فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 28 صفحه
مقدمه
سرزمین ما ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی همواره در معرض انواع خطرات طبیعی (زلزله و سیل) و تهدیدات انسان ساز (جنگ) قرار داشته است و تلفات انسانی و خسارات مالی سنگینی متحمل شده است. متاسفانه در کشور ما علیرغم پشت سر گذاشتن هشت سال دفاع مقدس و داشتن تجارب ارزشمند در برابر بلایای طبیعی ، اهمیت بحث ایمنی و امنیت در شهرسازی و معماری چنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است و همچنان شاهد ساخت و سازهایی هستیم که به طور روز افزون آسیب پذیری محیط کالبدی را در برابر انواع بحران ها افزایش می دهند.
امروزه با استفاده از برنامه های جامع مدیریت بحران می توان با بکارگیری اقدامات موثر همراه با طرح های کاربردی و حتی الامکان کم هزینه و چند منظوره در مرحله آمادگی قبل از بحران ، به میزان زیادی از شدت و گستردگی خسارات و تلفات ناشی از خطرات کاست. از مهمترین این تمهیدات، بکارگیری اصول پدافند غیرعامل به عنوان راهکاری جهت کاهش خطرپذیری در برابر خطرات مختلف و افزایش کارایی پس از وقوع خطر است که باید در سطوح مختلف برنامه ریزی منطقه ای، شهرسازی و معماری مورد توجه قرار گیرد.
در مقاله حاضر ابتدا به تعریف واژه پدافند غیرعامل در متون مختلف بین المللی پرداخته و دیدگاههای جهانی معاصر در این رابطه مطرح شده است. سپس الزامات و تمهیدات برنامه ریزی و طراحی معماری با رعایت اصول پدافند غیرعامل مورد بررسی قرار گرفته و توصیه هایی در زمینه فرم ساختمان، احجام و المانهای پیرامونی، پلان معماری، نماهای جانبی، بازشوهای خارجی و سیرکولاسیون داخلی ارائه شده است.
این مقاله با حمایت مالی مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و در راستای تهیه مبحث 21 مقررات ملی ساختمان با عنوان پدافند غیرعامل ارائه شده است. در انجام این تحقیق دو روش کتابخانه ای و مصاحبه عمیق بکار رفته است. در روش کتابخانه ای از منابع مختلف بین المللی و داخلی، پایگاههای اینترنتی معتبر و تجارب کشورهای پیشگام در رابطه با پدافند غیرعامل از جمله آمریکا، سوئیس، شوروی سابق و رژیم اشغالگر قدس استفاده شده است. در روش میدانی در جلسات متعدد با پژوهشگران و اندیشمندان مجرب در زمینه پدافند غیرعامل و گروه تخصصی تهیه پیش نویس اولیه مبحث 21 مقررات ملی ساختمان (پدافند غیرعامل)، از نظرات آنها بهره گرفته شده است. در اینجا از همه اساتید محترم آقایان دکتر اکبر زرگر، دکتر احمد اصغریان جدی، مهندس شهریار رخگر و مهندس شاپور طاحونی، که با رهنمودهای گرانقدرشان انجام این تحقیق میسر شد، نهایت سپاس و قدردانی را دارم.
تعریف واژه پدافند
از نظر واژه شناسی ، واژه « پدافند» از دو جزء «پد» و «آفند» تشکیل شده است. در فرهنگ و ادب فارسی «پاد » یا «پد» پیشوندی است که به معانی «ضد، متضاد، پی و دنبال » بوده و هر گاه قبل از واژه ای قرار گیرد معنای آن را معکوس می نماید. واژه «آفند» نیز به مفهوم «جنگ ، جدال ، پیکار و دشمنی» است.[1]
صدری افشار واژه «پدافند» را از نظر لغوی همتراز با واژه «دفاع» و مشتمل بر «کارهایی که برای پیشگیری از حمله دشمن یا پیروزی او در حمله انجام می گیرد» بیان نموده است.[2] او واژه «دفاع را فقط دارای معنای نظامی دانسته و معانی زیر را برای آن بر شمرده است :
- ایستادگی در برابر حمله یا پیشگیری از پیامدهای آن.
- هر عملی برای پیشگیری از پیروزی دشمن یا حریف .
- افراد ، نیروها یا وسایلی که این کار بر عهده آنهاست مثل دفاع ضد هوایی.
بدین ترتیب وی هیچگونه تمایزی میان تعریف دو واژه «پدافند» و «دفاع » قائل نشده است. ارتش، پدافند را شامل کلیه اقداماتی می داند که به منظور محدود نمودن آثار حملات دشمن است.
پدافند غیرعامل
در منابع لاتین ، معادل دقیق عبارت پدافند غیرعامل “Passive Defence” بکار برده می شود. ولی عبارت «پدافند غیرعامل » به صورت های مختلفی بیان شده است که عمدتا در نکته « محافظت از غیرنظامیان» دارای وجه اشتراک هستند. تمایز اصلی «پدافند عامل » از «پدافند غیرعامل » تاکید بر عملیات نظامی و «پاسخ به آتش با آتشی قوی تر و کوبنده تر » است ، در حالی که « توسعه قدرت نظامی و داشتن موضع قوی تر نسبت به مهاجمان احتمالی» استراتژی کلانی است که هم در روش های تهاجمی و هم در روش های تدافعی دارای کاربردهای گسترده و در عین حال مشابه ولی با نتایج متفاوت است.
زیاری پدافند را بر دو نوع عامل و غیرعامل معرفی می نماید. به نظر او پدافند غیرعامل بکارگیری اقدامات آفندی و تهاجمی با هدف ممانعت از پیشروی دشمن است، در حالی که پدافند غیرعامل عبارت است از « بکار بردن روش هایی که آثار زیان های ناشی از اقدامات دشمن بکاهد یا آن را به حداقل برساند»[3] به بیان ساده تر، برخلاف پدافند عامل، در پدافند غیرعامل از هیچ نوع جنگ افزاری در برابر دشمن استفاده نمی گردد
تحقیق درباره پدافند غیر عامل در معماری راهکاری جهت کاهش خطرپذیری در برابر سوانح
