد. بر اهمیت همکاری میان مهندسی معمار، مدیران و کارشناسان فنی نمی توان تأکید بیش از اندازه کرد.
پس از طراحی شکل کلی پروژه، مرحله طراحی ساختمان که تعیین کننده سازه و شکل بیمارستان و نیز تدارکات خدمات و سیستم های مهندسی و جزییات امکانات و تجهیزات پزشکی است مورد نیاز می باشد.
اظهارنظرهای کلی : موسسات و سازمان های پزشکی، ارایه کننده درمان و مراقبت از بیماران با شرایط مزمن و حاد است. هدف های مراقبت پزشکی از نظر ماهیت و میزان گوناگون است و باید دقیقا مشخص باشند. بنابراین، بیمارستان ها از نظر تعداد تخصصها و دپارتمان های تخصصی و امکانات درمانی، تدارک و تهیه داروهای شفابخش ، داروهای بازدارنده و نقاهت، معاینه (تشخیص) و درمان، میزان مراقبت ، استاندارد پذیرش و میزان آسایش و رفاه، مراقبت روانی، فعالیت های آموزشی و پژوهشی متفاوت هستند. در حالی که پیش از این بیمارستان ها را با آگاهی طراحی می نمودند، امروزه تمایلی را می توان نسبت به راحتی روز افزون امکانات مشاهده کرد. بیمارستان های مدرن از نظر ظاهری شبیه هتل ها هستند؛ جوی مسکونی به نظر می رسد که نسبت به شرایط بهداشتی سخت بیمارستان های قدیمی ز اهمیت بیشتری برخوردار است. طول اقامت بیماران به شدت کوتاه تر می شود و اتاق های یک یا دو تخته (به خصوص برای بیماران خصوصی) ترجیح داده می شوند.
تقسیم بندی و تعیین حدود : بیمارستان های عمومی، به قسمت های عملیاتی مراقبت، معاینه و درمان، تدارک، قسمت اداری و تکنولوژی تقسیم می شوند. علاوه بر این ها قسمت های مسکونی و احتمالا آموزش و تحقیق و پشتیبانی عملیات خدماتی نیز وجود خواهد داشت. همه این قسمت ها در داخل بیمارستان دقیقا مشخص می شوند. این گزینه ها، با در نظر گرفتن ترتیب قسمت های مختلف، از تنوع زیادی برخوردارند اما حفظ کوتاه ترین ارتباط افقی و عمودی همزمان با تعیین حدود هر بخش عملی مهم است و تا حد امکان انجام می شود.
طراحی ساختمان : ساختن یک بیمارستان، یک پروژه بسیار پیچیده است و نیازمند طراحی سیستماتیک برای ارایه بهداشت و انعطاف مورد نیاز است زیرا شمار زیادی از افراد را در بر می گیرد. مراحل ساخت باید برآوردنده نیازهای این عملکردها باشد: پذیرش، تحقیق (در بیمارستان های دانشگاهی)، آموزش، فعالیت پزشکی، ذخیره سازی و مدیریت یک متدلوژی مناسب طراحی، با به کارگیری تنوعی از ابعاد فضاها و تاسیسات به تحقیق این امر کمک می کند.
تیم طراحی، متشکل از آرشیتکت ها، دکترها، نرس ها، مهندسین و کارکنان اداری باید هم در خلال طراحی و هم در مراحل ساخت، همکاری نزدیکی با هم داشته باشند، زیرا طرح اولیه در هر مرحله قبل از تکمیل می تواند به دلیل عدم پیش بینی توسعه که ایجاد نقص و اشتباه می کند تغییر یابد.
8 تا 10 سال طول می کشد تا یک پروژه بیمارستانی از مرحله گفتگو برای طرح اولیه به مرحله بهره برداری برسد. این زمان برابر زمان مورد نیاز برای پیشرفت و ایجاد یک نسل جدید تکنولوژی پزشکی است که این امر باعث این خطر می شود که اگر روش های طراحی و ساخت معمولی مورد استفاده قرار گیرد، ساختمان در زمان بهره برداری خارج از رده باشد.
برای آن که طرح ساختمان واقعیت گرایانه باشد، همکاری با حرف و صنایع مربوطه از شروع کار از اهمیت برخوردار است. به عنوان مثال، از آن جا که ابعاد و اندازه های تجهیزات به موازات پیشرفت های تکنولوژی کامپیوتر مرتبا در حال تغییر است، این امر در نظام فضاها تاثیری به سزا دارد. ابعاد دپارتمان های خاص (مثلاً رادیولوژی و رادیوتراپی) نیز در سال ها اخیر تغییر قابل ملاحظه ای داشته است به طوری که مشاوره با کاربران موردنظر از اهمیت بالایی برخوردار است.
اصلاحات خدمات بهداشتی، تأثیر به سزایی به طراحی بیمارستان ها در آینده خواهد داشت به همان تربیت که روند خروج تخصص های پزشکی از بیمارستان های عمومی و ساخت مراکز کلینیک جداگانه با مدیریت خاص خود (مثلاً رادیولوژی، کلینیک های روزانه سالمندان، مراکز درمانی سیار) وجود دارد. به علاوه، عوامل جلوگیری از حریق و
کاهش سروصدا و نیز مقررات ساختمان سازی و ضروریات گروه های حرفه ای مربوطه تأثیر بیشتری بر طراحی می گذارند.
دوره کاربری : بافت ساختمان، کارهای داخلی و تجهیز، مشمول دوره های زمانی متفاوت کاربری است.
برای آن که قابلیت انعطاف برای جانمایی بخش های مختلف وجود داشته باشد، سازه را باید تا حد امکان از نوع قاب انتخاب نمود. تاسیسات و عناصر داخلی، بسته به دپارتمان و دوره های زمانی، تقریبا هر 5 تا 10 سال تغییر می کند که می تواند بر ترتیب فضاها تأثیر داشته باشد، به خصوص برای تجهیزات بزرگ تخصصی نصب و حذف این تجهیزات را باید در طول مرحله طراحی در نظر داشت به طوری که ساختار ساختمان دچار تخریب و بازسازی نشود (البته می تواند اثرات هزینه ای جدی در برداشته باشد.)
اقتصاد : تغییرات احتمالی، در کاربری بر طراحی ساختمان و متدلوژی ساخت و ساز اثر می گذارد. این معیار را باید در ارزیابی های اقتصادی و مراحل کاری و ترتیب کلی اعمالی اداری و عملکردی در نظر گرفت. هزینه های ساختمانی .
هزینه های ساختمانی باید با مقررات مربوطه هماهنگ باشد. نمونه تخصیص هزینه ها به تریبت زیر است
طراحی ساختمان های جدید، باید برای هر تخت بیمار حدوداً m2100-70 وm2280-200 برای هر تخت (برای تغییرات) در نظر گرفت (که در برگیرنده تمامی فضاهای جانبی همچون کنترل های محیطی و فضاهای ذخیره سازی و انبار است).
قوانین طراحی : بیمارستان ها اغلب در چندین فاز ساخته شده و یا در مراحلی به بیمارستان های موجود اضافه می شوند.
پیوستگی : از ابتدای اولین مراحل طراحی، شفافیت، وضوح و صمیمیت باید در میان تیم طراحی، برای پیوستگی میان حوزه های عملیاتی به وجود آید. نیاز به همکاری نزدیک میان دپارتمان های متعدد بیمارستانی، با نزدیک بودن به هم تسهیل می شود.
مفاهیم طراحی : در بیمارستان اهمیت چندانی ندارد. از نظر برخی متخصصین، اتاق هایی در قسمت شمالی لازم است تا بیماران در معرض نور مستقیم آفتاب نباشند.
مفاهیم: یک بیمارستان موجود باید توسعه یابد، طراحی شامل چهارفاز ساختمان سازی است. یک محوطه محصور بزرگ، مانند یک پارک ایجاد می شود که پنجره ها این امکان را داشته باشند تا بدون مشکلات محافظت در برابر سروصدا به طرف آن باز شوند.
شکل های ساختمان : شکل یک ساختمان، به شدت از چگونگی دسترسی به آن و مسیرهای رفت و آمد متأثر است. بنابراین، در این مورد تصمیم گیری شود که یک شکل مانند ستون فقرات با شعبات (دپارتمان های فردی) انتخاب شود یا مسیرهای رفت و آمد از یک هسته مرکزی به شکل شعاع ها خارج شوند.
باید به بسط و گسترش آینده هم توجه داشت، این کار، با ادامه مسیر و هسته اصلی به راحتی امکان پذیر است.
از مسیرهای رفت و آمد مستقل باید پرهیز کرد زیرا آن ها هر گونه کار گسترش را بسیار پرهزینه و قابل قطع شدن می سازد.
تنظیم ارتباطات عمودی داخل یک بیمارستان باید طوری طراحی شود که قسمت های عملکردی- مراقبت، درمان، تأمین، دسترسی به بیماران ممنوع الملاقات، حیاط سرویس، گاراژ زیرزمینی، انبارها، قسمت های اداری، خدمات پزشکی- به صورت کارآمد به هم مرتبط و در دسترس باشند.
یک جانمایی موثر می تواند به ترتیب زیر باشد:
طبقه آخر: محل فرود هلی کوپتر، اتاق دستگاه های ایرکاندیشن، مدرسه پرستاری، آزمایشگاه ها،
طبقه دوم و سوم: اتاق های بیماران،
طبقه اول: قسمت جراحی، استرلیزاسیون مرکزی، مراقبت های ویژه، زنان، بیمارستان کودکان،
طبقه همکف: ورودی، رادیولوژی، خدمات پزشکی، آمبولانس، ورودی برای بیماران ممنوع الملاقات، اتاق های بیماران اورژانس، اطلاعات، اداری، کافه تریا،
زیرزمین: انبارها، فیزیوتراپی، آشپزخانه، اتاق دستگاه های گرمایشی و تهویه، رادیوتراپی، شتاب دهنده خطی، و
زیرزمین دوم: گاراژ زیرزمینی، تأمین برق.
1 سایت
1-1-توصیف شهر تهران (اقلیم-تاریخ) سیر تحول کاربری خدمات درمانی
1- حکومت قاجاریه از ناصرالدین شاه تا کودتای سردار سپه : در زمان ناصرالدین شاه اولین عناصر از کاربری درمانی یعنی دو مریضخانه در خیابانی که به همین دلیل مریضخانه نامیده می شود و بعد ه خیابان سپه تغییر نام داد، تاسیس گردید. (بیمارستان سینا) و مریضخانه دیگری در محل قورخانه دائر گردید. بدین ترتیب اولین مریضخانه های تهران در کنار عناصر اصلی استخوانبندی شهر جای گرفتند.
2- حکومت پهلوی اول : در این دوره 10 الی 12 بیمارستان احداث شده اما با توجه به نیاز فضایی بیمارستان ها، اکثر این عناصر احداثی در فضای کم تراکم خارج از محدوده مرکزی و استخوانبندی اصلی شهر و بر محورهای اصلی ارتباطی با خارج شهر واقع شده اند. هرچند که در دوران های توسعه شهر نه تنها به تدیج در داخل شهر جای گرفتند بلکه جزئ نقاط پر تراکم نیز محسوب می شوند.
از بیمارستان های مهم احداث شده در این زمان می توان از بیمارستان فارابی، رازی، فیروزآبادی، طرفه و بیمارستان 500 تختخوابی نام برد.
3- حکومت پهلوی دوم و حکومت جمهوری اسلامی (بعد از بهمن 1357) : در این دوران براساس رشد جمعیت شهر تهران فضای درمانی بیشتری مورد نیاز بوده اما نحوه جای گیری اغلب این فضاها به گونه ای بود که خارج از محدوده متراکم مرکزی، در هر دوره ای شکل می گرفت. با توجه به روند توسعه شهر مانند دوران قبلی، باز هم بافت شهر در روز توسعه، آنها را احاطه می نمود.
به طور کلی جای گیری این عناصر نقش عمده ای در شکل گیری استخوانبندی نداشته و در جای گیری آنها بیشتر نحوه دسترسی و موجود بودن اراضی کافی مدنظر بوده و لذا عمدتا در محدوده اصلی شهر و یا در نزدیکی آن واقع شده اند. بعضی بیمارستانهای بزرگ (طالقانی- سعادت آباد) نیز در مناطق حاشیه ای شهر قرار گرفته اند. از راسته هایی که در آن تعداد زیادی بیمارستان احداث شده است، خ بلوار کشاورز، خیابان آبان و خیابان قائم مقام فراهانی می باشند.
از عناصر مهم احداث شده این کاربری می توان از بیمارستان تهران کلینیک، بیمارستان خاتم الانبیا، بیمارستان بقیه الله الاعظم، بیمارستان میلاد نام برد.
برخی از بیمارستان ها در مجاورت مراکز آموزشی احداث شده اند از آن جمله بیمارستان آیت الله طالقانی در مجاورت دانشگاه شهید بهشتی، قابل ذکر می باشد.
گسترده شهر تهران و الگوی ساختاری آن : در ساختار کالبدی استخوانبندی تهران، وجود یک هسته مرکزی قوی بارزترین مشخصه آن است که مرکز ثقل فعالیت های شهر نیز می باشد. این مرکز که همان هسته اولیه و قدیمی شهر تهران است، به صورت مرحله ای و پوسته ای تدریجا توسعه یافته است. ساختار درونی این هسته مرکزی به صورت یک شبکه از محورهای خطی یا راسته ها در ترکیب با هسته های مجاور و متعدد آن است.
محدوده تقریبی این هسته مرکزی از شمال تا حدود خیابان عباس آباد، از جنوب تا حدود خیابان شوش، از شرق تا حدود هفده شهریور و از غرب تا سی متری کارگر می رسد.
الگوی رشد این هسته مرکزی، در امتداد راه های اصلی منتهی به آن است که به مثابه شعاع هایی از آن خارج شده و در جهت های مختلف به صورت خطی رشد نموده است.
چنین جایگاهی در استقرار شهر همراه با اختلاف ارتفاع شمال و جنوب و پستی و بلندی های پراکنده درون محدوده ساخت و ساز شده شهر، ایجاد کننده ویژگی های بصری و ریخت شناسی شهری شده است.
سیر تحول استخوانبندی شهر تهران
1- اوایل دهه 20.
2- اواسط دهه 40.
3- دهه 30 به بعد.
4- اوایل دهه 50.
5- دهه 50 به بعد.
موقعیت استقرار شهر و بستر طبیعی آن : منطقه تهران در پهنه ای بین کوه و کویر در دامنه جنوبی البرز گسترده شده است. پهنه استقرار شهر تهران از سمت جنوب و جنوب غربی به دشتهای همواره شهریار و ورامین منتهی می شود و در سمت شمال و شرق به وسیله کوهستان محصور شده است. به طور کلی می توان تهران را به دو بخش کوهپایه و دشت تقسیم نمود. حد طبیعی فضای جغرافیایی تهران در کوه و دشت توسط دو رودخانه جاجرود و کرج مشخص می شود که در نزدیکی کویر نمک در جنوب شرقی تهران به یکدیگر می پیوندد.
مکان استقرار شهر تهران از شمال به جنوب به 3 منطقه اصلی قابل تفکیک است:
1- ارتفاعات شمالی کوهستان شمیران ____ به صورت یک توده سنگی مرتفع، دیواره شمالی شهر را تشکیل می دهد و بر تمام فضای شهر و منطقه تهران مشرف است.
2- دامنه های البرز است که به تپه ماهورهای پایکوهی منتهی می شود ___ دره های کوهستانی مانند اوین، درکه، حصارک، سوهانک و … در این دامنه ها تشکیل یافته اند.
3- جایی است که شهر اصلی تهران بر آن مستقر شده است.
ارتفاع و شیب تهران : گستره کنونی تهران از حدود 900 تا 1800 متری از سطح دریا امتداد یافته است. ارتفاع در میدان تجریش حدود 1300 متر و در میدان راه آهن که 15 کیلومتر پایین تر است 1100 متر است. (یعنی به ازای هر کیلومتر مساحت 5/13 متر افت شیب وجود دارد.)
شیب کل تهران از شمال به جنوب بوده و در بخش های مختلف تفاوت شیب مشاهده می شود.
مقطع شمالی جنوبی به 4 منطقه از نظر شیب بندی تقسیم می شود:
1- در دامنه کوهستانی شمیرانات با شیب 15-10 درصد.
توسعه ی شهر
توسعه ی این شهر به علت وجود کوه البرز در شمال و شمال شرقی آن همچنین فقدان راههای ارتباطی در شرق آن محدود بلکه مسدود گردیده در عوض دشت های هموار تهران-کرج و ورامین در جنوب و جنوب غربی کانون صنایع و خطوط حمل و نقل ( جاده و راه آهن ) نیز میباشد زمینه ساز رشد و توسعه این شهر گردیده است . این شهر علاوه بر توسعه پیوسته خود تا اواسط دوران پایتختی تهران معماری این شهر عمدتا معماری سنتی رایج این مرز و بوم بود هنوز در ارتباط با معماری غرب قرار نگرفته و ریشه های سنتی و بومی خود را داشت .این معماری در ارتباط با اصول معماری سنتی –ویژگی های اقلیمی – شرایط جغرافیایی – و در قالب ساختارهای یک شهر سنتی شکل گرفته بود.
-1-1 زلزله:
با توجه به زلزله خیز بودن تهران مهمترین زلزله ای که طی 25 سال اخیر حادث شده در سال 1952 به عرض 35 درجه شمالی و طول 49 درجه شرقی و شدت 1/7 ریشتر ثبت و عمق کانونی آن 27 کیلومتر بوده است.
لذا جهت مقاوم کردن ساختمان ها، علاوه بر رعایت آئین نامه های معتبر طراحی جزئیات و سازه مناسب برای ساختمان باید پیش بینی گردد.
بررسی احتمالی رویداد گسلش زمینلرزه ای : پش از زمین لرزه 1971 " سن فرناندو" در ایالات متحده گسلش زمینلرزه ای ( گسیختگی سطحی) سبب شد تا تعداد زیادی از منازل مسکونی و ساختمان های تجاری که در حریم گسل وجود داشتند با تخریب کامل روبه رو شوند . نکته قابل توجه در این زلزله تخریب هر نوع سازه با هر درجه ای از مقاوم سازی در این پهنه بود . پس از این رویداد در 22 دسامبر 1972 قانونی تصویب شد که به موجب آن در آمریکا ساخت و ساز تا یک فاصله مشخص از حریم گسل ممنوع گردید و به طور رسمی از 7 مارس 1973 به اجرا گذاشته شد.این سند قانون "آلکوئیست پریولو" نام گرفت و هدف آن جلوگیری از
ساخت و ساز تا یک فاصله قانونی از مکان هایی بود که بیرون زدگی سطحی گسل های فعال در ان دیده می شود.
حریم گسال زمین لرزه ای : حریم گسیختگی سطحی یک گسل زمین لرزه ای فاصله ای از گسل است که کلیه سازه های بشری صرف نظر از میزان آسیب پذیری شان با خطر مستقیم گسیختگی ساختگاه رو به رو هستند . براین اساس هر نوع سازه با هر درجه ای از مقاوم سازی توان مقابله با گسیختگی سطحی را نخواهد داشت و در جهت امنیت سازه هیچ گزینه ای به غیر از تغییر مکان سازه وجود نذارد . گسیختگی سطحی یکی از خطرات رویداد زمین لرزه می باشد که با رعایت فاصله تعریف شده به سادگی قابل اجتناب است . فاصله
تعریف شده به عنوان حریم عموما از 150 متر تا 2 کیلومتر در تغییر است و بر مبنای مطالعات زمین شناسی و حساسیت سازه معرفی می شود.هدف قانون حریم گسل قانونمند کردن توسعه سازه های بشری و زندگی شهری در مجاورت گسل های فعال است که بدین ترتیب خطر گسیختگی مستقیم ناشی از زمین لرزه کاهش می یابد . فاصله قانونی برای سازه های مسکونی عادی تا 200 مار از شاخه های گسلی که احتمال وجود آن تایید شده و 60 متر برای گسل های فعال لرزه زایی است که بدقت و با شواهد کافی موقعیت آن اثبات شده است.
گسلش شمال تهران : سامانه گسل شمال تهران متشکل از گسل هایی است که در پهنه شمال و باختر تهران با طول تقریبی 95 کیلومتر قرار گرفته است و بخشی از این سامانه مرز میان کوه و دشت در شمال تهران را شامل می شود . روند بخش خاوری گسل خاوری-باختری با شیب به سوی شمال و در بخش باختری آن شمال باختری-جنوبی خاوری با شیب به سوی شمال خاوری است. ساز و کار گسل شمال تهران فشاری و راستالغز چپگرد است . سیستم گسلی شمال تهران شیبی متغیر بین 10 تا 80 درجه را دارا می باشد و شامل 3 بخش بوده و از خاور به باختر عبارتند از : گسل لشگرک به طول 25 کیلومتر – گسل کن به درازی 27 کیلومتر و گسل ماهدشت-کرج به درازی 43 کیلومتر که در یک قالب پلکانی نردبانی قرار گرفته اند.
وجود گسل های متعدد معکوس نظیر گسل های باغ فیض داوودیه محمودیه نشانگر بالا آمدگی بخش جنوبی (فرو دیواره) گسل شمال تهران می باشد.زارع و همکاران بر اساس مطالعات دور سنجی (نگاره های هوایی و ماهواره ای) و با توجه به تغییر مسیر آبراهه ها و تغییر شکل چپگرد مخروطه افکنه ها و آبراهه ها بر روی افتگاه گسل شمال تهران ساز و کار چپگرد را برای این گسل مسلم دانستند.
این احتمال وجود دارد که زمین لرزه های 855-856 و 1177 میلادی به دلیل گسیختگی گسل شمال تهران روی داده باشند. وابستگی زمین لرزه های تاریخی به این گسل مهم هنوز مورد تردید است .
لرزه زایی گسل شمال تهران همواره به عنوان یک سوال مهم مد نظر بوده است چرا که با وجود کواترنری بودن این گسل هیچ شاهدی از لرزه زایی آن در دسترس نبود. بررسی های پژوهشگاه بینالمللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در سال 1378 برروی گسل های مشاء و شمال تهران بصورت حفر ترانشه برروی گسل شمال تهران با موفقیت همراه نبود و نتیجه ای را به همراه نداشت
.سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در سال 1382 موفق به باز نمودن ترانشه ای شد که شواهدی از رویدادهای لرزه ای را آشکار ساخت . این ترانشه با عمق تقریبی 5 متر و طول 20 متر در کیلومتر 25 جاده تهران-کرج در یک محدوده نظامی حفر شده و اکنون در حال چینه نگاری است . گرچه سن سنجی لایه های این ترانشه با فناوری های نوین در دست انجام است با این وجود دانش کنونی ما از دیدگاه زمین لرزه ای را دارا بوده و رعایت حریم ساخت و ساز و توسعه شهری به دلیل درس های حاصل از زمین لرزه های فاجعه بار از فلات ایران الزامی است.
شامل 200 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود پروژه طرح مرکز بهداشتی و درمانی شهری - طراحی بیمارستان
