لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 8
نقشه بندی حساسیت محیط زیست و ارزیابی اکولوژیک خطوط ساحلی
با تاکید بر آسیب پذیری به ریزشهای نفتی
چکیده
نقشه بندی حساسیت محیط زیست، در ارزیابی اثرات زیست محیطی ناشی از اجرای یک پروژه خاص کاربرد زیادی دارد. یکی از نیازهای اساسی سیستم نقشه بندی حساسیت محیط زیست، نقشه بندی حساسیت اکولوژیک است ،که متکی به شاخص زیست محیطی (ESI) است. ارزیابیهای اکولوژیک با طبقه بندی و فهرست برداری از مناطق طبیعی و زیستگاهها آغاز می شود. برای ارزیابی اکولوژیک، جهت تعیین حساسیت گیاهان، جانوران و اکوسیستم ها از اثرات فیزیکی و شیمیایی در مناطق استفاده می شود. ارزیابی این اثرات، نیازمند اطلاعاتی در مورد پراکنش و فراوانی گونه هایی است که برخی از توسعه ها مانند آلودگیهای نفتی بر روی آنها اثر می گذارد. در این مقاله به شرح روشهای برآورد و ارزیابی اکولوژیک و طبقه بندی میزان حساسیت و آسیب پذیری خطوط ساحلی دریا به ریزشهای نفتی پرداخته شده است که به تهیة نقشه های حساسیت ساحل منجر می شود.
مقدمه:
نقشه بندی، نتیجه نهایی هر مطالعة فضایی و تنها وسیله نمایش پراکنش مکانی صفات کیفی و کمی پدیده ها و فرآیندها در منطقه است. نقشه های حساسیت محیطی، اثرات زیست محیطی احتمالی انواع کاربری سرزمین یا توسعه را در فضای جغرافیایی نشان می دهد.اگر چه نقشه بندی حساسیت محیطی، بر ارزیابی و گزارش اثرات زیست محیطی ناشی از اجرای یک پروژه خاص برتری ندارد، ولی این روش برای برنامه ریزی و مدیریت در مناطق و ارزیابی اثرات اتفاقی طرحهای توسعه، با صرفه تر و کارآمدتر است.
در حال حاضر ارزیابی و بیان اثرات توسعه بر محیط که جزیی از نقشه بندی حساسیت محیط به شمار می روند، از حالت ضمیمه طرحهای جامع بیرون آمده و خود به عنوان برآیند دیگر مطالعات اکولوژیک و اقتصادی - اجتماعی، به راهنمای کارآمد انجام یا عدم انجام و انتخاب گزینه های توسعه تبدیل شده است.
تعریف حساسیت محیطی:
حساسیت محیطی به معنی واکنش آنی اجزای (عناصر) محیطی به تنشی معین و بروز تغییرات جزیی و بخشی در شرایط اکولوژیک است. به عبارت دیگر، حساسیت محیطی درجه ای از آسیب پذیری یا سهولت تحمل آسیب یا اثرات منفی ناشی از اجرای طرحهای توسعه در واحدهای زیست محیطی است(اونق1375).
ارزیابی اکولوژیک:
جمع آوری اطلاعات در خصوص تأثیر احتمالی اثرات بر جوامع انسانی و ساختار محیط زیست یکی از مراحل ارزیابی اثرات محیط زیست(( EIA است.
جنبه های اکولوژی (فرایندها و روابط) و جنبه های بیولوژی (فهرست گونه های بزرگ و نقشه های پراکنش) در تهیه گزارشات EIAبه یکدیگر برتری ندارند(Spellerberg &minshull 1990).
مطالعات EIA اغلب به نقشه بندی منتهی نمی شوند(به استثنای روش رویهم گذاری) و در حد جدول ماتریس و نمودارها هستند، در صورتی که اجرا و مدیریت پروژه های توسعه به نقشه دقیق اثرات نیاز دارد. این امر را ESM بطور فراگیر و جامع انجام می دهد. مطالعاتEIA نقطه ای (site) انجام می شود، بنابراین نقشه بندی نتایج آن مشکل است، ولی ESM (نقشه بندی حساسیت محیط زیست) به صورت پهنه ای (Zonal) عمل می کند و به خوبی قابل نقشه بندی است.
ارزیابی اثرات اکولوژیکی در یک EIA ممکن است موجود نباشد. برای برآورد اکولوژیک (توأم با ارزیابی اکولوژیک) برای تعیین حساسیت گیاهان، جانوران، دوزیستان و اکوسیستم ها از اثرات فیزیکی و شیمیایی در مناطق استفاده می شود. امروزه ارزیابی ها و برآوردهای اکولوژیک با تخمین و بررسی طبقه بندی و فهرست برداری از منابع طبیعی و زیستگاهها شروع می شود. شناسایی و طبقه بندی برآورد مشاهده ای را بسط و گسترش می دهد و باید توصیف ها و واحدهای مورد استفاده شده در برآوردها را آماده کند.
سنجش از دور، برنامه های کامپیوتری متنوع و سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS)، برآوردهای زیست محیطی را، بخصوص در برآوردهای بزرگ مقیاس بهبود می بخشد. به عنوان مثال، مدلسازی اثرات احتمالی ریزشهای نفتی در صورت استفاده از GIS، دقیق تر می شود. اطلاعات کامل از قبیل نقشه های حساسیت مناطق (حساسیت پایه ای جوامع گونه های اندیکاتور) به شکل ساده ای ذخیره و اطلاع دهی می شود.
به طور خلاصه روش ذخیرة اطلاعات در نقشه سازی حساسیت زیست محیطی سواحل به آلودگی های نفتی به صورت زیر تعریف می شود:(Jensen et al 1990)
1- تهیه نقشه های پایه ای دقیق با استفاده از تصاویر ماهواره ای.
2- تشخیص و شناسایی حساسیت کرانه های ساحل دریا نسبت به نفت با دقت بالا.
3- استفاده از گزارش اطلاعاتی GIS برای ذخیره و مطالعة اطلاعات مربوط به حساسیت پذیر بودن حیات وحش نسبت به نفت، میزان در معرض قرار گرفتن به آلودگی و روشهای حفاظتی.
در ارزیابیهای زیست محیطی اطلاعاتی که در بر گیرنده کلیه گروهها یا گونه های طبقه بندی باشد غیر عملی است. بنابراین، گروهها و گونه هایی انتخاب می شوند که مزیت خوبی دارند و در برگیرندة منطقی خصوصیات دیگر اعضاء نیز هستند(fry et al 1986)
تهیة راهنمایی منطقی برای گونه ها بستگی به اطلاعات زیستگاه حیات وحش دارد.
یکی از روشهای مفید برای انتخاب گونه ها بدون در نظر گرفتن ناحیه به شرح زیر پیشنهاد می شود:
1- شناسایی کلیة تیپ های زیستگاه بدون در نظر گرفتن ناحیه.
2- آماده کردن اطلاعات پایه ای گونه ها در زیستگاهها و استفاده گونه ها از زیستگاهها (مناطق تغذیه، مناطق زمستان گذرانی وغیره).
3- حفاظت از گونه ها دربرابر آسیب در منطقة پروژه و امکان حفظ گونه هایی که دارای نیازهای خاص زیستگاهی هستند و در منطقة پروژه این نیازها مرتفع نمی شود.
4- مرتب کردن گونه ها برای طبقه بندی و دسته بندی.
5- بعضی گونه ها را در صورت مناسب بودن باید مطابق اجتماعات گروه بندی کرد.
6- تحمل و بردباری دررابطه با هزینه و فشارهای زمانی در تفسیر فهرست گونه های مورد استفاده در ارزیابی زیستگاه.
7- انتخاب گونه های شاخص به جهت تکمیل طبقه بندی.
ارزیابی اکولوژیکی در عمل:
روشهای ارزیابی اکولوژی برای طبقه بندی میزان حساسیت و آسیب پذیر خطوط ساحلی دریا نسبت به ریزشهای نفتی استفاده می شود. و در مواقعی به تهیة نقشه های حساسیت ساحلی منتهی می شود.
در زمان ریزشهای نفتی یا دیگر حوادث آلودگی، به کاربرد روشهای مناسب برای بهبود و اقدامات پاکسازی نیاز خواهد بود
روشهایی برای سنجش و ثبت حساسیت و آسیب پذیری مناطق
ساحلی به آلودگی، به خصوص ریزشهای نفتی وجود دارد.
Hayes & Gund lach یک مقیاس موضوعی از 1 تا 10 را برای تیپ ساحلی بنا نهاده اند که براساس محاسبة یک شاخص آسیب پذیر است. مردابهای نمک و مانگروها بایستی میزان بالای شاخص و پرتگاهها، میزان پایین شاخص باشند. برای هر چه بهتر ارزیابی کردن مناطق حساس ساحلی به اختلالهایی از قبیل ریزشهای نفتی به اطلاعات زیادی نیاز نقشه های سادة پراکنش نیز که دارای اطلاعات کمتری هستند مورد نیاز است(Jensen et al 1990)
یکی از بهترین سیستمها برای ذخیرة اطلاعات در خصوص پراکنش فضایی و زمانی در حساسیت، استفاده از GIS است. برای اطمینان از اینکه در نقشه های سوانح ریزش های نفتی اولویت به ویژگیهای خاص داده می شود، ساحل یا ویژگیهای زیر ارزیابی می شود (syratt & Richardson1981)
1- جاذبه های پرنده شناسی
2- پستانداران ( از قبیل دلفین ها،فوک ها،سمورها و...).
3- ماهیهای ساحلی و کرانه ای .
4- مردابهای نمک و سواحل برخوردار از بستر لجن نرم .
5- بندرها و دیگر مناطق آبی کم عمق و حساس.
6-ایستگاههای برخوردار از جاذبة علمی.
7- ساختارهای ثانوی سواحل از قبیل دماغه ها و پشته ها .
8- سواحل جذاب و غیر جذاب (از نظر زیبایی و توریستی) .
در طول مدت ارزیابی در مقیاس و سیع ، مناطق حساس نقشه بندی شده و درجات حفاظت و روشهای پاکسازی پیشنهاد می شود. جدول 1 مثالی از طرح ریزش نفت در بندر sullom Voe انگلستان را نشان می دهد.
گونه های اندیکاتور گیاهان، بعضی از پرندگان وسایر جانوران بین جذر و مدی، پایه و اساس برای تهیة نقشة حساسیت اکولوژیک خط کناره ای ساحل را آماده می کند. ارزیابی حساسیت محدودیتهایی را نیز دارد. به عنوان مثال، ارزیابی نمی تواند کلیة ارتباطات قسمتهای مختلف اکوسیستم بین جذر و مدی را که دینامیک و پویا هستند شمارش کند،و در مواردی به دلیل اضطرار و فوریت، ارزیابی حساسیت اکولوژیک به شکل خاصی انجام و از کاربری زمین و ارزیابی چشم پوشی می کند.
یک فعالیت کالبدی برای یک ارزیابی اکولوژیک (خلیج)
برخی ارزیابی های بیولوژیک درخلیج با سوالاتی در مورد "چه" و "چگونه" شروع می شوند. ارزیابی اساسی باید بروی زیستگاهها صورت گیرد. برای مثال مردابهای نمک، سواحل صخره ای و مرزهای کناری، بخش قابل توجهی از مناطق حفاظت شده هستند که ممکن است در برگیرندة منابع طبیعی دریا تعریف شده در سطح ملی همچنین کنوانسیون های بین المللی مهم از قبیل کنوانسیون رامسر باشد.
سنجش کلیة گروههای طبقه بندی در یک خلیج بصورت انتخابی است و ممکن است از نظر اهمیت شامل گروههای زیر باشد:
1- حفاظت از گونه ها،بویژه آن گونه هایی که در قانون حفاظتی اعلام شده اند.
2- ثبت گروههای طبقه بندی شده از قبیل پرندگان، پروانه ها و گیاهان گلدار که به راحتی انجام می شود.
3- گونه ها حساس نظیر گونه های اندیکاتور و گونه های حساس در مقابل انواع اختلال ها و
مقاله نقشه بندی حساسیت محیط زیست و ارزیابی اکولوژیک خطوط ساحلی
