مشخصات این فایل
عنوان: ماهیت پول و بانک داری الکترونیک و تأثیرات آن بر فرایند مجرمانة پولشویی
فرمت فایل: word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 37
این مقاله درمورد ماهیت پول و بانک داری الکترونیک و تأثیرات آن بر فرایند مجرمانة پولشویی می باشد.
خلاصه آنچه در مقاله ماهیت پول و بانک داری الکترونیک و تأثیرات آن بر فرایند مجرمانة پولشویی می خوانید :
فصل دوم: پول و بانکداری الکترونیک؛ ابزارهای جدید پولشویی
از همان ابتدا که بشر احساس کرد برای مبادلة کالاهای خود به یک عامل سنجش بها نیازمند است، پول به مفهوم امروزی خود پا به عرصه گذاشت. این ابزار در طول زمان چهرههای گوناگونی به خود گرفته است، به نحوی که از نمک، چرم، طلا و نقره گرفته تا مسکوکات و اسکناسهای متنوع رایج امروزی، هر یک تا زمانی این وظیفه را به عهده داشتهاند. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، هر یک از این اشیاء به دلیل محدودیت‌هایی که داشتند، با یک سری اشیای دیگر که گمان میرفت مطلوبیت بیشتری دارند جایگزین میشدند، اما باز هم به دلیل افزایش و گستردگی مبادلات مالی به ویژه در ابعاد کلان و احساس نیاز به جابه‌جایی حجم بیشتری از وجوه نقدی، تلاشها جهت یافتن ابزارهای کمحجم اما مطمئنی که قابلیت مبادلة سریع نیز داشته باشند، برای جایگزینی با وجوه رایج ادامه یافت و همان‌گونه که اکنون شاهد هستیم، پول الکترونیک و به تبع آن بانکداری الکترونیک در سراسر جهان به عنوان جایگزین مطمئنی برای اسکناسها و مسکوکات رایج شناخته شدهاند.
گفتار اول: ماهیت پول و بانکداری الکترونیک
پول الکترونیک، همان تکانههای الکترونیکی (Electronic Pulses) یا دادههای رایانهای است که واجد اعتبار مالی شده است و به طور کلی دو نوع است؛
1ـ کارتهای هوشمند (Smart Cards): که به آنها پول الکترونیک آفلاین هم گفته می‌شود و در قالب کارتهای اعتباری (Credit Cards)، بدهی (Debit Cards)، یا حتی سادهترین شکل آنها یعنی کارتهای تلفن ظهور پیدا کردهاند. به این کارتها از آن جهت پول الکترونیک آفلاین گفته می‌شود که نقل و انتقال وجوه به‌وسیله آنها از طریق دستگاههای خاصی نظیر خودپردازها صورت می‌گیرد و شبکة بانکی و مؤسسات فیزیکی کشور در گام اول به سوی برقراری نظام پولی و بانکی الکترونیک از آنها استفاده میکنند و همان‌طور که میدانیم، هماکنون این کارتها و سیستمها در جامعه ما رواج زیادی پیدا کردهاند.
2ـ پول الکترونیک کامپیوتری: یا آنلاین که حتی به اندازة کارتهای هوشمند هم وجود خارجی ندارد، و به طور کلی برای فضای تبادل اطلاعات طرحریزی شده است. برای دسترسی به وجوه آنلاین، لازم است پیشاپیش نزد مؤسسة اعتباری یا بانکی که از این فناوری برخوردار است، وجه یا اعتباری سپرده شود. سپس یک شمارة اعتباری در اختیار مشتری قرار می‌گیرد که میتواند از طریق رایانة شخصی خود از منزل یا اداره یا هر جای دیگر با اتصال به یک شبکة ارائهدهندة خدمات اطلاعرسانی رایانهای و متعاقب آن شبکة جهانی اینترنت، اقلام مورد نیاز خود را تهیه کند و برای پرداخت وجه فقط آن شماره را در اختیار سایت مورد نظر قرار میدهد که آن نیز به طور خودکار به سایت بانک یا مؤسسة مربوطه متصل می‌شود و وجه موردنظر را به حساب خود منتقل میکند. باید توجه داشت که در اینجا مشتری همان کاربر اینترنت است که با در اختیار داشتن کیف پول الکترونیک (E-purse) میتواند در فضای تبادل اطلاعات به خرید و فروش بپردازد و همان‌طور که ملاحظه می‌شود، پرسنل بانکی در اینجا یک سری برنامههای رایانهای هستند که به این منظور طرحریزی شدهاند؛ (Fin CEN, 2000: 15).(10)
با توجه به توضیحاتی که داده شد، مفهوم بانکداری الکترونیک نیز روشن می‌شود که به طور کلی می‌توان آن را انجام امور بانکی به شکل الکترونیکی دانست که در اینجا به جای ساختمان، نیروی انسانی و اسناد و اوراق کاغذی، با فضای تبادل اطلاعات و یک سری برنامههای کاربردی و اسناد دیجیتال سر و کار داریم.(11)
البته همان‌طور که میدانیم، در مورد کارتهای اعتباری عوامل انسانی به شکل محدودتری دخالت دارند و مشتری هم مجبور است برای بهرهمندی از خدمات آن به مراکز خاص مراجعه و از دستگاههای خاصی استفاده کند.
پس از بررسی مختصر ماهیت پول و بانکداری الکترونیک، جهت روشنتر شدن مطلب، به برخی مزایای آنها نسبت به پول و بانکداری فیزیکی اشاره می‌شود؛
1ـ یکی از مزایای مهم پول الکترونیک حجم بسیار ناچیز آن است. تصور کنید اگر بخواهید اعتبار مالی تخصیص یافته به یک کارت هوشمند را به صورت نقد جابجا کنید، چند بسته اسکناس ده یا بیست هزار ریالی نیاز خواهید داشت که البته این مسأله سوای نگرانیهای امنیتی آنها می‌باشد. در حالی که در پول الکترونیک آنلاین به همان کارت اعتباری هم نیازی نمیباشد و در حقیقت با همان رایانهای که فعالیت‌های بسیار متنوع خود را انجام میدهید، به امور مالی و بانکیتان هم میپردازید.
2ـ مزیت مهم دیگر پول الکترونیک استهلاکناپذیری آن است. سالانه هزینههای هنگفتی صرف چاپ و نشر اسکناس و مسکوکات جدید می‌شود و این سوای هزینههای بسیار بیشتری است که صرف تأسیس بانک‌ها و مؤسسات جدید و تجهیز و تأمین پرسنل آنها می‌شود. در حالی که ناگفته پیداست پول و بانکداری الکترونیک به ویژه قالب آنلاین آن، فقط به یک سری برنامهها و سیستمهایی نیاز دارد که با ضریب استهلاک و خطای بسیار پایین کار میکنند. هماکنون در ایران بانک کشاورزی در تبلیغات گسترده مهر‌کارت خود ـ که آن را جلوهای از بانکداری الکترونیک معرفی میکند ـ اعلام میدارد سالانه دولت 120 میلیارد ریال صرف چاپ و نگهداری اسکناسهای رایج میکند و سپس این سؤال را مطرح میسازد که با این میزان پول چه‌قدر می‌توان اشتغالزایی کرد؟
3ـ ضریب اطمینان وجوه الکترونیک نیز مزیتی است که نمیتوان از آن چشمپوشی کرد. چنان‌چه وجوه نقدی سرقت یا مفقود شوند، عملا از ید مالکیت صاحب خود خارج میشوند. در حالی که اگر کارت اعتباری مفقود یا سرقت شود، در درجة اول امکان استفاده از آن وجود ندارد، زیرا علاوه بر آن به نام کاربر (User Name) و گذرواژه (Password) نیز نیاز است. حتی در این صورت نیز می‌توان با مؤسسه یا بانک مورد نظر تماس گرفت و تا تعیین تکلیف آن را از درجة اعتبار ساقط کرد. در مورد پول الکترونیک آنلاین نیز امکان تهیه نسخة پشتیبان (کپی) از وجوه الکترونیک وجود دارد که البته باید گفت به دلیل برخورداری از فناوری پیشرفته رمزنگاری (Encryption) و امضاءهای دیجیتال (Digital Signature)، از ضریب اطمینان بسیار بالایی برخوردارند.
4ـ آخرین مزیتی که در حد این مطلب می‌توان برشمرد، به ماهیت ذاتی پول الکترونیک برمیگردد. همان‌طور که پیش از این بیان شد، بیش از یک دهه است که تجارت الکترونیک در بستر شبکة جهانی اینترنت به یک حرفه درآمدزا تبدیل شده، به نحوی که طبق آمار منتشره کشورهای فعال در این حوزه سالانه میلیاردها دلار از این طریق درآمد کسب میکنند.(12) اما همانند هر حرفة دیگر، این جلوة نوین از تجارت برای فعلیت یافتن و بازدهی بهینه به یک سری ابزار و لوازم نیاز دارد که مهمترین آنها پول و بانکداری الکترونیک است و بدیهی است نمیتوان از نظایر سنتی آنها انتظار داشت موجبات شکوفایی این عرصه را فراهم آورند.(13)
بررسی مفصل و جامع ویژگیها و مزایای پول و بانکداری الکترونیک خود مجال دیگری میطلبد و آنچه در اینجا ارائه شد، بارزترین گزینههای آنها بود. اما برای تکمیل بحث، به مهمترین مزایای بانکداری الکترونیک (البته در مفهوم خاص آن که در شبکه جهانی اینترنت اجرا می‌شود) هم اشاره میگردد؛
1ـ در هر ساعت از شبانهروز و بدون تعطیلی، معطلی و حتی تحمل هزینههای بیشتر نسبت به بانکداری سنتی، می‌توان از خدمات آن بهرهمند شد.
2ـ از هر نقطه از جهان و با هر وسیلهای که بتوان به شبکه جهانی اینترنت متصل شد، می‌توان به حساب خود دسترسی داشت و امور بانکی مربوطه را شخصاً انجام داد.
3ـ اطلاعات مربوط به مبادلات بانکی گذشته و حال مشتری به آسانی در دسترس می‌باشد.
4ـ مشتری میتواند شخصاً بر نقل و انتقال وجوه خود حتی در عرصة بین‌المللی نظارت مستقیم داشته باشد، بیآنکه مؤسسات اعتباری یا بانکهای مربوطه بتوانند مداخله کنند؛ (Fin CEN : 26).
پس از بررسی ویژگیها و ماهیت پول و بانکداری الکترونیک که جهت زمینهسازی مبحث بعد بیان شدند، به این مسأله میپردازیم که چرا این فناوری جدید توجه پولشویان را به خود جلب کرده است.
گفتار دوم: سوء استفاده از پول و بانکداری الکترونیک در پولشویی
همان‌طور که پیش از این بیان شد، این فناوری جدید چنان برای پولشویان شگفتانگیز بوده که آن را ساحل نجات و بهشت خود نامیدهاند؛ (Schopper, 2002: 8). البته با توجه به توضیحاتی که داده شد، حداقل باید این انتظار را داشت که آنها نیز به عنوان یک شهروند عادی از ظهور این پدیده خوشحال باشند. اما آنچه که در اینجا مدنظر است، بررسی ویژگیهایی است که موجب شده در سطح کلان چون پولشویی مورد سوء استفاده قرار گیرد.
پیش از پرداختن به بحث اصلی، در ابتدا لازم به ذکر است با توجه به توضیحاتی که درباره تشکلهای مجرمانة سازمانیافته و ماهیت پول و بانکداری الکترونیک داده شد، محرز میگردد اگر دو حوزة جرایم سازمانیافته و پول و بانکداری الکترونیک را در ابعاد کلان آنها در نظر بگیریم، یعنی جرایم سازمانیافته ملی و فراملی و پول و بانکداری الکترونیک آنلاین و آفلاین، یک نگرش را میطلبد و اگر بعد دیگر این دو حوزه را مد نظر قرار دهیم، یعنی جرایم سازمانیافته فراملی و پول و بانکداری الکترونیک آنلاین، که ویژگی بین‌المللی بودن از عناصر اصلی آنها محسوب می‌شود، رویکرد دیگری را میطلبد. بدیهی است با توجه به توضیحاتی که راجع به پولشویی و نحوة ارتکاب آن داده شد، باید گزینة دوم مدنظر قرار گیرد و مباحث مربوط به آن تجزیه و تحلیل شود، هرچند اتخاذ یک رویکرد جامع که میتواند در کنار اقدامات ضدپولشویی فیزیکی بسیار کارآمد جلوه کند، مستلزم امعان نظر به پول الکترونیک آفلاین و نحوة سیاستگذاری آن نیز خواهد بود. در ادامه سعی می‌شود با بررسی تلفیقی این دو حوزه که از همپوشانی فوقالعادهای هم برخوردارند، اصل موضوع که پیشگیری از پولشویی بوسیلة پول و بانکداری الکترونیک است تبیین گردد؛ (Financial Action Task Force On Money Laundering , 1996-1997: 8.).
یکی از مهمترین ابزارهایی که در پول و بانکداری الکترونیک برای اجرای صحیح امور و بالابردن ضریب اطمینان کارکردها به کار میروند، فناوری رمزنگاری و امضای دیجیتال می‌باشد.(14) به طور خلاصه، کارکرد فناوری رمزنگاری این است که محتوا را به شکلی نامفهوم و غیرقابل درک تبدیل میکند و برای اینکه به حالت اولیه برگردد، لازم است فرایند رمزگشایی (Decryption) اجرا شود که بدیهی است فقط سازنده و واگذارنده این فناوری و ارسالکننده و دریافتکننده محتوا توانایی انجام آن را دارند.
با توجه به این توضیحات مشخص می‌شود که اگر پول الکترونیک رمزنگاری شود، دیگر محتوای آن نامفهوم خواهد شد و تنها دریافتکنندة آن که مشخص نیست در کدام نقطه از جهان قرار دارد، میتواند با اجرای برنامة رمزگشای مربوطه از آن آگاهی یابد. به این ترتیب، چنان سطحی از محرمانه ماندن (Confidentiality) و ناشناس ماندن (Anonymity) برای این مبادلات فراهم می‌شود که هر کس میتواند از هر جای دنیا مبلغ مورد نظر خود را به نقطهای دیگر ارسال کند، بیآنکه کسی از محتوای آن آگاهی یابد.
حال سؤالی که باقی میماند این است که آیا از این وضعیت بهتر هم ممکن بود برای پولشویان فراهم شود؟ بدیهی است آنها دیگر مجبور نخواهند بود برای تطهیر اموال نامشروع خود مراحل سهگانه مورد نظر را طی کنند یا به خاطر آن مرتکب جرایم دیگری نظیر جعل، تطمیع یا حتی تهدید کارمندان مؤسسات مالی و بانک‌ها شوند(15) و بدون هیچ دردسری میتوانند در کمترین زمان ممکن به اهداف خود نائل شوند.(16)
بخشی از فهرست مطالب مقاله ماهیت پول و بانک داری الکترونیک و تأثیرات آن بر فرایند مجرمانة پولشویی
چکیده
مقدمه
الف. در قلمرو بیش از یک دولت ارتکاب یابد؛
گفتار اول: ماهیت و مختصات جرایم سازمانیافته
گفتار دوم: پولشویی؛ ساحل نجات جرایم سازمانیافته
فصل دوم: پول و بانکداری الکترونیک؛ ابزارهای جدید پولشویی
گفتار اول: ماهیت پول و بانکداری الکترونیک
نتیجه
دانلود مقاله ماهیت پول و بانک داری الکترونیک و تأثیرات آن بر فرایند مجرمانة پولشویی
