بودجه به عنوان بیان رسمی طرحها، اهداف و آرمان های مدیریت یک مجموعه تعریف شده است که همه جنبه های عملیاتی برای یک دوره زمان بندی شده را تحت پوشش قرار می دهد. بودجه ابزاری است برای تعیین اهداف و جهت های یک مجموعه بودجه ها بر کنترل بی واسطه محیط سازمان یا مجموعه را فراهم می کنند. و به حرفه ای کارکردن جنبه های مالی شغل و اداره کمک می کنند و مشکلات را قبل از اینکه اتفاق بیفتند، حل نمایند.
بودجه ها بر اهمیت ارزیابی اقدامات و عملکردهای دیگر، تمرکز دارند ( هدف اصلی آنها ارزیابی مالی است ) قبل از اینکه تصمیمات اتخاذ شده ، بطور واقعی اجرا شوند. یک بودجه یک طرح و برنامه مالی است برای کنترل کردن عملیات های آتی و نتایج آنها. آن بصورت اعداد و ارقام بیان می شود مثل دلار، واحد، پوند، ساعت، نیروی انسانی و غیره .
در این مورد لازم است بطور مفید وموثری کار شود. بودجه بندی وقتی بطور موثر و مفید استفاده گردد. یک تکنیکی است که منجر به مدیریت نظم و سیستماتیک و ثمر بخشی خواهد شد.
بودجه بندی کنترل و ارتباط را امکان پذیر می سازد و به کارکنان انگیزه می بخشد. بودجه بندی منابع مالی یا سرمایه هایی را برای نیل و رسیدن به نتایج دلخواه و مطلوب اختصاص می دهد. یک بودجه ممکن است هر دوره زمانی را احاطه کرده و تحت پوشش قرار دهد ( در هر دوره زمانی بودجه وجود دارد)،یا بلند مدت ( سه سال یا بیشتر) باشد.
بودجه های کوتاه مدت، ویژگیها و جزئیات وسیعتری را شامل می شوند. بودجه های میان مدت، پروژه هایی را بررسی می کند که شرکت در حال حاضر آن را پذیرفته و برنامه هایی را شروع می کند که برای رسیدن به اهداف بلندمدت ضروری است.
طرحهای بلند مدت، خیلی گسترده هستند و ممکن است بصورت کوتاه مدت عرضه و بیان شوند. دوره و زمان بودجه براساس اهداف آن، استفاده از بودجه و وابستگی داده ها ( اطلاعاتی ) که برای آماده کردن آن استفاده شده ، متغییر است. دوره بودجه احتمالی و اقتضائی است براساس ریسک تجارت، فروش و ثبات عملیاتی، شیوه های تولید و طول دوره فرآوری ( تولید ).
بودجه ها بین برنامه ها و طرحهای غیرمالی و کنترلهایی که عملیات های مدیریتی روزانه را شکل می دهند و برنامه ها و طرحهای مطابقتی و کنترلهایی که برای درآمدهای رضایت بخش و موقعیت مالی طراحی شده اند، ارتباط برقرار می کنند ( رابطه ایجاد می کنند ).
بودجه بندی مفید و اثربخش ( کارآمد ) نیاز به وجود:
- توانایی و قدرت پیش بینی و پیشگویی
- کانالهای ارتباطی روشن و شفاف، اقتدار و مسئولیت پذیری
- اطلاعات زمان دار، مطمئن و دقیق حسابداری
- حمایت در تمامی سطوح سازمان : فوقانی، میانی و پائینی
بودجه باید توسط یک گروه تجدیدنظر شود و از اساس و پایه دانش گسترده برخوردار باشد.
ارقام بودجه باید درست و دقیق باشد برای اینکه اعتماد احزاب و گروهها را جلب نماید.
در سطح سازمانی و جمعی، بودجه، فروش و تولید را جهت برآورد کردن درآمدهای تجاری و شرکتی و جریان نقدی، بررسی می کند. در سطح اداری، بودجه، تاثیر نتیجه و کار را بر هزینه ها بررسی می نماید. یک بودجه ادرای، منابع موجود کپی چگونه از آنها استفاده خواهد شد و موفقیت های منتظره از کارکنان را نشان می دهد.
برنامه ریزی Planning
بودجه بندی، یک برنامه ریزی و کنترل سیستم است. آن به همه اعضای سازمان که از آنها انتظار می رود، مرتبط می شود. برنامه ریزی، تعیین فعالیت هایی است که برای نیل به اهداف و آرمان های سازمان باید انجام شود. لازم است برنامه ریزی طوری صورت گیرد که یک شرکت بتواند، ادارات، بخش ها و واحدهایش را بطور موفقیت آمیزی اداره نماید. برنامه ریزی یعنی آنچه که باید انجام گیرد، چگونه باید انجام شود و توسط چه کسانی برنامه ریزی مستلزم تعیین و مشخص کردن اهداف، ارزیابی مسیرها و روش های عملکردی و اقتدار و توانایی برای انتخاب برنامه ها می باشد. باید یک واسطه و ارتباط خوبی در بخش های یک سازمان وجود داشته باشد.
انواع بودجه ها Types of Budgets
لازم است با انواع گوناگون بودجه ها بای درک کل تصویر آن و اینکه چگونه این بودجه ها به هم مرتبط می شوند، آشنا شویم. انواع بودجه ها شامل بودجه اصلی، عملیاتی ( برای اعلام درآمد تشکیل شده از عایدات و هزینه ها )، مالی ( برای ترازنامه ها )، نقدینگی، ثابت، انعطاف پذیر ( متغییر )، هزینه های سرمایه ای ( امکانات ) و برنامه ( تناسب هایی نسبت هایی برای فعالیت های ویژه مثل تحقیقات و توسعه و تبلیغات ) می شوند. این بودجه ها بطور خلاصه در زیر توضیح داده می شوند:
بودجه اصلی Master Budget
یک بودجه اصلی، یک طرح عملیاتی و مالی کلی است برای یک تقویم آتی یا سال مالی آینده . آن معمولاً سالانه یا 4 ماهه تنظیم می گردد. بودجه اصلی در واقع تعدادی زیر بودجه است که به هم گره خورده و فعالیت های طراحی شده آن تجارت یا شرکت تجاری را شامل می شود. شکل بودجه اصلی بستگی به اندازه و ماهیت آن تجارت دارد.
بودجه های مالی و عملیاتی Operating and Financial Budgets
بودجه عملیاتی با هزینه ها جهت خرید یا خدمات تولیدی سر و کار دارد. بودجه مالی، سرمایه های موجود ( دارائی های مورد انتظار ) دیون ( بدهی ها ) و دارائی سهام داران آن مرکز تجاری را بررسی می کند. لازم است به سلامت مالی شرکت نگریسته شود.
بودجه نقدی Cash Budget
بودجه نقدی برای برنامه ریزی نقدی و کنترل آن است. آن جریان ورودی نقدی مورد انتظار و جریان خروجی آن را برای یک دوره زمانی طراحی شده عرضه و بیان می دارد ( نشان می دهد). بودجه نقدی به مدیریت کمک می کند تا تراز نقدی را در ارتباط منطقی با نیازها و کمک هایش نگه دارد تا از هرگونه نقد بیهوده و نقصان و کمبودهای احتمالی مالی و نقدی پرهیز شود. بودجه نقدی نوعاً، از 4 بخش مهم و عمده تشکیل شده است:
1 ) بخش پذیرش ها که آغاز تراز نقدی، مجموعه های نقدی از مشتریان و پذیرش های دیگر را شامل می شود.
2) بخش پرداخت که شامل همه پرداختی های هدفمند می باشد
(3 بخش کسری نقدی یا مازاد نقدی اختلاف بین پذیرش های نقدی و پرداختی های نقدی را نشان می دهد
(4 بخش مالی، تهیه یک حساب مفصل، جزئی تر از مقروضات و جبران هایی و تاوان هایی ( پرداخت های مجدد ) است که در طول دوره بودجه انتظار می رود.
بودجه پایا یا ثابت Static (Fixed) Budget
این بودجه، ارقام بودجه بندی شده است در سطح توانایی و ظرفیت مورد انتظار شرکت، ذخایر و اندوخته ها برای اهداف ویژه با محدودیت های پولی تنظیم شده اند. آن وقتی کاربرد دارد که یک شرکت بطور نسبی در ثبات باشد. ثبات و پایداری معمولاً به فروش بر می گردد. مشکل بودجه ثابت و پایا این است که آن فاقد انعطاف پذیری و تغییر پذیری لازم جهت تنظیم تغییرات غیقابل پیش بینی است. در صنعت، بودجه های ثابت برای بخش هایی مناسب هستند که با کارهایشان رابطه مستقیمی با فروش، تولید یا دیگر حجم های مربوط به عملیات ها و کارهای بخش ندارد.
کار بخش ها با تصمیم مدیریت تعیین و مشخص شود تا حجم فروش بیشتر بخش های اداری، بازاریابی وقتی مدیریت تولید در این مقوله جای می گیرند. تناسب های ثابت برای پروژه ها و برنامه های ویژه ضرورتاً در دوره مالی کامل نشده و تا حدی تبدیل بودجه های ثابتی می شوند که در طول سال هزینه و مصرف خواهند شد. نمونه های زیر تناسب هایی هستند برای هزینه های سرمایه ای، پروژه های تعمیراتی مهم یا برنامه های پیشرفتی و توسعه ای و تبلیغاتی .
بودجه ( هزینه ) انعطاف پذیر Flexible (Expense) Budget
بودجه یا هزینه تغییرپذیر اغلب و بطور عموم توسط کمپانیها و شرکت ها استفاده می شود، آن تغییرپذیری و دگرگونیها و تحولات غیرمنتظره در تجارت را شامل می شود. بودجه انعطاف پذیر ماهیتاً ( در ماهیت ) پویا است تا پایا و ثابت. بودجه های انعطاف پذیری، اندوخته های بودجه ای را برای فعالیت واقعی، تنظیم می نمایند. بودجه های انعطاف پذیر وقتی مفید و اثربخش هستند که حجم های کار در یک رنج ( range ) نسبتاً کمی، فرق داشته باشند.
این بودجه ها بطور آسان قابل تهیه و آماده شدن هستند در صفحات کامپیوتری مثل Excel .
چهار مرحله اساسی در تهیه و تنظیم یک بودجه انعطاف پذیر دخیلند :
- تعیین ( range ) مربوطه بر فعالیتی که قرار است در طول دوره و زمان آتی تغییر یابد و در نوسان باشد.
- تجزیه و تحلیل هزینه هایی که روی range مربوط تحقق خواهد یافت بر حسب تعیین الگوهای رفتاری هزینه ( متغییر ثابت یا مخلوط )
- جدا کردن و تفکیک هزینه ها با رفتار و عملکرد، تعیین فرمول برای هزینه های مخلوط ( مرکب) و متغییر
- استفاده از فرمول برای بخش متغییر هزینه ها، تهیه و تنظیم بودجه ای که نشان دهد چه هزینه هایی از نقاط مختلف در سرتاسر range مربوطه، بکار برده خواهد شد ( متحمل خواهد شد )
به دلیل بی اعتمادیها و عدم اطمینان های موجود در برنامه ریزی، 3 پیش بینی ممکن اس طرح شود:
1 ) در سطح خوش بینانه
2 ) در یک سطح بدبینانه یا خیلی محافظه کارانه
3 ) در یک سطح متعادل و بینابینی
بودجه هزینه سرمایه ای: Capital Expenditure Budget
آن یک فهرستی از پروژه های بلند مدت مهم است که باید به تصویب رسیده و سرمایه یا بودجه برای آن درنظر گرفته شود.
هزینه برآورد شده پروژه و زمان بندی هزینه های سرمایه ای، همراه با اینکه چگونه دارایی های سرمایه ای باید تامین شوند، محاسبه می شوند. زمان بودجه بندی نوعاً 3 الی 10 ساله است. کمیته پروژه های سرمایه ای که نوعاً جدا و سوا از کمیته بودجه است، ممکن است به تنهای به منظور بودجه بندی سرمایه ای بوجود آید. ( تشکیل شود )
بودجه هزینه های سرمایه ای، اغلب پروژه های انفرادی ( شخصی ) را با اهداف زیر طبقه بندی و تنظیم می کند :
- گسترش و افزایش خطوط تولید موجود
- کاهش و جایگزینی هزینه
- توسعه و تولیدات جدید
- هزینه های بهداشت و سلامت
Program Budget
بودجه برنامه و پروژه های کاری ( بودجه طرح اجرای کار)
برنامه نویسی یعنی تصمیم گیری بر روی برنامه هایی که باید تامین مالی شود و همین طور چقدر روی هر پروژه ، کاربد رایج بودجه های برنامه، به راه انداختن خطوط تولید و بهره گیری از آنهاست. منابع برای اجرای یک هدف خاصی با یک تجدیدنظر بر برنامه های جدید و کنونی اختصاص می یابند. بعضی از فعالیت هایی برنامه ای مناسب شامل تحقیقات و توسعه، بازاریابی، آموزش، حفظ و بقاء پیش گیرنده، فنی و مهندسی و روابط عمومی می باشند. منابع مالی معمولاً براساس اثربخش و مفید بودن هزینه ها، اختصاص می یابند.
در مذاکرات بودجه، ارقام بودجه پیشنهادی باید توضیح داده شده و مورد تائید قرار گیرند. بودجه برنامه نوعاض نمی تواند برای اهداف کنترل و نگهداری استفاده گردد زیرا هزینه های ارائه شده نمی توانند به مسئولیتهای افراد خاص مرتبط باشند. یعنی آنها بودجه جداگانه ای دارند.
بودجه نهایی ( سوء تفاضلی ) Incremental Budget
بودجه بندی نهایی ( افزایشی ) به افزایش و بودجه بر حسب دلار یا درصدهایی بدون درنظر گرفتن کل بدنه بودجه متمرکز است.
موارد اضافی از پروژه های وجود دارد که هرکدام به گونه ای از بودجه و منابع استفاده می کنند که البته دارای منافع زیادی هستند. بودجه آنها خودبخود تائید شده و مشغول می باشند. یک پروژه ممکن است به یک یا چند مورد اضافه تقسیم بندی شود. افزایش های اضافی لازم است تا پروژه کامل شود . منابع و نیروی انسانی نیز به هر افزایش تعلق می گیرد.
بودجه الحاقی Add – on Budget
یک بودجه الحاقی، بودجه ای است که در آن بودجه های سالهای پیش بررسی شده و برای موارد کنونی ( اطلاعات جاری ) تهیه و تنظیم می گردد. مثل افزایش کارکنان یا افزایش تورم.
پول به بودجه اضافه می شود تا نیازهای جدید را ارضا و برآورده نماید. با این بودجه الحاقی، هیچگونه انگیزه ای برای کارآیی و اثربخشی نمی ماند اما تکمیل نیروها برای ارائه بهتر و جدیدتر روشهای انجام کار می طلبد که بودجه اختصاص یابد.
برای مثال شرکت کونیکای آمریکا بودجه الحاقی را با تجدیدنظر بودجه بر مبنای صفر ترکیب کرده است.
بودجه تکمیلی ( مکمل ) Supplemental Budget
بودجه های تکمیلی، منابع مالی اضافی برای یک ناحیه هستند که در بودجه عادی گنجانده و لحاظ نشده است.
بودجه طبقه بندی شده Bracket Bugget
بودجه ای است احتمالی و فوق العاده که هزینه ها در سطوح بالاتر و پایین تر طبقه بندی می شوند نه در میزان پایه و اصلی آنگاه فروش برای این سطوح پیش بینی می گردد. هدف این روش این است که اگر بودجه اصلی فروش ناشی از آن به هدف موردنظر نرسد، ( به اهداف از پیش تعیین شده نائل نشود)، بودجه طبقه بندی شده مدیریت را وادار می کند تا با نگرش به درآمدها و تاثیر آن یک طرح هزینه فوق العاده ارائه نماید. یک بودجه احتمالی و فوق العاده ممکن است وقتی مناسب باشد که ریسک ها رو به پایین بوده باشد که در آن صورت باید برای یک کاهش سریع در عایدات برنامه ریزی صورت گیرد.
بودجه گسترش یافته Stretch Budget
یک بودجه ای است که ممکن است یک بودجه احتمالی و فوق العاده تلقی شود از جنبه خوش بینانه و درصد مطلوب . نوعاً این بودجه فقط به فروش و بازاریابی محدود می شود تا پروژه های دیگ و معمولاً فراتر از برآوردها و تخمین های بودجه است. آن به ندرت برای هزینه ها بکار می رود. اهداف توسعه یافتنی ممکن است به صورت غیر رسمی انجام شود بدون اینکه واحدهای عملیاتی مربوطه که مسئول آنها هستند. کاری انجام دهند. متناوباً اینکه اهداف بودجه توسعه یافتنی ممکن است برآوردها و تخمین های رسمی و علنی باشد برای پرسنل فروش و بازاریابی هزینه ها در بودجه استاندارد که اهداف فروش را دنبال می کنند، محاسبه می شود.
بودجه راهبردی ( استراتژیکی ) Strategic Budget
بودجه بندی راهبردی، تلفیقی از برنامه ریزی استراتژیکی و کنترل بودجه بندی را به همراه دارد. آن تحت شرایط عدم ثبات و بی اعتمادی، مفید و موثر است.
بودجه بر پایه فعالیت و کار Activity – based Budget
این بودجه هزینه ها را برای فعالیت های فردی و شخصی، بودجه بندی و تقسیم بندی می کند.
بودجه هدفمند ( هدفدار) Target Budget
یک بودجه هدفدار، طرحی است که در آن مقوله های مربوط به هزینه های عمده و مهم متناسب با اهداف شرکت مقایسه می شوند تاکید روی فرمول بندی کردن و به نظم درآوردن روشهای انجام هر پروژه است که برای آن تامین اعتبار شده و شرکت در جهت آن پیش می رود. در اینجا باید یک تائید و تصویب اکسیر برای پولهای کلان و تقاضاهای پروژه های ویژه وجود داشته باشد.
بودجه مستمر Contionuous Budget
یک بودجه در جریان و مستمر، بودجه ای است که روی یک پایه منظم و مستمری بنا و تجدید یافته است. نوعاً یک شرکت این چنین بودجه ای را برای یک ماه دیگر یا 4 ماه دیگر براساس اطلاعات جدید ادامه می دهد تا وقتی که ماه جاری یا 4 ماه به پایان برسد. برای مثال اگر بودجه ای برای 12ماه است، بودجه دیگری برای 12 ماه بعد درنظر گفته می شود که بطور مداوم قابل وصول خواهد بود تا وقتی که ماه بسر آید و به پایان برسد.
پروسه یا فرآیند بودجه ای Budgetary process
یک پروسه بودجه بندی سالم و درست، با اهداف سازمانی در ارتباط است. به همین دلیل منابع برای آن اختصاص می دهد، سیستم و کنترل بازخورد فراهم می نماید و کارکنانش را درجهت رسیدن به اهداف مدنظر، تحریک می کند ( فعال سازی کردن ) پروسه یا فرآیند بودجه ای، باید با استفاده از کنترل دستی بودجه، فرمهای بودجه و روشهای رسمی آن به استاندارد شده باشد.
نرم افزار، تکنیک تجدنظر وارزیابی برنامه ( PERT ) و سیستم گانت ( Gantt ) جریان و آماده سازی بودجه بندی را، تسهیل می کنند. جدول زمانی برای بودجه باید حفظ و درنظر گرفته شود. اگر بودجه یک کار جزئی و پیش پا افتاده باشد، مسلماً اهداف غیر واقع بینانه در آن تنظیم و ارائه می گردد.
6 مرحله در پروسه و فرآیند بودجه بندی :
1 ) تنظیم اهداف
2 ) تجزیه و تحلیل منابع موجود
3 ) گفتگو و مذاکره برای برآورد کردن و تخمین مولفه های بودجه
4 ) هماهنگ کردن و تجدیدنظر کردن مولفه ها
5 ) بدست آوردن و اکتساب تصویب نهایی
6 ) توزیع بودجه به تصویب رسیده ( مصوب )
پائین بالا و بالا پائین Botton – up Versus Top - down
یک بودجه برای کارهای تجارتی آتی، برنامه ریزی می شود. مدیران یک تئوری و نظریه پایین بالای مشارکتی را به نظریه بالا پائین مقتدرانه ( تک بعدی ) توضیح می دهند. روش پایین بالا در سطح زیریا پایین یا عملیاتی براساس اهداف آن بخش یا اداره، شروع می شود. هر چند سطوح عملیاتی باید اهداف کلی شرکت را ارضاء و برآورد نمایند. هر بخش یا اداره بودجه مخصوص خودش را آماده می کند قبل از اینکه آن داخل بودجه اصلی تلفیق و ادغام شود.
( مثل تخمین های فعالیت دهای اجزاء و خطوط تولید توسط بخش های مربوطه )
در نظریه بالا و پایین، پرسنل شرکت تحت نظارت مامور اجرایی یا رئیس اجرائیات استراتژیها و اهداف کلی شرکت را تعیین می کند. اجبار و فشارهای منبع را یک به یک می شمارد، رقابت را درنظر می گیرد، بودجه را تهیه می کند و در مقابل بودجه تعیین شده مارد اختصاص یافته را اعلام می کند.
مدیریت یک محیط اقتصادی و رقابتی را برای شرکت درنظر می گیرد. مدیریت ارشد نیز از اهداف، استراتژیها و منابع شرکت آگاه است. او همین طور از نقاط ضعف و قوت باخبر است. اهداف اداری نیز از طرحهای عملیاتی تبعیت می کنند.
هماهنگی و تطبیق بودجه Budget Coordination
باید یک شخص که مسئول کنترل و برعهده گرفتن بودجه است، در سازمان وجود داشته باشد که صمیمانه و از نزدیک با مدیریت کل و رؤسای بخشها و واحدها کار کند. یک بودجه، طرحی کمّی است که نیاز به تطبیق و هماهنگی و اجرا دارد. بودجه، اهداف و آرمانهای سازمان و شرکت را به همه بخشها در قالب ( درون ) شرکت، ارتباط می دهد. بودجه
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 23 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بودجه بندی چیست؟ و چرا بودجه بندی انجام می گیرد
