فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 246 صفحه
چکیده
درباره روابط زن و مرد و دختر و پسر برداشتهای گوناگونی از آموزههای اسلام وجود دارد. برخی به حضور حداقلی زن در اجتماع و محدود بودن روابط زن و مرد فتوا میدهند و عدهای، با سفارش زنان و دختران به حضور بیشتر در محیطهای اجتماعی، آنان را به تحصیل، کار و روابط اجتماعی بیشتر تشویق میکنند. گروهی دیگر با عنوان حمایت از حقوق زنان، به ترویج هنجارهای غربی و تبلیغ لزوم اختلاط دختران و پسران میپردازند.
با توجه به آنچه گفته شد، اهمیت پرداختن به این موضوع و تبیین دیدگاه اسلام درباره روابط زن و مرد پاسخ به پرسشهایی در این زمینه ضروری مینماید.
این پژوهش به موضوعهایی مانند ارتباط میان دختر و پسر، نمونههای تاریخی، بایستههای موضوع، نگاه دینی و غیردینی به این موضوع و تبیین راهکارها در این زمینه میپردازد.
گروه جامعهشناسی و مطالعات فرهنگی مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما از پژوهشگر ارجمند، جناب آقای عبداللّه جوان که این پژوهش را به سامان رسانده است، سپاسگزاری میکند و امیدوار است رهآورد این اثر برای اصحاب رسانه و برنامهسازان ارجمند، سودمند باشد.
فهرست
دیباچه
پیشگفتار
بخش اول: مقدمه
فصل اول: کلیات
- ضرورت و اهمیت بحث
- اهداف پژوهش
- پرسشهای پژوهش
پرسشهای فرعی
پرسشهای فرعی
پرسشهای فرعی
پرسشهای فرعی
- روش پژوهش
- پیشینه پژوهش
- کاربرد رسانهای پژوهش
فصل دوم: مقدمات محتوایی
- گونههای رابطه با جنس مخالف
الف) روابط معمول اجتماعی میان دو جنس
ب) روابط مبتنی بر پیوندخواهی جنسی
- ویژگیهای غریزه جنسی
الف) قدرت غریزه
ب) رابطه غریزه جنسی با تشکیل خانواده و تولیدمثل و تأثیر آن در تنظیم اجتماع
ج) تحریکپذیری زیاد
د) پیوند غریزه با عاطفه
ه) امکان تبدیل شدن به بیماری و برهم زدن تعادل زندگی
و) تفاوت نیاز جنسی در مرد و زن
- ملاحظههایی در تنظیم روابط
بخش دوم: روابط از دیدگاه اسلام
فصل اول: آسیبشناسی انواع رابطه
- رابطه مبتنی بر پیوندخواهی جنسی (روابط جنسی)
- روابط معمول اجتماعی
فصل دوم: دیدگاهها و جهتگیریهای کلی
- توجه به سعادت دنیا و آخرت
- توجه به کرامت انسانی و نفی تلقّی حیوانی از انسان
- تأکید بر حرمت شخصیت زن و پرهیز از نگاه ابزاری به او
- توجه به واقعیتهای وجودی زن و مرد (نیازها، گرایشها و اقتضائات)
- جهتدهی صحیح و سالمسازی روابط اجتماعی
- فصل سوم: سالمسازی روابط اجتماعی و کاهش محرکهای جنسی خارج از محدوده روابط زوجین
- مراقبتهای لازم در روابط خانوادگی
- روحیه حیا، عفت و بزرگواری و احترام متقابل
- حجاب و نهی از هرگونه خودآرایی و رفتار تحریکآمیز
- نگاه به نامحرم، خلوت با نامحرم و اختلاطهای غیرضروری
- غیرتورزی مردان
- امر به معروف و نهی از منکر و مجازات فحشا
فصل چهارم: نظریههای مربوط به حضور دختران و زنان در اجتماع
- نظریه اضطرار
- نظریه اختلاط
- نظریه معروف
فصل پنجم: دیدگاه اسلام درباره رابطههای دوستانه میان دختر و پسر
فصل ششم: راه‌کارهای مشروع برقراری روابط جنسی در اسلام
- ازدواج دایم و اهمیت آن
- سن مناسب برای ازدواج
بخش سوم: تنظیم روابط در غرب
- رویکردهای رایج در قرون وسطا و دوره رنسانس
- رویکردهای رایج در عصر حاضر
- زمینههای اثرگذار بر شکلگیری نظام رفتار جنسی در غرب
الف) تضعیف باورهای دینی و نسبی شدن دین و اخلاق
ب) فردگرایی، دنیامحوری و اصالت سود و لذت
ج) فمینیسم و رواج اندیشه تساوی زن و مرد
د) باورها و سنتهای غلط در قرون وسطا
هـ) نبود قوانین مذهبی و رسمی و هنجارهای اخلاقی ضابطهمند
و) صنعتی شدن جوامع
ز) گسترش سرمایهداری و مصرفگرایی
- تفاوتهای اصلی نظام رفتار جنسی در اسلام و غرب
بخش چهارم: روابط در جامعه ایران و راه‌کارهای اصلاحی آن
فصل اول: روابط در جامعه ایران
- روابط در دورههای گذشته
الف) ایران پیش از اسلام
ب) از صدر اسلام تا اواسط دوره قاجار
ج) از اواخر دوره قاجار تا پیروزی انقلاب اسلامی
د) پس از پیروزی انقلاب اسلامی
- روابط در جامعه امروز ایران
الف) هنجارهای اسلامی در برخوردهای اجتماعی
یک ـ وضعیت پوشش و آرایش
دو ـ وضعیت اختلاط میان زن و مرد در جامعه
سه ـ فرهنگ حاکم بر روابط اجتماعی میان دو جنس
ب) بررسی وضعیت روابط جنسی
ج) مشکلات فراروی ازدواج جوانان
یک ـ طولانی شدن دوره تحصیل، افزایش سن استقلال اقتصادی و مشکل گذران زندگی
دو ـ افزایش سطح توقع جامعه و رواج هزینههای اضافی
سه ـ پیآمدهای گسترش شهرنشینی
چهار ـ رواج فرهنگ غرب
پنج ـ بر هم خوردن توازن جمعیتی میان دختران و پسران آماده ازدواج
د) بررسی وضعیت دختران و پسران در فاصله بلوغ تا ازدواج
هـ) رفتارهای نوجوانان و جوانان در فاصله بلوغ تا ازدواج
یک ـ خود نگهداری و پرهیز از رابطه با جنس مخالف
دو ـ دوستیها و رابط ههای پنهانی
سه ـ دوستیها و رابطههای آزاد
چهار ـ رفتارهای غیرطبیعی و ارضاهای بدلی
و) تحریکهای موجود در جامعه
- آسیبشناسی نظام رفتار جنسی در جامعه ایران
الف) مشکلات روحی و روانی
ب) دینگریزی و اثرپذیری از دشمنان نظام اسلامی
ج) دور شدن از خانوادهها و ناسازگاری با والدین
د) افتادن در دام کامجوییهای بدلی
هـ) رواج بدحجابی، مزاحمتهای خیابانی و دیگر ناهنجاریهای فرهنگی و اجتماعی
و) اعتیاد، مشروبات الکلی و بزهکاریهای مختلف بر اثر ناکامیها و مشکلات روحی
ز) مهاجرت به خارج از کشور
ح) فرار دختران و پسران
ط) آلوده شدن به رابطههای نامشروع و فسادهای اجتماعی گوناگون
فصل دوم: راه‌کارهای اصلاحی
- اساسیترین راه‌کارهای اصلاحی
الف) نهادینه کردن باورها و هنجارهای اسلامی در افراد و گسترش فرهنگ اسلامی در جامعه
ب) آگاهی از فرهنگ غرب و شناخت نقاط قوت و ضعف آن
ج) بسترسازی مناسب برای ازدواج دختر و پسر
د) بستر سازی برای روابط مشروع میان دختر و پسر
- نقش گروهها و نهادهای اثرگذار
الف) خانواده
ب) گروه دوستان و همسالان
ج) مدرسه و دانشگاه
د) رسانهها
هـ) نهادهای حکومتی
بخش پنجم: همراه با برنامه سازان
- بررسی جهتگیریهای کلّی رسانه در زمینه روابط دختر و پسر
- محورهای اصلی در سیاستگذاریهای کلان
- ارزیابی برنامههای رسانه
- پیشنهادهای برنامهای
- پرسشهای مردمی
- پرسشهای کارشناسی
کتابنامه
دیباچه
درباره روابط زن و مرد و دختر و پسر برداشتهای گوناگونی از آموزههای اسلام وجود دارد. برخی به حضور حداقلی زن در اجتماع و محدود بودن روابط زن و مرد فتوا میدهند و عدهای، با سفارش زنان و دختران به حضور بیشتر در محیطهای اجتماعی، آنان را به تحصیل، کار و روابط اجتماعی بیشتر تشویق میکنند. گروهی دیگر با عنوان حمایت از حقوق زنان، به ترویج هنجارهای غربی و تبلیغ لزوم اختلاط دختران و پسران میپردازند.
با توجه به آنچه گفته شد، اهمیت پرداختن به این موضوع و تبیین دیدگاه اسلام درباره روابط زن و مرد پاسخ به پرسشهایی در این زمینه ضروری مینماید.
این پژوهش به موضوعهایی مانند ارتباط میان دختر و پسر، نمونههای تاریخی، بایستههای موضوع، نگاه دینی و غیردینی به این موضوع و تبیین راهکارها در این زمینه میپردازد.
گروه جامعهشناسی و مطالعات فرهنگی مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما از پژوهشگر ارجمند، جناب آقای عبداللّه جوان که این پژوهش را به سامان رسانده است، سپاسگزاری میکند و امیدوار است رهآورد این اثر برای اصحاب رسانه و برنامهسازان ارجمند، سودمند باشد.
انّه ولی التوفیق
گروه جامعهشناسی و مطالعات فرهنگی
اداره کل پژوهش
مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما
پیشگفتار
انسانها در زندگی اجتماعی خود ناگزیرند با یکدیگر معاشرت کنند. زن و مرد نیز به دلیل گرایشهای ویژه عاطفی و غریزی موجود در نهاد انسان، نوع خاصی از روابط میانشان حاکم است که برقراری درست آن، تأثیر بسیاری در سلامت فرد و جامعه دارد. از سویی با توجه به تفاوت تمدنها و جوامع درباره اموری چون تشکیل خانواده و تولید مثل، هنجارهای ویژهای در اینباره در نظر گرفته میشود. اسلام نیز در جایگاه راهنمای بشر در حیات فردی و اجتماعی، آموزهها و ضابطههایی برای شکلدهی برتر به روابط زن و مرد دارد که آگاهی از آنها وظیفه شرعی مسلمانان است. در این میان، روابط دختران و پسران حساسیتهای دارد و جهات خاصی در زمینه این روابط و چگونگی آن باید مورد توجه قرار گیرد. در جامعه ایران پس از دگرگونیهای اجتماعی و فرهنگی، به مسائل مربوط به روابط دختر و پسر، و تنظیم صحیح این روابط بیش از پیش پرداخته شده است و سیاستگذاران فرهنگی و نهادهای فرهنگساز از جمله صدا و سیما وظیفه دارند شناخت کافی و همهجانبهای در این باره به دست آورند. در این پژوهش همت نگارنده بر این بوده است نخست نظر اسلام را درباره روابط دختر و پسر و حدود و ضابطههای آن در حوزه ارتباطات اجتماعی و نیز ارتباط شخصی تبیین کند، اما از آنجا که بحث روابط دختر و پسر، به عنوان زیرمجموعه روابط زن و مرد ارزیابی میشود، به جز در مواردی که اسلام درباره رابطه دختران و پسران جوان رهنمودهای ویژهای دارد، این مسئله با عنوان کلی بررسی روابط میان دو جنس، مطرح شده است. نیز در این اثر، رویکردها و دیدگاههای رایج و مطرح در غرب در زمینه تنظیم روابط میان دو جنس بررسی و همچنین وضعیت روابط زن و مرد و دختر و پسر در جامعه ایران و راه‌کارهای اصلاح آن بیان میشود. در نهایت، به نقش و عملکرد رسانه در فرهنگسازی در زمینه اصلاح روابط و تنظیم درست روابط بر اساس جهتگیریها و آموزههای اسلامی توجه شایانی شده و پیشنهادهایی نیز ارائه شده است. امید است که بتوانیم در راه پیشبرد فرهنگ اسلامی در جامعه تأثیرگذار باشیم.
بخش اول: مقدمه
فصل اول: کلیات
ضرورت و اهمیت بحث
جامعه انسانی از همان آغاز شکلگیری، مجموعهای تشکیلیافته از دو جنس زن و مرد بوده است. همه انسانها با هم تعامل دارند و بدون ارتباط با یکدیگر نمیتوانند بسیاری از نیازهایشان را برطرف سازند. ارتباط زن و مرد ـ جدای از عواملی که موجب ارتباط همه افراد بدون در نظر داشتن جنسیت آنها است ـ عوامل و انگیزههای ویژهای دارد که از عواطف و غریزههای انسانی ریشه میگیرد و زمینهساز شکلگیری نوع خاصی از روابط میان این دو جنس است. نقش روابط زن و مرد در شکلگیری نهاد مهم خانواده و پیوند آن با بقای نسل و دیگر مسائل اساسی زندگی انسان که در بقا و سلامت فرد و اجتماع نقش حیاتی دارند، حساسیت ویژهای را درباره چگونگی تنظیم این روابط پدید میآورد. ازاینرو، در تمدنها و جامعههای مختلف، هنجارهای خاصی برای تنظیم این روابط در نظر گرفته شده است. اسلام نیز به عنوان کاملترین راهنمای بشر در زندگی فردی و اجتماعی، آموزههای خاصی برای تنظیم روابط زن و مرد دارد که شناخت این آموزهها برای هر فرد مسلمان لازم است. در این میان، روابط دختران و پسران حساسیتهای ویژهای دارد و درباره این روابط و چگونگی آن باید بررسیهای دقیقتری صورت بگیرد.
در زمینه موضوع این پژوهش، یعنی روابط دختر و پسر در جامعه ایران، توجه به برخی نکتهها ضرورت اساسی دارد. فرهنگ حاکم در جامعه ایرانی پیش از رژیم پهلوی، فرهنگی با هنجارهای معیّن و تعریف شده بود، ولی از اواخر حکومت قاجار و به ویژه پس از حاکمیت سلسله پهلوی، تلاشهای زیادی برای تغییر فرهنگ ملی و جایگزین کردن هنجارهای غربی به جای سنتها و هنجارهای مرسوم جامعه ایرانی صورت پذیرفت که اگر چه با مقاومت جامعه اسلامی ایران روبهرو شد، ولی در عمل، نوعی التقاط، ناهمگونی و بینظمی و تضاد را بر فرهنگ ایرانی تحمیل کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و جهتگیری جامعه و مسئولان به سمت حاکم ساختن فرهنگ اسلامی بر شئون مختلف زندگی، بسیاری از هنجارهای وارداتی و تحمیل شده بر فرهنگ کشور اصلاح شد. با این حال، هنوز آثار منفی سالها هنجارشکنی در مبارزه با فرهنگ ملی به ویژه در روابط زن و مرد و دختر و پسر به چشم میخورد که باید در اصلاح آنها کوشید.
کتاب جامع بررسی روابط دختر و پسر در ایران و راه‌کارهای اصلاحی آن