دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
تجهیز کارگاه از فعالیتهایی است که پیش از شروع اجرای هر پروژه انجام می‌شود. در هر قراردادی 5/2 درصد بابت تجهیز کارگاه پرداخت می‌شود.
مراحل تجهیز کارگاه به شرح زیر است:
الف) شناسایی که خود شامل مراحل زیر است:
1_ بررسی مقدمات کار
در این قسمت مشکلاتی از قبیل پاکسازی محوطه، زهکشی، حمل و نقل، جنس خاک، وجود توده سنگی و ... که ممکن است در روند پروژه توقف ایجاد کند مورد بررسی قرار می‌گیرند.
2- انتخاب بهترین مسیر راه
پروژه‌ها معمولاً در مناطق توسعه نیافته و خارج از شهرها اجرا می‌شود، بنابراین باید بهترین مسیر از طریق شناسایی راههای کم تردد موجود با توجه به حجم و نوع ماشین‌آلات مورد نیاز در پروژه و حجم ترافیک میسر گردد.
3- تعیین محل تأمین آب و مصالح
نزدیکترین منبع آب در منطقه و کیفیت آن باید شناسائی شود و چنانچه منبع آبی وجود نداشته باشد باید چاره‌‌اندیشی نمود. همچنین در کارهای بتنی 60 تا 70 درصد مصالح را شن و ماسه تشکیل می‌دهد بنابراین برای رعایت اقتصاد طرح باید نزدیکترین معادن شن و ماسه را شناسائی نمود.
4_ تخمین مدت زمان آماده کردن اجرای پروژه
این امر بستگی به موارد زیر دارد:
- نوع وسائل مورد استفاده برای آماده کردن محل اجرا (لودر، بلدوزر، مواد منفجره و غیره)
5- حجم کار
6- برنامه تخصیص منابع یعنی مشخص نمودن زمان و مکان مناسب کاربرد هر یک از وسائل.
ب- پاکسازی محوطه وخشک کردن آن.
ج_ تعیین محل اجرای پروژه.
د_ ساخت جاده‌های دسترسی
که معمولاً جاده‌های موقتی هستند و برای بردن امکانات به محل اجرای پروژه احداث می‌شود. این جاده‌ها را می‌توان طوری احداث کرد که بعدها به عنوان جاده اصلی یا فرعی مورد استفاده قرار گیرند که برای این امر دو عامل کیفیت جاده و عرض آن باید با توجه به تردد و اندازه نوع ماشین‌آلات در نظر گرفته شود.
و_ ذخیره کردن مصالح
1- شن و ماسه: 60 تا 70 درصد از مصالح تشکیل دهنده بتن، شن و ماسه هستند. بنابراین تهیه آنها به قیمت ارزان بسیار مهم است و باید حتی‌الامکان از معدن محلی تأمین شوند. احداث ایستگاه شن و ماسه نیز در اغلب موارد ضرورت می‌یابد و احداث ایستگاه در معدن یا کارگاه باید مورد بررسی قرار گیرد تا به‌صرفه‌ترین راه انتخاب شود. انتخاب معدن یا کارگاه برای احداث ایستگاه شن و ماسه بستگی به وجود آب دارد، یعنی اگر در محل منبع آب وجود داشته باشد ایستگاه شن و ماسه را در همان‌جا احداث می‌توان کرد و در غیر این صورت باید در کارگاه اقدام به ایجاد ایستگاه شن و ماسه نمود.
مصالح سنگی که باید ذخیره شود عبارتند از:
شن شامل نخودی، بادامی، بیس که می‌تواند طبیعی یا شکسته باشند.
ماسه که عموماً 6 – 0 است.
2- سیمان و احیاناً مواد مضاف
سیمان باید همواره به مقدار کافی ذخیره شود. مقدار ذخیره سیمان بستگی به عوامل مختلفی دارد از قبیل:
- میزان مصرف روزانه
- میزان مصرف کل
- میزان تولید سیمان در کشور
- سیستم توزیع و حمل و نقل
مواد مضاف برای دادن خاصیتی جدید به بتن به آن افزوده می‌شود مانند ضد یخ، مواد حبابزا و ...
در صورتی که در پروژه از مواد مضاف استفاده می‌شود باید به اندازه کافی ذخیره شوند.
به کمک مصالح سنگی و سیمان و با افزودن آب، بتن ساخته می‌شود. ایستگاه مرکزی بتن همواره در داخل کارگاه و در نزدیکی جاده دسترسی ساخته می‌شود تا ماشین‌آلات حمل کننده سیمان و مصالح سنگی قدرت مانور داشته باشند.
2_ وسائل قالببندی
با توجه به مصرف روزانه قالب و نیاز کل پروژه باید اقدام به ذخیره مصالح و وسائل لازم برای قالببندی شامل تخته، چهارتراش، سیم نجاری، انبردست و کلیه ملزومات دیگر نمود.
قالبها بر دو نوعند: قالبهای چوبی _ قالبهای فلزی.
از قالبهای فلزی فقط در کارهای تیپ که به تعداد زیاد در یک پروژه انجام می‌شود و یا در کارهایی که فشار بتن زیاد است استفاده می‌گردد. قالبهای چوبی در بعد وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرند. از ضایعات قالبهای چوبی می‌توان بعدها به عنوان پشتبند و ... استفاده کرد. همچنین قالبهای چوبی را می‌توان در قالببندی فرمهای مختلف به‌کار برد. قالب فلزی ظاهر کار را خوب و تمیز نشان می‌دهد ولی قالب چوبی کیفیت بتن را به خوبی عیان می‌کند.
نحوه ذخیره‌سازی شن و ماسه
معمولاً از ارتفاع کم ریخته شده و در محفظه‌های مکعب مستطیلی ذخیره می‌شوند تا دانه‌بندی آنها به هم نخورد.
نحوه ذخیره‌سازی سیمان
سیمان به دو صورت فله و پاکتی است. سیمان فلهای توسط بونکر حمل می‌شود. سیمان پاکتی در پاکتهای 45 و 48 و 50 کیلوئی موجود است. سیمانهای پاکتی را باید در بالاتر از سطح زمین ذخیره کرد. برای این کار می‌توان ابتدا چهارتراش‌هائی بر روی زمین قرار داده و پاکتهای سیمان را بر روی آنها انبار کرد. تعداد پاکتهائی که می‌توانند بر روی هم قرار داده شوند حداکثر 7 تا 10 پاکت است و در غیر این صورت سیمانهای زیرین اصطلاحاً سنگ می‌شوند.
سیمانهای فلهای در سیلوهای فلزی ذخیره می‌شوند. سیلوهای فلزی بر دو نوعند: زمینی، هوائی.
ضخامت ورق سیلوهای هوائی معمولاً mm 5 است و قسمتهای بالاتر سیلو از ورقهای نازکتر ساخته می‌شوند. ظرفیتهای معمول این سیلوها عبارتند از : 45، 50، 75، 100، 120، 150 و 200 تن.
باید توجه داشت که سیمان نباید بیش از سه ماه در سیلو مانده باشد، همچنین سیلوها باید طوری ساخته شوند که رطوبت به داخل آنها نفوذ نکند.
شکل ص 5
سیلوهای زمینی معمولاً به شکل روبه‌رو ساخته می‌شوند و زیر آن باید حتماً عایق شود تا رطوبت نفوذ نکند.
در تأسیسات بچینگ از سیلوهای فلزی هوائی استفاده می‌شود.
شکل ص 5
و- تأسیسات ایمنی کارگاه
1_ وجود سرپوشها و جان‌پناه‌ها در قسمتهای لازم برای جلوگیری از سقوط اشیاء یا کارگران به پائین لازم است.
2- استفاده از کلاه ایمنی، ماسک و دستکش.
ز- تأسیسات رفاهی
عبارتند از:
سالن‌های غذاخوری، خوابگاه‌های کارگری و کارمندی، درمانگاه، سرویس ایاب و ذهاب.
ح – تهیه ماشین‌آلات
ماشین‌آلات مورد استفاده در هر پروژه به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1- ماشین‌آلات تخصصی مانند: بچینگ پلانت، تراک میکسر، بولدوزر، پمپ بتن، تسمه ناقله، تأسیسات شن و ماسه، کامیون، بتوینر، دامپر، وسائل تراکم بتن ( انواع ویبراتور) و ...
2- ماشین‌آلات خدماتی مانند: اتوبوس، مینی‌بوس، وانت، سواری، آمبولانس و ...
تراک میکسر
شامل یک ماشین بابر و یک محفظه گردنده است که داخل آن از فولادی با جنس سخت ساخته شده تا سائیده نشود. ظرفیت تراک میکسرها معمولاً شش متر مکعب است. از معایب آنها داشتن استهلاک زیاد است و اینکه فاصله حمل نباید زیاد باشد.
بتیونر
مصالح را به صورت حجمی در داخل بتیونر می‌ریزند. ابتدا شن و ماسه و سیمان را داخل بتیونر ریخته تا خوب مخلوط شوند و سپس آب افزوده می‌شود و بتیونر باید حداقل دو دقیقه پس از ریختن آب همچنان بچرخد تا عمل اختلاط به طور کامل صورت پذیرد. ظرفیتهای معمول بتیونر عبارتند از: 150، 250، 400، 600 و 750 لیتر.
طرح و اجرای قالب (قالببندی)
1- اهمیت قالب
از آنجائی که هزینه قالببندی در یک پروژه معمولاً زیاد است کار قالببندی دارای اهمیت میباشد. طرح قالب بستگی به موارد زیر دارد:
- روشهای اجرائی قالببندی
- مصالح و ابزار موجود در بازار
- نوع قالب
- تعداد دفعات استفاده از قالب
- ابعاد و شکل عضوهائی که باید قالببندی شوند.
این موارد باید در ابتدای کار مورد بررسی قرار گیرند.
2- استفاده از قالب
قالبهای مورد استفاده باید دارای شرایط زیر باشند:
- محکم باشند
- بدون درز باشند
- از جای خود تکان نخورد
- تغییر شکل ندهد
- سطح داخلی آن صاف باشد
قالبهای فلزی بیشتر در کارهای تیپ مثل روسازی جاده‌ها، جدول‌بندی خیابانها و ... استفاده می‌شوند.
3- انواع قالبها
الف) خاک: قالب خاکی در جاهائی استفاده می‌شود که خاک دارای پایداری لازم بوده و فرو نریزد. در پی‌ها می‌توان از خاک به عنوان قالب استفاده کرد که در این صورت حجم پی‌کنی کاهش می‌یابد.
از معایب قالب خاکی این است که آب بتن را مکیده و باعث سوختن یا پکیدن بتن می‌شود و دیگر اینکه سطح قالببندی صاف نخواهد بود. به همین دلیل در پی‌ها و پایه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین باید توجه داشت که خاک دارای املاح قلیائی یا اسیدی نباشد تا به بتن صدمه بزند.
از مزایای قالبهای چوبی به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
- ارزان بودن
- کار کردن با آن اسان است
- سبک بودن
- حمل و نقل ان آسان است
- به شکلهای مختلف در می‌آید
قالب چوبی باید دارای شرایط زیر باشد:
1- محکم باشد
2- درز نداشته باشد
3- هنگام استفاده باید اشباع شده باشد، زیرا در غیر این صورت تاب برداشته و کمانه می‌کند.
4- چنانچه اشباع نشده باشد باید درزهایی در قالب پیش‌بینی شوند که امکان تغییر شکل دادن را داشته باشند.
5- قالب چوبی حداکثر سه یا چهار مرتبه و پس از سه بار استفاده باید سطح قالب را رنده کرد زیرا از یک طرف قالبهای چوبی با بتن در تماس هستند و باید این سطح آنها صاف باشد.
6- حداقل ضخامت قالب چوبی cm 5/2 میباشد.
اتصال قالبهای چوبی به یکدیگر معمولاً به سه طریق انجام می‌گیرد.
1- فارسی
2- گونیا
3- فاق و زبانه
شکل ص 9
آب‌بندترین نوع اتصال فاق و زبانه است و در مقابل موج برداشتن نیز مقاوم‌تر از دو نوع دیگر است، ولی به دلیل گران بودن ساخت آن چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
برای ساخت قالبهای چوبی از چوب کاج، بلوط و سرو استفاده می‌شود زیرا نرم و سبک بوده و میخ زدن به آنها راحت است.
ب – قالب لغزنده (رونده)
در پروژه‌های حساس با ارتفاع بلند که امکان نگهداری قالب توسط پشتبند وجود ندارد از این قالبها استفاده می‌شود به عنوان مثال در سدهای بتنی و برجهای بلند.
چوب نراد روسی هم بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد که اشباع شده بوده و تغییر شکل نمی‌دهد اما گران است و فقط در عضوهایی که اهمیت شکل آنها مطرح است استفاده می‌شود.
تخته قالب را پس از مصرف دور نمی‌ریزند بلکه برای پشتبندها و جاهای دیگر استفاده می‌کنند.
ج- قالبهای فلزی
اصولاً استفاده از قالبهای فلزی به‌صرفه نیست، مگر آنکه فشار بتن آنقدر زیاد باشد ک قالب چوبی نتواند این فشار را تحمل کند و وزن بتن زیاد باشد و یا اینکه تعدادی پروژه تیپ مثلاً تعداد زیادی واحد مسکونی شبیه به هم بخواهد ساخته شود.
اشکال قالب فلزی از نظر کارفرما آن است که ظاهر کار را خوب نشان می‌دهد زیرا با کوبیدن چند چکش به قالب فلزی شیره بتن به بیرون زده و سطح بتن را صاف نشان می‌دهد بنابراین از دید پیمانکارها قالبهای خوبی است.
د- قالبهای فیبری و تخته سه لائی
قالبهای تخته سه لائی با ضخامتهای 5/0 تا 2 سانتیمتری در بازار موجود است و ابعاد آنها به طول 2/1 متر و 4/2 متر است و در صورتی مناسب برای استفاده به عنوان قالب بتن‌ریزی هستند که چسب استفاده شده برای چسباندن لایه‌ها آب‌بند باشد تا در اثر رطوبت لایه‌های مختلف تخته از هم باز نشوند. به طور کلی تخته سه لایه باید برای همین کار یعنی قالببندی ساخته شده باشند.
به‌صرفه‌ترین ضخامت تخته سه لایه 5/1 تا 2 سانتیمتر میباشد که هم سبک است و هم سرعت کار را بالا می‌برد. برای سطوح انحناءدار از تخته 5/0 سانتیمتر استفاده می‌شود.
قالبهای فیبری مورد استفاده باید از نوعی باشند که ماده ضد آب در خمیر آنها تزریق شده باشد. از این قالبها برای ستونهای دایره‌ای استفاده می‌شود. مزیت آنها بالا بردن سرعت کار و سبک بودن است.
هـ – قالبهای فایبرگلاس
قالبهای فایبرگلاس در جاهای بخصوص استفاده می‌شوند و هدف عمده استفاده از آنها کاستن از وزن مرده و زیبا ساختن سقف است. مثلاً قالبهای سقف دانشکده عمران دانشگاه علم و صنعت از این نوع هستند.
به طور کلی از بین انواع قالبهای ذکر شده در بالا، قالبهای چوبی و فلزی بیش از همه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
و- قالبهای ....
اجزای قالببندی دیوار
قالبهای دیوار از قسمتهای زیر تشکیل شده‌اند:
1- تخته قالب
2- چهارتراش پشتبند
3- چهارتراش کش
4- مهارها
5- تخته اندازه
6- پاشنه
7- تنگها
تخته قالب عضوی از قالب است که در تماس با بتن بوده شکل آن را می‌سازد. ضخامت معمول تخته قالبها 5/2، 5/3 تا 4 سانتیمتر متداول برای تراشهای پشتبند 15× 5 ، 7 و 10 × 5 سانتیمتر است.
اگر فشار بتن و سایر موارد طوری باشد که چهارتراشهای پشتبند کفایت نکنند از چهارتراشهای دیگری عمود بر پشتبندها استفاده می‌کنند که چهارتراشهای کش نام دارند. چهارتراشهای کش متوالی در طول دیوار تا حدی همدیگر را می‌پوشانند.
پاشنه تخته‌ای است که در زیر قرار می‌گیرد و انتهای چهارتراشهای پشتبند به آن میخ می‌شوند. عدم استفاده از پاشنه نیز ایرادی ندارد.
مهارها اعضای مایلی هستند که برای کنترل کل سیستم قالببندی در مقابل واژگونی به کار می‌روند. یکی از روشهای مهاربندی در شکل بالا دیده می‌شود. روش دیگر مهار قالبها به شکل زیر است:
شکل ص 12
تخته اندازه برای حفظ فاصله بین دو قالب به کار می‌رود و طول آن برابر فاصله بین دو قالب است. ضخامت این تخته چندان نیست.
تخته اندازه‌ها باید بعد از بتن‌ریزی به طریقی خارج شوند که یکی از راههای آن بدین ترتیب است که یک قطعه سیم به سر هر یک از تخته اندازه‌ها می‌بندند و هنگامی که بتن به هر تخته اندازه‌ای رسید سیم را بالا کشیده و تخته اندازه را از قالب خارج می‌کنند.
تنگها برای جلوگیری از دور شدن قالبها از یکدیگر به کار می‌روند. از سیمهای دولا به نام سیم نجاری به عنوان تنگ استفاده می‌شود. تنگها در محل اتصال پشتبند و پشت‌یند چهارتراش به کار می‌روند.
جزئیات قالب ستون
به طور کلی مقاطع ستونها معمولاٌ به دو شکل می‌باشند:
1- مقاطع راست‌گوشه (مربع و مستطیل)
2- مقاطع دایره‌ای
اجزای قالب ستونهای راست‌گوشه عبارتند از:
1- تخته قالب
2- بستها
3- دوره‌ها
تخته قالب عضوی است که در تماس با بتن است و به آن شکل می‌دهد در ستونها درز تخته قالبها برخلاف دیوارها قائم می‌باشند.
تخته قالبها در چهار طرف به هم میخ می‌شوند. در شکل زیر دو نوع قالببندی و طرز میخ زدن آنها دیده می‌شود.
شکل ص 14
تخته قالبها توسط قطعات کوچکی به نام بست به هم متصل می‌شوند.
شکل ص 14
برای جلوگیری از کمانه کردن قالب ستون، در فواصل مختلف ارتفاع ستون از چهارچوبهای فلزی دو ستون استفاده می‌شود که آنها را دوره می‌نامند. (......) را به کمک بولت یا تنگ به هم می‌بندند.
شکل ص 14
برای قالببندی ستونها با مقطع دایره‌ای از شابلون تخته‌ای استفاده می‌شود. در داخل این شابلونها تخته‌هایی با عرض کوچک می‌کوبند.
برای اتصال دو شابلون از تنگ استفاده می‌شود.
شکل ص 14
و در بین تنگها نیز مفتولهائی را به دور قالب می‌بندند.
شکل ص 15
به هنگام قالببندی ستونها باید توجه داشت که معمولاً در پای ستون باید در قالب سوراخی تعبیه شود تا چنانچه بعد از آرماتوربندی در انتهای ستون مواد زائدی جمع شد از آن محل خارج شوند.
همچنین اگر ارتفاع ستون زیاد باشد در اثر بتن‌ریزی از ارتفاع بالا دانه‌بندی به هم خواهد خورد به همین دلیل در ارتفاع 2 متری از پای ستون محلی برای قرار دادن قیف در قالب پیش‌بینی می‌شود تا بتن‌ریزی از آنجا انجام گیرد و هنگامی که بتن به ارتفاع 2 متری رسید دهانه قیف را مسدود می‌کنند و بقیه بتن را از بالای قالب می‌ریزند. روش دیگری برای جلوگیری از به هم خوردن دانه‌بندی بتن در اثر ریختن آن از ارتفاع زیاد این است که لوله‌ای را تا انتهای ستون فر می‌برند و از سر لوله شروع به بتن‌ریزی می‌کنند و به تدریج لوله را بالا می‌کشند و در عین حال بتن‌ریزی را انجام می‌دهند.
شکل ص 16
اجزای قالب تیر
اعضای مختلف قالب تیر عبارتند از:
1- قالب تیر
2- بازوها یا دستکهای چپ و راست
3- کلاهک یا سر شمع
4- پایه یا شمع
5- گوه
6- چهارتراش
برای اینکه قالب خیز برندارد در زیر پایه‌ها چهارتراشهایی به طول حداقل 4 متر قرار می‌دهند.
بین شمع و چهارتراش یعنی در زیر پای شمع، گوه نصب می‌کنند که دو کار را انجام می‌دهند:
1- برچیدن راحت قالببندی
2- تنظیم ارتفاع شمع
قالب پی
در صورتی که دیواره پی پایدار باشد می‌توان از قالب خاکی استفاده کرد در غیر این صورت عمدتاً از قالبهای چوبی استفاده می‌شود. پی‌های مورد استفاده معمولاً به صورت منفرد، نواری و یا رادیه هستند. پی‌های منفرد عموماً به صورت مکعب یا مکعب مستطیل هستند که به صورتهای مختلفی اجرا می‌شوند. مثلاً برای صرفه‌جویی در بتن‌ریزی آن را به صورت پله‌ای می‌سازند که این کار باعث افزایش سطح قالببندی می‌شود. پی‌های منفرد را به صورت ذوزنقه می‌سازند.
شکل ص 17
پی‌های نواری دارای قالببندی ساده‌تر و با هزینه کمتری هستند و پی‌های رادیه نیز به قالببندی بسیار ساده‌تری نیاز دارد.
قالببندی پی مکعب مستطیلی
قالبها باید به صورت صاف و یکپارچه نصب شوند. هر قالب از تعدادی تخته که با چهارتراش‌هائی به هم نصب می‌شوند تشکیل شده است. البته ابتدا آرماتوربندی را انجام می‌دهند. تنگهایی نیز مطابق شکل به دور چهارتراشهای قائم روبه‌روی هم پیچانده می‌شوند. تنگها از سیمهای نجاری نمره 8 و 9 هستند و از دور شدن در اثر فشار بتن تازه ریخته شده جلوگیری می‌کنند. سوراخ‌هائی که برای عبور تنگها پیش‌بینی می‌شوند نباید بزرگتر از mm 12 باشد زیرا در غیر این صورت بتن کرمو می‌شود.
شکل ص 17
اگر ابعاد پی بیشتر از 1.25M × 1.25M باشد به کمک گل‌میخ‌هائی که به چهارتراش میخ می‌کنند قالب را در زمین تثبیت می‌نمایند.
شکل ص 18
قالب پی‌بندی دیوارها
ارتفاع پی دیوارها معمولاً زیاد نیست. تخته‌های مورد استفاده برای قالببندی پی دیوارها به ضخامت cm 5 می‌باشند. البته پی دیوارها معمولاً قالببندی نمی‌شود ولی قسمتهای مسطح پی باید حتماً قالببندی شوند تا از حجم بتن‌ریزی کاسته شود. برای قالببندی پی دیوارها سعی بر آن است که از تخته‌های یکپارچه استفاده شود و ارتفاع آنها 25 تا 30 سانتیمتر است.
این قالبها باید به طریقی در برابر نیروهای جانبی مهار شود که برای این منظور معمولاً از چهارتراشهای 1/5cm × 5cm را که معمولاً از ضایعات هستند در زمین فرو برده و مطابق شکل زیر به قالب وصل می‌کنند. برای جلوگیری از نزدیک شدن قالبها به یکدیگر از تخته اندازه نیز استفاده می‌شود.
مقطعی از قالببندی پی دیوار در شکل زیر نشان داده شده است.
شکل ص 18
قالببندی تیرها
چون ارتفاع تیرها معمولاً کم است د رنتیجه فشار ناشی از بتن تازه نیز کم است. قالب تیرها دارای یک کف و دو گوشه است. معمولاً قالب را طوری می‌سازند که مدتی بعد از گیرش بتن بتوان گونه‌ها را باز کرد. ولی کف را تا مدتی باز نمی‌کنند تا شمع‌کوبی زیر کف تا زمان گیرش کامل بتن بتواند وزن بتن را تحمل کند. یعنی شمع‌کوبی باید آنقدر باقی بماند تا بتن خودش وزن خودش را تحمل کند. تخته کف یکپارچه است، زیرا عرض آن زیاد نیست.
در ساختمانهای بتن‌آرمه عموماً تیر و سقف را یکپارچه می‌ریزند و به همین دلیل قالب سقف روی قالب تیر قرار می‌گیرد. مطابق شکل زیر:
قالببندی سقف
قالببندی سقف تشکیل شده است از تخته‌هائی به ضخامت 5/2 سانتیمتر که بستها و چهارتراشهایی از زیر آنها را بهم متصل می‌کند.
در شکل روبه‌رو تصویر یک قالب سقف از زیر مشاهد می‌شود. چهارتراشهای 15×5 عمود بر بستها بوده و نیرو را از بستها به شمعها منتقل می‌کنند. فاصله چهارتراشها بستگی به دهانه آنها و جنبش چوب دارد. همانطور که گفتیم معمولاً تیر و سقف را یکپارچه می‌ریزند. برای این کار دو حالت پیش می‌اید.
1- تیر میانی
2- تیر کناری
جزئیات قالببندی این دو حالت در شکلهای زیر نشان داده شده است.
شکل ص 19 - 20
چون شمعها بار سنگینی را به زمین منتقل می‌کنند اگر سطح اتکای آنها به زمین کم باشد تیر نشست کرده و خیز مثبت پیدا می‌کند به همین دلیل در موقعیت قالببندی یک خیز منفی به قالب می‌دهد علاوه بر آن چهارتراش هایی به طول 4 متر و عرض 20 سانتیمتر را در زیر گوه‌ها قرار می‌دهند.
قالببندی پله‌ها
معمولاً در ساختمان‌بندی بتن‌آرمه یا پله‌ها را بتنی می‌سازند و یا اینکه دال بتنی را ریخته و بعد پله‌های سنگی را در روی ان قرار می‌دهند.
پله‌های بتنی
کف شیبدار قالب از تخته‌هائی به ضخامت 5/2 سانتیمت تشکیل می‌شود. چهارتراشهای 15×5 عمود بر این تخته‌ها نصب می‌گردند.
سپس در زیر این چهارتراشها، چهاتراش‌های 10 × 10 عمود بر چهارتراشهای 15 × 5 نصب می‌شوند.
این چهارتراشهای 10×10 بر پایه‌های عمودی 10×10 تکیه دارند پایه‌ها در فواصل حدود 25/1 متر گذاشته می‌شوند. در زیر پایه‌ها نیز گوه‌نگهدارنده قرار دارد. برای پیشانی پله‌ها نیز از تخته‌هائی به ضخامت 5 سانتیمتر و به ارتفاع پله استفاده می‌شود و زیر آن را فالسی می‌کنند تا ماله‌کشی بتن آسانتر باشد.
پله‌های سنگی
معمولاً به دلیل هزینه قالببندی زیاد و مشکلات آرماتوربندی پله‌های بتنی، ابتدا یک دال بتنی می‌ریزند و بعد پله سنگی را نصب می‌کنند. یا اینکه به جای دال بتنی از تیرچه استفاده می‌شود.
جزئیات قالببندی پله بتنی در شکل زیر نشان داده شده است:
شکل ص 21
روغن زدن قالبها
برای جلوگیری از چسبیدن بتن به قالب و صاف شدن سطح بتن قالب را روغن می‌زنند.
الف- روغن زدن به قالبهای چوبی
روغن باید در چوب نفوذ کند تا آب بتن جذب قالب نشود و بتن نسوزد. معمولاً از روغن کرچک مصنوعی و روغن‌هایی که از مواد نفتی به دست می‌آیند استفاده می‌شود.
برای اینکه بتوان از قالب چوبی به دفعات ببشتری استفاده کرد آن را یکدست رنگ می‌زنند تا دوامش بیشتر شود.
ب- روغن زدن به قالبهای فلزی
روغن قالبهای فلزی با روغن قالبهای چوبی متفاوت است. برای قالبهای فلزی معمولاً از روغن موتورهای دیزل سنگین است. قالب بعضی از عضوها را باید قبل از بستن روغن زد مانند ستون ولی قالب تیرها را می‌توان بعد از نصب قالب روغن‌کاری کرد. ولی باید مراقب بود که روغن به آرماتور نگیرد.
طرز روغن زدن
روغن باید به طور یکنواخت پخش شود و زیاد نباشد. برای روغن زدن می‌توان از قلم‌مو یا پیستوله استفاده کرد. روغن مورد استفاده از نوعی نباشد که بتن را خراب کرده و یا سبب لک افتادن بر روی آن شود. روغنی که به قالبهای فیبری زده می‌شود از نوعی نباشد که باعث باز شدن چسب بین لایه‌های مختلف تخته شود.
به جای روغن می‌توان از ترکیب نفت سیاه با گریس (1 قسمت گریس 3 قسمت نفت سیاه) نیز استفاده کرد.
در مواقع ضروری که به این روغنها دسترسی نداریم ناچار باید ابتدا قوطی‌ها را مرطوب کنیم تا قالب آب بتن را نمکد.
اقدامات ایمنی در نصب قالب
1- باید مراقب میخ‌هائی که از قالب بیرون می‌زند بود و آنها را کنترل کرد.
2- چکش شل نباشد.
3- ایجاد حفاظ برای کار در ارتفاعات بالا برای جلوگیری از سقوط کارگران و نخوردن اشیاء به سر عابرین
4- مهارکردن تمام لایه‌های قالب در مقابل لغزش و نیروی باد.
5- مهار خود پایه‌ها به زمین که معمولاً با گچ تندگیر قسمت انتهایی پایه را به زمین فیکس می‌کنند.
اقدامات ایمنی در برچیدن قالب
1- فقط افراد قالب‌بردار در محوطه بوده یا تردد نمایند.
2- قالب‌برداری موقعی انجام شود که عضو بتنی وزن مرده خود را تحمل کند.
3- قالبهای برداشته شده باید سریعاً بر روی هم چیده شوند تا هم مشکل تردد ایحاد نشود و هم میخهای قالب ایجاد حادثه نکند.
طرح قالب
چون بتن در ابتدای ریختن به صورت خمیری است و نمی‌تواند وزن خود را تحمل کند لذا قالبها باید توان تحمل وزن بتن را داشته باشند یعنی قالب بر اساس حداکثر وزنی که به آن وارد می‌شود طرح گردد.
این وزنها عبارتند از:
1- وزن قالب
2- وزن بتن یا هر چیز دیگری که روی قالب وجود دارد
3- وزن کارگرانی که روی قالب تردد می‌کنند
4- وزن ابزارها و تجهیزات قالببندی
5- نیروهای ناشی از لرزش و نوسانات
برای کاستن از اثر وزن کارگران و ابزارها و تجهیزات قالببندی از داربستهایی که می‌توانند متحرک باشند استفاده می‌گردد.
اساس طرح قالب
خود بتن هنگامی که خمیری است یک نیروی جانبی به صورت فشار هیدرواستاتیک به قالب وارد می‌کند. این فشار هیدرواستاتیک علاوه بر وزنهای نام برده شده در بالا به « سرعت بتن‌ریزی» و «درجه حرارت محیط» نیز بستگی دارد. خصوصاً در دیوارها که ارتفاع آنها زیاد است عامل فشار هیدرواستاتیک مطرح است. به طور کلی هر چه گیرش سریعتر انجام فشار جانبی وارد بر قالب بیشتر خواهد بود.
شکل ص 25
وزن مخصوص بتنی
به وطن واحد حجم بتن وزن مخصوص بتن می‌گویند این وزن مخصوص شامل وزن متر مکعب اختلاطی از شن و ماسه و سیمان و آب و مواد افزودنی و هوا میباشد.
مثلاً بتن با عیار 300 کیلوگرم در یک متر مکعب یعنی بتنی که در یک متر مکعب آن 300 کیلوگرم سیمان استفاده شده است و یا بتن مگر که یک بتن جهت پاکیزگی و تراز باشد دارای عیار 150 میباشد. به این ترتیب وزن یک متر مکعب بتن 300 عبارتند از:
در بعضی مواقع (مناطق گرمسیر، جاهایی با عیار بالا، شن و مصالح با مرغوبیت متوسط)
این وزن بتن با 2300 یا 2400 نیز می‌رسد. بابت مسطح شدن بتنی 100 تا 150 کیلوگرم اضافه می‌گردد یعنی حدود 2400 تا 2500 کیلوگرم در متر مکعب.
طرح قالب دیوارها
گام 1- مشخص بودن وسائل قالببندی (چهارتراشها، سیمهای تنگ، تخته قالب و غیره)
گام 2- محاسبه سرعت تولید بتن (یعنی در هر ساعت چند متر مکعب بتن تولید می‌شود)
برای این کار باید، حجم وسائل بتن‌ساز از قبیل بتیونر یا بچینگ موجود را بدانیم و مدت زمانی را که مصالح و آب ریخته شده و مخلوط می‌شوند را نیز اندازه بگیریم. در این صورت
Min(m3/h) 60 × = سرعت تولید بتن
گام 3- محاسبه سطح مقطع دیوار
L: طول دیوار (متر)
W: عرض دیوار یا فاصله داخلی دو تخته قالب (m)
گام 4- سرعت پر شدن قالب از بتن
m/h = پر شدن قالب
گام 5- تعیین یا حدس منطقی درجه حرارت محیط بتن‌ریزی
گفتیم بتن تازه به قالب وارد می‌آورد بستگی به درجه حرارت محیط دارد زیرا افزایش درجه حرارت گیرش را سریعتر می‌کند.
گام 6- تعیین حداکثر فشار واده بر قالب از بتن تازه. برای این کار از گراف شکل 4-3 صفحه 29 جزوه استفاده می‌شود. با داشتن سرعت پر شدن قالب از گام 4 و درجه حرارت از گام 5 می‌توان حداکثر فشار وارده بر سطح قالب را بر روی محور عمودی این گراف خواند.
گام 7- تعیین فاصله بین چهارتراشهای پشتبند با توجه به حداکثر فشار وارده بر سطح قالب و جنس و ضخامت تخته قالب. بدیهی است که هر چه نازکتر باشد فاصله چهارتراشها کمتر می‌شود تا تخته‌ها تحت فشار بتن تغییر شکل نمی‌دهند. برای این کار با توجه به جنس و ضخامت تخته قالب و حداکثر فشار وارد بر سطح آن می‌توان فاصله چهارتراشهای پشتبند را از روی محور قائم گراف شکل 4-4 صفحه 29 جزوه خواند. عدد به دست آمده را باید در جهت اطمینان و به صورت مضربی از عدد 5 روند کرد.
گام 8- تعیین نیروی یکنواخت با واحد طول پشتبندها
فاصله بین چهارتراشها و پشتبندها × حداکثر فشار وارده بر قالب = نیروی یکنواخت بر واحد طول پشتبند
شکل ص 27
گام 9- تعیین فاصله بین چهارتراشهای کش
با توجه به میزان نیروی یکنواخت وارد بر پشتبند و اندازه چهارتراشهای پشتبند از محور قائم این گراف می‌توان حداکثر فاصله بین کشها را خواند. فاصله باید مضربی از عدد 5 روند شود. بدیهی است هرچه چهارتراشهای پشتبند ضعیفتر باشد فاصله کشها کمتر می‌شود.
گام 10- تعیین نیروی یکنواخت وارد بر کشها
فاصله بین چهارتراشها× حداکثر فشار وارد بر سطح قالب = نیروی یکنواخت وارد بر کشها ( T/m)
گام 9× گام 6= گام 10
فاصله بین تنگها را از دو طریق حساب کرده و کمترین آن دو را در نظر می‌گیریم.
گام 11- تعیین فاصله تنگها با توجه به گام 10 و اندازه چهارتراش کش
با توجه به نیروی یکنواخت وارد بر کش و اندازه چهارتراش کش، فاصله تنگها از روی محور قائم خوانده می‌شود.
گام 12- تعیین فاصله تنگها با توجه به مقاومت گسیختگی سیم
هر یک از سیمهای موجود در بازار مثل 8 ، 9، 10 و 11 دارای تنش گسیختگی مخصوص به خود هستند که در جدول زیر آمده است:
نمره سیم ( تجارتی) حداقل تنش گسیختگی (KG)
8 Kg 770
9 Kg 615
10 Kg 530
11 Kg 420
مقاومت گسیختگی سیم (kg) =
گام 13 مقایسه گام 11 و 12 و انتخاب کوچکترین مقدار به عنوان فاصله تنگها، عدد به دست آورده باید روند اجرائی را محاسبه عدد 78 را نشان بدهد ما عدد 75 را انتخاب می‌کنیم.
معمولاً تنگها در محل اتصال چهارتراشها و چهارتراشهای کش قرار می‌گیرند.
گام 14- مقایسه گام 13 و گام 7 و انتخاب کوچکترین مقدار به عنوان فاصله چهارتراش پشتبند و فاصله تنگها.
مثلاً اگر در گام 7 فاصله چهارتراشها cm 60 و در گام 13 فاصله تنگها cm 5/7 به دست آمده باشد، هم فاصله تنگها و هم فاصله بین چهارتراشها را cm 60 انتخاب می‌کنیم.
گام 15- تعیین تعداد چهارتراشهای پشتبند
1+ = تعداد چهارتراشهای پشتبند
اگر پشت‌بندهای آخری در فواصل کمتری قرار گرفت اشکالی ندارد.
گام 16- تعیین تعداد چهارتراشهای کش
= تعداد چهار تراشهای کش
از گام‌های 15 و16 در برآورد مصالح استفاده می‌شود.
گام 17- مدت زمان بتن‌ریزی (پر شدن قالب)
= مدت زمان بتن‌ریزی
فرمول فاصله چهارتراشهای پشتبند
L: ضخامت تخته (m)
P: حداکثر فشار وارد بر سطح قالب ( kg/cm2)
L: فاصله چهارتراشهای پشتبند (m)
نمودارهای ص 30
مثال طرح قالب دیوار
مطلوب است طرح قالب دیوار برای یک دیوار بتنی به طول 12 متر، ضخامت 6/0 متر و ارتفاع 30 متر.
برای بتن‌ریزی یک دستگاه بتیونر دارد که کارگران بتن‌ساز می‌توانند در هر 5 دقیقه 45/0 متر مکعب بتن تولید کنند. (اگر تعداد بتیونرها بیشتر بود ظرفیت همه را جمع می‌کردیم). درجه حرارت محیط بتن‌ریزی 20 درجه است. مصالح موجود برای قالببندی عبارتند از:
سیم نجاری نمره 9 – چهار تراش 10×5 – تخته 5/2 سانتیمتر.
گام 2-
0.45/5*60=5.4 m3/h = سرعت تولید بتن
یعنی در یک ساعت می‌توانیم 5.4m3 بتن بریزیم.
گام 3-
S=L*W=12*0.6*7.2m2
گام 4- = = سرعت بتن‌ریزی
گام 5-
V=0.75m/h T=2.3 Ton/m2 = 2300kg/m2 سرعت بتن‌ریزی
حداکثر فشار وارد بر سطح قالب
از گراف 4-4
فاصله اجرائی پشتبندها = cm 45
گام 8
فاصله پشتبندها× حداکثر فشار وارده بر قالب = بار یکنواخت وارد بر پشتبند
=2300*0.45=1035 kg/m
گام 9- از گراف 4- 5
1035kg/m= بار یکنواخت وارد بر پشتبند
0.558m فاصله بین کشها 5*10 = اندازه چهارتراش
55cm = فاصله اجرائی کشها
گام 10
فاصله بین کشها × حداکثر فشار وارده بر سطح قالب = نیروی یکنواخت وارد بر تنگها ( T/m)
=2300*0.55=1265 kg/m
گام 11- از گراف 4-6
= فاصله تنگها چهارتراش
گام 12-
سیم نمره 9 0.75
گام 13-
51cm = فاصله تنگها 75 < 51
50cm = فاصله اجرائی تنگها
گام 14 – مقایسه گام 7 و 13:
Cm 5/4 = فاصله بین تنگها 45> 50
Cm 45= فاصله بسن چهارتراشهای پشتبند
گام 15-
= تعداد پشت
گام 16-
= تعداد چهارتراشها
ساعت = = مدت زمان بتن‌ریزی (h)
طرح قالب ستون
گام 1- تعیین مصالح موجود برای قالببندی که معمولاً از چهارتراشهای 10×5 و تخته 5/2 سانتمیتری استفاده می‌شود. چون مقاطع ستون ظریف هستند فقط در یک نوع تخته و چهارتراش استفاده می‌شود.
گام 2- مشخص نمودن بزرگترین بعد سطح مقطع
گام 3- تعیین ارتفاع ستون
گام 4- با استفاده از جدول زیر، با داشتن ارتفاع ستون و بزرگترین بعد مقطع ستون، فاصله بین دوره‌ها به ترتیب از پائین به بالا تعیین می‌شود. طرز استفاده از جدول به این ترتیب است که از عدد مربوط به ارتفاع یک خط افقی و از عدد مربوط به بزرگترین بعد ستون یک خط قائم رسم می‌کنیم و هر جا همدیگر را قطع کردند آن عدد فاصله دوره اول را مشخص می‌کند و اعداد بالای آن فاصله دوره‌های بعدی را به ترتیب از پائین به بالا نشان می‌دهند.
مثال: اگر ارتفاع ستون 3 متر و ابعاد آن 50 × 50 باشد در آن صورت ارتفاع ستون را بر عدد 30 تقسیم تا بر حسب فوت به دست آید و بزرگترین بعد مقطع را (که در اینجا با هم برابرند) بر عدد 5/2 تقسیم می‌کنیم به این ترتیب ارتفاع ستون برابر 10 فوت و بزرگترین سطح مقطع 20 اینچ به دست می‌آید.
مثال طرح قالب ستون
فاصله بین دوره‌های تا قالب را برای ستونی که ارتفاع ان qA و بزرگترین ستون 36 اینچ است تعیین کنید. از چهارتراشهای 10×5 و تخته به ضخامت 5/2 سانتیمتر استفاده می‌شود.
حل: فاصله بین دوره‌ها به ترتیب از پائین به بالا عبارتند از:
طرح قالب سقف
گام 1- مشخص بودن مصالح قالببندی که معمولاً تخته به ضخامت 5/2 سانتیمتر و چهارتراش 10×5/2 برای بست و چهارتراشهای 10×10، 15×10، 15×5 ، 10×5 برای پشتبندها و کشها و چهارتراش 10×10 برالی تیرکها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
گام 2- محاسبه وزن کل بار وارده (وزن مرده + وزن زنده که معمولاً وزن ناشی از رفت و آمد کارگران و وسائل بتن‌ریزی است و حدود 250kg/m2 در نظر می‌گیرند.)
گام 3- فاصله بین چهارتراشهای پشتبند از جدول یک
جدول یک: فاصله بین پشتبندها چنانچه از چهارتراش 15×5 باشند.
ضخامت سقف بتنی (CM) دهانه پشتبند به متر ( فاصله کشها)
20/1 50/1 80/1 10/2 40/1 70/2 00/3
10 2/1 2/1 2/1 2/1 2/1 9/0 75/0
5/12 2/1 2/1 2/1 05/1 9/0 9/0 75/0
15 2/1 9/0 75/0 6/0 6/0 6/0 6/0
گام 4- تعیین فاصله بین کشها که معمولاً آن را حدس می‌زنیم بعد فاصله پشتبندها را حساب می‌کنیم.
گام 5- تعیین فاصله بین تیرکها در جدول 2
توضیح: با توجه به عرض دهانه معمولاً از 5/1 تا 2 متر متغیر است با توجه به داشتن ضخامت سقف و رنج انتخابی از جدول 1 فاصله چهارتراشهای پشتبند به دست می‌آید. در ادامه با انتخاب یکی از چهارتراشهای 20×5 یا 5×10 و داشتن ضخامت سقف فاصله بین تیرکها از جدول 2 به دست می‌آید. به این ترتیب با داشتن محاسبه کش و پشتبند شمعها طرح قالببندی سقف انجام می‌شود.
جدول 2: حداکثر دهانه کشها به متر(فاصله بین تیرکها)
ضخامت سقف بتنی (CM) فاصله کشها به متر
برای چهارتراش 20×5 برای چهارتراش 15×10
50/1 80/1 10/2 50/1 80/1 10/2
10 65/1 5/1 35/1 95/1 8/1 65/1
5/12 65/1 5/1 35/1 80/1 65/1 5/1
15 5/1 35/1 20/1 65/1 5/1 5/1
5/17 __ __ __ 65/1 5/1 35/1
20 __ __ __ 5/1 35/1 35/1
مثال طرح قالب سقف
گام 1- سقف بتن‌آرمه به عرض 4 متر و به ضخامت 5/12 سانتیمتر و چهارتراشهای موجود:
20×5 ، 10×10، 15×5، 10×5/2
ضخامت تخته: 5/2 سانتیمتر مطلوب است محاسبه فاصله بین پشتبندها و کشها و تیرکها.
وزن مخصوص بتن = 2500kg/m2
گام 2- بار مرده + بار زنده= کل بار
=250 + 0.125* 2500= 565kg/m2
با گذاشتن یک کش دهانه پشتبند به 2 متر می‌رسد.
فاصله پشتبندها از جدول یک با انترپوله = 101 متر
گام3- فاصله کشها = 2 متر (البته یک کش بیشتر وجود ندارد) از جدول 2
فاصله تیرکها= 2.0 1.4m 1.5 1.8 چهارتراش 20 5
1.35 2.1
این اعداد را با اعداد آئین‌نامه مقایسه کرده کوچکترین را انتخاب می‌کنیم.
فاصله بین کشها همیشه بین 75/1 تا 2 است.
قالب‌برداری
1- به طور کلی قالبها را باید با کشیدن میخ‌ها، جزءبه‌جزء برداشته شوند. ضربه زدن به قالبها یا به طور ناگهانی برداشتن آنها به طوری که به بتن ضربه وارد شود مجاز نیست.
2- قالب‌برداری اعضای باربر سا ختمان باید با هماهنگی انجام شود که حداقل 70% مقاومت فشاری 28 روزه خود را کسب کرده باشد.
به طور کلی آئین‌نامه ایران مدت زمان لازم بتن‌ریزی و قالب‌برداری قسمتهای مختلف اعضای مختلف را به شرط آنکه درجه حرارت محیط بالای 5 درجه باشد مشخص کرده است:
الف) گونه تیرها، دیوارها، ستونها 2 روز
ب) دالهای دو طرفه 8 روز
ج) دالهای یکطرفه، قارچی، تخت و کف تیرها 16 روز
د) کف تیرهای بزرگ و شاهترهای بزرگ 21 روز
اگر درجه حرارت محیط پائین‌تر از 5 درجه بود باید مدت زمان یخبندان را به مدت زمان قالب‌برداری اضافه کنیم پس از برداشتن قالبها چنانچه تغییر شکل پیدا نکرده باشند می‌توان آنها را رنده کرده و پس از پیدا کردن سطح صاف اگر ضخامت کافی داشته باشند مجدداً مورد استفاده قرار داد.
قالبها حتماً باید از شیره بتن پاک شوند.
بتن‌ریزی
قبل از بتن‌ریزی باید موارد زیر
