تعریف اشتباه
اشتباه از ماده «شبه» به معنای «مثل و مانند» و جمع آن «اشباه» است. «شبهه» از مشتقات آن، به معنای «پوشیدگى کارى یا امرى، یا شک و گمان در چیزى»، و جمع آن «شبهات» است.
این کلمه در متون فقهی و حقوقی دو کاربرد کاملاً متفاوت دارد: یکی در زبان عربی است که معادل شک، شبهه، بدگمانی و التباس است. در لسان العرب آمده است: الشبه و الشبهه و الشبیه: المثل و الجمع اشباه، و أشبه الشیء الشیء ماثله در مثالهای عربی آمده «من أشبه أباه فما ظلم و المشتبهات من الامور: المشکلات و المتشابهات المتماثلات ... و اشتبه الامر اذا اختلط و اشتبه علی الشیء»کلمه اشتباه در این معانی به مفهوم «شک» به کار میرود و در ابواب مختلف در متون فقهی و حقوقی کاربرد دارد. یک نمونه را در اینجا یادآوری میکنیم:
«الاشتباه فی النکاح، در مذهب حنفیه آمدهاست: «انه لو تزوج الرجل اختین فی عقدین و لم یدروالاول منهما فرق بنیه و بینهما، لان نکاح احداهما باطل بیقین. و لاوجه الی التعیین، لعدم الاولویه. و لا الی التنفیذ مع التجهیل لعدم الفائده او للضرر. فتعین التفریق.
کلمه «لم یدر» نمیدانسته به معنای جهل بسیط است. شبیه این مورد در عناوینی مانند حکم الاشتباه فی الطلاق، الاشتباه فی الدعوی، الاشتباه فی البیوع و ... مشاهده میشود که کلمه اشتباه به مفهوم جهل بسیط و شک و شبهه به کار رفتهاست و مقابل آن علم، ظن و وهم است.
کاربرد دیگر اشتباه در زبان فارسی در کتب حقوقی و قانون مدنی است که معادل آن در زبان عربی به ویژه در کتب حقوقی معاصرین، کلمه «غلط» به کار رفتهاست، مانند «الغلط فی الشیء یا الغلط فی الشخص، الغلط فی الحکم الشرعی و ...» که در تمام این موارد معنای اصطلاحی از معانی لغوی چندان دور نیفتاده است.
فهرست
چکیده..................................................................................................................................................................1
مقدمه...................................................................................................................................................................3
گفتار اول
فصل اول) کلیات
تعریف اشتباه.........................................................................................................................................................4
تفاوت اشتباه با واژههای مشابه............................................................................................................................6
فصل دوم) قرارداد و قوانین مربوطه
شرایط رایج قراردادها...........................................................................................................................................13
وظایف و مسؤولیتها..............................................................................................................................................13
نمایندگیها و ضمانتها............................................................................................................................................14
مشروط انتهایی.....................................................................................................................................................14
مشروط درمان یا چاه............................................................................................................................................15
شروط میانجیگری................................................................................................................................................15.
شرط ادغام............................................................................................................................................................16
نکاتی برای قراردادها..........................................................................................................................................20
گفتاردوم
فصل اول) اشتباهات در عقد قرارداد با کمک از حقوق فرانسه و دیگر کشورها
اشتباه درنوع عقد............................................................................................................................................26
اشتباه درموضوع عقد......................................................................................................................................26
حقوق فرانسه...................................................................................................................................................27
فصل دوم)بررسی فقهی و قانونی
فقه اسلام...........................................................................................................................................................31
فقه امامیه..........................................................................................................................................................32
اهل سنت..........................................................................................................................................................33
مبناى اثر اشتباه در عقد..................................................................................................................................36.
مبانى قانونى......................................................................................................................................................37
اشتباه موثر یا مانع............................................................................................................................................40
اشتباه غیر موثر.................................................................................................................................................44
اشتباه در انواع موضوع قرارداد. ......................................................................................................................45
اشتباه در صورت نوعى عقد .............................................................................................................................48
اشتباه در اوصاف و عوارض موضوع عقد .........................................................................................................49
نظریه شخصی تعدیل شده...............................................................................................................................52
نظریه موضوعی تعدیل شده............................................................................................................................53
نظریه فقه اسلام پیرامون اشتباه درخود موضوع معامله و قرارداد................................................................55
گفتار سوم
فصل اول) فروض مختلف اشتباه در اوصاف موضوع عقد
مفروضات.......................................................................................................................................................58
فصل دوم) شرایط تحقق مسئولیت قراردادی
تأثیر مطالبه در تحقق عهد شکنی و آثار آن..............................................................................................65
اقسام عهد شکنی.........................................................................................................................................67
لزوم تقصیر و اقسام آن.................................................................................................................................79
نظام مسوولیت یکسان..................................................................................................................................80
تقصیر عمدی و غیرعمدی...............................................................................................................................81
اثبات تقصیر.....................................................................................................................................................82
اقسام ضرر........................................................................................................................................................86
زیانهای معنوی..................................................................................................................................................89
دعوی جبران خسارت.......................................................................................................................................98
نتیجهگیری........................................................................................................................................................101
پینوشت و منابع................................................................................................................................104